Ông Donald Trump và sự trở lại của 'hoà bình thông qua sức mạnh'

Nhận định trên tạp chí Foreign Affairs, Robert C. O'brien, người từ đảm nhiệm chức vụ Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ từ năm 2019 đến năm 2021 cho rằng, "Si vis pacem, para bellum" là câu châm ngôn Latin có từ thế kỷ thứ 4, nghĩa là: “Nếu bạn muốn hòa bình, hãy chuẩn bị cho chiến tranh". Câu nói này không chỉ tồn tại qua nhiều thế kỷ mà còn trở thành triết lý dẫn đường cho nhiều nhà lãnh đạo quốc gia về tầm quan trọng của sức mạnh quân sự trong việc duy trì hoà bình.

Một số tổng thống Mỹ như George Washington, Theodore Roosevelt và Ronald Reagan đã dựa vào triết lý này để xây dựng chính sách đối ngoại. Tổng thống Donald Trump, trong nhiệm kỳ đầu tiên, đã nối tiếp truyền thống này với một cách tiếp cận mà ông gọi là “hoà bình thông qua sức mạnh". Sự trở lại của triết lý này đánh dấu một bước chuyển trong chính sách đối ngoại Mỹ sau thời chính quyền Obama. Chính quyền Trump đầu tiên không chỉ tập trung vào việc tăng cường quân sự mà còn đặt nặng yếu tố bảo vệ lợi ích quốc gia bằng sức mạnh.

Trên cơ sở đó, trong 16 tháng cuối nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Mỹ đã đạt được nhiều thành tựu ngoại giao. Đáng chú ý nhất là Hiệp định Abraham, mang lại hòa bình cho Israel và ba quốc gia láng giềng tại Trung Đông, mở ra một kỷ nguyên hợp tác mới trong khu vực này. Ngoài ra, Mỹ còn làm trung gian giúp Serbia và Kosovo bình thường hóa quan hệ kinh tế, đồng thời giải quyết rạn nứt giữa các quốc gia vùng Vịnh với Qatar. Đặc biệt, thỏa thuận với Taliban đã giúp ngăn chặn thương vong của quân đội Mỹ tại Afghanistan trong gần như toàn bộ năm cuối của nhiệm kỳ Trump 1.0​.

Một thành công khác là việc tiêu diệt lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) và thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi. Chính quyền Trump đã kết thúc cuộc chiến với IS mà không mở rộng các cuộc xung đột mới, đánh dấu lần đầu tiên Mỹ không tham gia một cuộc chiến tranh mới kể từ thời Tổng thống Jimmy Carter​.

Sự trở lại của chiến lược "gây áp lực tối đa"

Khác với những lãnh đạo trước, ông Trump đã cố gắng hạn chế các cuộc chiến tranh không cần thiết. Dưới thời ông, Mỹ duy trì một thế đứng mạnh mẽ trước các đối thủ nhưng không tạo thêm xung đột. Trong suốt nhiệm kỳ, Nga không tiến xa hơn ở Ukraine sau khi sáp nhập Crimea năm 2014. Iran không tấn công trực tiếp Israel, và Triều Tiên ngừng thử vũ khí hạt nhân sau các động thái ngoại giao kết hợp với biểu dương sức mạnh từ phía Mỹ​. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn là đối thủ lớn trong thời gian ông Trump cầm quyền ở nhiệm kỳ đầu, nhưng ông Trump đã phản ứng mạnh mẽ khi cần thiết. 

Với việc ông Trump tái đắc cử sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vừa qua, chúng ta có thể sẽ chứng kiến một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn với chính sách “gây áp lực tối đa”. Cụ thể, ông Trump dự định áp đặt các mức thuế cao hơn đối với hàng hóa Trung Quốc và thực hiện các kiểm soát xuất khẩu để ngăn Bắc Kinh lợi dụng công nghệ Mỹ. Ông cũng dự định hợp tác với các đồng minh châu Á như Nhật Bản, Philippines, và Hàn Quốc nhằm đối phó với sự trỗi dậy từ Trung Quốc​.

Tại Trung Đông, ông Trump sẽ tiếp tục chiến lược gây áp lực lên Iran, bao gồm áp đặt trừng phạt năng lượng nhằm ngăn cản nước này hỗ trợ cho các phong trào dân quân thân Tehran trong khu vực. 

Cùng với đó, ông Trump hiểu rằng một nền hòa bình thực sự không thể có được nếu quân đội Mỹ không duy trì sức mạnh. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã tăng cường hải quân và lực lượng phòng thủ quốc gia, giúp quân đội Mỹ có đủ sức mạnh để bảo vệ lợi ích của Washington trên toàn cầu. Ông cũng đã yêu cầu các đồng minh NATO và các quốc gia châu Á phải đóng góp nhiều hơn cho quốc phòng, từ đó xây dựng một mạng lưới liên minh mạnh mẽ​.

Có thể dự báo, sau khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump sẽ tiếp tục các nỗ lực hiện đại hóa quân đội, tăng cường hợp tác với các đồng minh và đối tác quan trọng, đồng thời duy trì một lực lượng vũ trang mạnh để đối phó với các thách thức trong tương lai. Ông Robert C. O'brien lưu ý rằng "sức mạnh" trong "hòa bình thông qua sức mạnh" theo quan điểm của ông Trump không phải là sự đe dọa hay hung hăng, mà là cách thể hiện quyết tâm bảo vệ lợi ích của quốc gia và tạo ra một thế đứng vững chắc để đàm phán hòa bình.