Giữ ‘lửa văn hóa’ qua trải nghiệm: Khi những bài học trở thành ký ức sống động

Qua từng hoạt động, từng câu chuyện, từng nhịp sống của các cộng đồng, các em được chạm đến chiều sâu bản sắc, nuôi dưỡng ý thức giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa trong chính hành trình trưởng thành của mình.

Giữa không khí rộn ràng của Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam”, cô Đinh Thị Hảo, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc nội trú THCS, THPT Mai Châu (tỉnh Phú Thọ), luôn tất bật theo sát học trò nhưng vẫn không giấu được niềm vui và niềm tự hào khi kể về chuyến đi đặc biệt của cô trò nhà trường.

“Đoàn chúng tôi có 45 người, trong đó 38 em là học sinh tiêu biểu. Chúng tôi có mặt tại làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam từ ngày 22/11. Trong ngày đầu tiên, các em đã được giao lưu với  cộng đồng người Chăm ở Khánh Hòa đến Ê Đê, Ba Na, Khơ Mú của Tây Nguyên; rồi người Mông ở Tuyên Quang, người Tày ở Cao Bằng và người Thái ở Sơn La…”, cô Hảo chia sẻ. 

Mỗi điểm dừng chân là một không gian văn hóa mới, mở ra trước mắt các em học sinh vùng cao Phú Thọ. Nhưng điều khiến thầy trò Mai Châu hào hứng nhất chính là cơ hội được mang bản sắc quê hương đến giới thiệu với bạn bè khắp nơi. “Khi đến với Tuần Đại đoàn kết, cô trò chúng tôi rất vui mừng khi được quảng bá nét đẹp văn hóa của người Thái, người Mông ở Mai Châu”, cô Hảo nói. 

Điệu keng loóng, di sản văn hóa cấp quốc gia của người Thái Mai Châu vang lên giữa sân làng, thu hút đông đảo du khách và các đoàn tham dự. Những điệu múa Mông tươi vui, khỏe khoắn của Pà Cò, Hang Kia cũng khiến không khí giao lưu sôi động hơn… Nhưng chuyến đi không chỉ là mang văn hóa đi giới thiệu, nó còn là hành trình học hỏi, mở rộng thế giới cho các em học sinh. 

"Chúng tôi rất vui khi thấy các em hào hứng khám phá từng khu vực văn hóa. Với một trường dân tộc nội trú có học sinh thuộc 6 dân tộc cùng học và sinh hoạt, những buổi giao lưu như thế này vô cùng quan trọng. Các em không chỉ học kiến thức trong lớp mà còn trải nghiệm trực tiếp, hiểu sâu hơn bản sắc của các dân tộc khác, đồng thời tự hào hơn về văn hóa của chính mình", cô Hảo nhấn mạnh.

Nhìn những gương mặt rạng rỡ của học sinh sau mỗi buổi giao lưu, cô Hảo cảm nhận rõ hơn ý nghĩa của hành trình này: Giáo dục văn hóa không chỉ nằm trong bài giảng mà còn đến từ những trải nghiệm sống động, nơi các thế hệ trẻ học cách tôn trọng, trân quý và tự tin gìn giữ bản sắc của cộng đồng mình.

Giao lưu cùng các dân tộc tại làng, em Thanh Trúc, học sinh lớp 12 trường Phổ thông dân tộc nội trú THCS, THPT Mai Châu, tỉnh Phú Thọ đã học hỏi rất nhiều nền văn hóa từ các dân tộc Chăm, dân tộc Ba Na, dân tộc Ê Đê và đặc biệt là dân tộc Mường.

“Em tự hào khi được mang bản sắc văn hóa của dân tộc Thái là điệu keng loóng đến tất cả các dân tộc khác. Keng loóng là một nét văn hóa của dân tộc Thái, khi người Thái ăn cơm mới sau một ngày làm việc mệt mỏi, vào buổi tối họ sẽ tụ tập ở sân đình làng để gõ loóng vui chơi và giao lưu với nhau…”, Thanh Trúc kể, đôi mắt ánh lên niềm vui, hạnh phúc.

Bên cạnh tiếp nhận tri thức văn hóa từ sách vở, khi đến các không gian văn hoá, hoà mình vào các hoạt động tại Làng Văn hoá, Du lịch các dân tộc Việt Nam, các em học sinh được “sống” trong không gian văn hoá, được nghe, được chạm, được hòa mình vào nhịp sống của từng cộng đồng. 

Không chỉ người đi, người đến tìm hiểu nét đẹp văn hoá 54 dân tộc, tại Làng Văn hoá, Du lịch các dân tộc Việt Nam, “những cư dân văn hóa” cũng tâm huyết gìn giữ, lan toả bản sắc của từng dân tộc. 

Hoà mình vào không gian rộn ràng của Tuần Đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam, cô gái Cơ Tu Hồ Thị Ka Ka, sinh sống tại Làng Văn hoá, Du lịch các dân tộc Việt Nam, xuất hiện trên sân khấu với nụ cười tươi và những động tác múa uyển chuyển, mang hơi thở núi rừng Trường Sơn. Ka Ka đã tham gia biểu diễn trong rất nhiều chương trình giao lưu, văn nghệ của làng. Mỗi lần biểu diễn trước người dân, du khách, cô gái trẻ đều mang theo niềm tự hào của dân tộc mình.

“Em đã tham gia nhiều tiết mục văn nghệ phục vụ mọi người, trong đó có điệu múa "Tung tung da dá" (Vũ điệu dâng trời), điệu múa di sản của dân tộc Cơ Tu, được công nhận là di sản phi vật thể quốc gia năm 2018. Qua đây, em muốn lan tỏa giá trị văn hoá của đồng bào mình đến mọi người và cùng hòa quyện trong Tuần Đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam…”, Ka Ka chia sẻ.

Trong nhịp sống hối hả, bận rộn, chị Đinh Ninh, người Mường đang công tác tại một trường mầm non ở Hà Nội, vẫn dành trọn tâm huyết cho việc gìn giữ tiếng chiêng Mường. Chị kể, công việc dạy trẻ khiến quỹ thời gian hạn hẹp, nên những buổi tập luyện thường chỉ diễn ra vào tối muộn, buổi trưa hay trong những ngày nghỉ. Thế nhưng với chị và bà con, đó lại là những khoảnh khắc đáng quý để duy trì “hơi thở” văn hóa Mường.

“Từng thôn, từng bản, từng xóm đều có câu lạc bộ cồng chiêng riêng. Chúng tôi tụ họp để cùng nhau luyện tập, để tiếng chiêng không bị lãng quên”, chị Ninh nói.

Không chỉ gìn giữ trong cộng đồng, chị Đinh Ninh còn mang văn hóa Mường vào chính lớp học của mình. Trong các dịp lễ, ngày hội đầu năm học hay chương trình biểu diễn của trường, chị dạy cho học sinh những điệu múa, những nhịp chiêng đặc trưng của dân tộc. Nhờ vậy, nhiều em bé thành phố có cơ hội hiểu và yêu nét văn hóa truyền thống.

Điều khiến chị hạnh phúc nhất là việc trẻ em trong thôn, trong xóm cũng say mê tập luyện cùng các cô, các bác trong đoàn cồng chiêng. “Các con tham gia đều đặn, vừa học, vừa chơi, vừa giữ gìn bản sắc của chính dân tộc mình...", chị Ninh tâm sự.

Nghệ nhân Bùi Văn Minh (thầy Mo, dân tộc Mường tỉnh Phú Thọ) chia sẻ: Theo thời gian, cuộc sống thay đổi nhiều, nhưng tôi mong được quảng bá lại những nét đẹp văn hoá, những gì thuộc về lao động, sinh hoạt của người Mường: Cái cày, cái bừa, nhà sàn, chiêng Mường, di sản quốc gia; sách, lịch Rọi của người Mường… Mo Mường, trường ca thiêng liêng đang trình UNESCO công nhận là di sản thế giới, được nghệ ngân Bùi Văn Minh cùng các nghệ nhân gìn giữ qua những câu lạc bộ truyền dạy.

“Từ 30 nghệ nhân ban đầu, nay đã có khoảng 50 người tham gia. Chúng tôi muốn truyền lại cho thế hệ trẻ có đam mê, có duyên với di sản. Bởi thầy Mo là một người nắm giữ tất cả những phong tục, tập quán của dân tộc, như một nhà tri thức dân gian, là một điểm tựa tinh thần cho những người dân, khi “tai ương ập đến” sẽ tạo niềm tin, điểm tựa giúp họ vượt qua khó khăn… ”, nghệ nhân Bùi Văn Minh bộc bạch.

Từ những người trẻ lần đầu gõ lóng giữa sân làng, những nghệ nhân say sưa kể chuyện di sản, đến những thầy cô, nghệ sĩ thầm lặng giữ gìn bản sắc… tất cả tạo nên một bức tranh sống động về sức sống văn hóa Việt Nam.

Trong không gian đậm sắc màu văn hoá, tiếng keng loóng của Mai Châu, tiếng chiêng Mường, nhịp múa Cơ Tu, thanh âm Ê Đê, Ba Na… hòa cùng nhau, như lời khẳng định: Văn hóa là sợi dây bền bỉ nhất gắn kết các dân tộc Việt Nam trong tình đoàn kết, yêu thương và tự hào.