Nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu - Bài 2

Bài 2: Hòa quyện để bền vững 

Từ một vùng đất lạnh giá chỉ trồng được các giống nho chịu rét, Yoichi đã nổi lên như một “ngôi sao mới” trong bản đồ rượu vang Nhật Bản, đồng thời là biểu tượng của sự kết hợp hài hòa giữa con người, thiên nhiên và kinh tế bền vững. Sự thay đổi này không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của quá trình dài nghiên cứu, thử nghiệm và thấu hiểu tự nhiên. Những vườn nho phủ đầy sương sớm, thung lũng thoảng hương biển và những cơn gió lạnh từ biển Nhật Bản đã góp phần tạo nên những chai rượu vang mang hương vị thanh khiết và tinh tế, phản ánh mối quan hệ chặt chẽ giữa con người và khí hậu.

Hokkaido từng được xem là vùng khí hậu mát mẻ nhất trong hệ thống phân loại Chỉ số Winkler - đo lượng nhiệt tích lũy trong mùa sinh trưởng của nho. Với mức nhiệt trung bình thấp, nơi đây từng chỉ phù hợp cho những giống nho chịu lạnh. Thế nhưng, kể từ đầu những năm 2000, khi khí hậu ấm dần lên, nho Pinot Noir - giống nho nổi tiếng của vùng Burgundy (Pháp) - bắt đầu chín mọng ở Yoichi. Sự thay đổi này đã mở ra cơ hội cho sản xuất rượu vang chất lượng cao, sánh vai với các vùng truyền thống như Yamanashi và Nagano, góp phần hình thành “tam giác vàng” của rượu vang Nhật Bản.

Năm 2011, Chính phủ Nhật chỉ định Yoichi là Đặc khu Rượu vang - Vương quốc Trái cây phương Bắc, mở đường cho hàng loạt nhà máy rượu nhỏ ra đời. Hiện nay, Yoichi chiếm khoảng 50% sản lượng nho làm rượu và 30% diện tích trồng nho của toàn Hokkaido, trở thành trung tâm rượu vang lớn nhất vùng cực bắc. Thị trưởng Keisuke Saito của Yoichi nhấn mạnh: “Sự phát triển của ngành rượu vang đã mang lại sinh khí mới cho nền kinh tế địa phương, tạo việc làm, thu hút du khách và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp trong giới trẻ.”

Biểu tượng canh tác bền vững

Giữa hơn 70 vườn nho của thị trấn, Domaine Takahiko luôn được nhắc đến như một biểu tượng về canh tác bền vững. Nhà máy rượu nhỏ này do ông Takahiko Soga, con trai thứ hai của một gia đình sản xuất rượu vang ở Nagano, thành lập năm 2010. Ông Soga chọn Yoichi không chỉ vì khí hậu mà vì đất. Trong quan niệm của ông, rượu vang ngon bắt đầu từ đất tốt, và đất chỉ thực sự sống khi được nuôi dưỡng bởi tự nhiên.

Trên mảnh đất dốc nhìn ra biển, ông trồng 13 giống nho Pinot Noir hoàn toàn theo phương pháp canh tác hữu cơ. Không sử dụng phân hóa học hay thuốc trừ sâu tổng hợp, thay vào đó là các chế phẩm vi sinh, đồng và lưu huỳnh để kiểm soát sâu bệnh ở mức tối thiểu. Ông Soga gọi đây là “nghệ thuật tạo đất”, nơi mỗi thao tác nông nghiệp đều nhằm nuôi dưỡng đất và duy trì sự cân bằng sinh thái. Những người từng nếm thử rượu vang Nana-Tsu-Mori Pinot Noir - niềm tự hào của Domaine Takahiko - thường nhận xét rằng đây không chỉ là rượu mà là bản giao hưởng của thổ nhưỡng Yoichi.

Năm 2020, loại rượu này trở thành rượu vang Nhật Bản đầu tiên được phục vụ tại nhà hàng ba sao Michelin “Noma” ở Copenhagen - nơi được mệnh danh là “nhà hàng sáng tạo nhất thế giới”. Từ đó, Domaine Takahiko nhanh chóng trở thành huyền thoại trong giới sành rượu quốc tế. Một chai từng bán với giá 30 USD, nay được săn lùng tới 560 USD tại Nhật Bản, minh chứng cho giá trị toàn cầu của sự kết hợp giữa khí hậu, đất đai và con người.

Tôn trọng và đồng hành cùng khí hậu

Tuy nhiên, cùng với danh tiếng lan rộng, ông Soga và những nông dân Yoichi lại phải đối mặt với biến đổi khí hậu. Dữ liệu của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản cho thấy năm 2023, Yoichi đạt mức Chỉ số Winkler vùng II, ấm hơn đáng kể so với trước đây. Từ tháng 6 đến tháng 8/2025, nhiệt độ trung bình đạt 22,1°C, cao hơn 3°C so với trung bình ba thập niên trước.

Đối với nho Pinot Noir - giống nho mỏng vỏ, nhạy cảm - đây là thay đổi đáng lo ngại. Nhiệt độ cao khiến nho chín quá nhanh, dẫn đến độ đường cao, acid thấp, làm rượu mất cân bằng. Mưa nhiều cũng làm tăng nguy cơ nấm bệnh và hư hỏng quả, đặc biệt trong những năm ẩm ướt. Ông Soga chia sẻ: “Chúng tôi dự đoán sản lượng có thể dao động tới 30% mỗi năm. Năm nay, sản lượng giảm 30% vì mưa nhiều hơn dự kiến.”

Với diện tích 4 ha, sản lượng nho thường đạt khoảng 20 tấn/năm, nhưng mùa mưa năm nay cùng với canh tác hữu cơ khiến số lượng quả giảm. Tuy nhiên, chất lượng vẫn ổn định, giúp các sản phẩm Domaine tiếp tục được ưa chuộng trong nước và quốc tế. Đối với ông Soga, biến đổi khí hậu không chỉ là mối đe dọa mà còn là lời nhắc nhở về sự thích ứng và tôn trọng tự nhiên. “Mỗi năm là một thử thách mới, nhưng cũng là cơ hội để hiểu đất hơn, hiểu nho hơn,” ông nói.

Thị trưởng Keisuke Saito nhận định biến đổi khí hậu có hai mặt. Ông cho biết: “Khi khí hậu ấm hơn, nho và gạo của chúng ta ngon hơn, nhưng ngược lại, biển nóng lên lại khiến nhím biển và nhiều loài hải sản khác biến mất.” Ông nhấn mạnh rằng giải pháp không nằm ở các chính sách lớn lao, mà bắt đầu từ ý thức từng cá nhân: giảm phát thải carbon, hạn chế nhựa, và cân nhắc tác động của hành vi đối với môi trường.

Hình ảnh những tình nguyện viên từ khắp Nhật Bản tụ họp ở Domaine Takahiko vào mùa thu hoạch đã trở thành biểu tượng của Yoichi. Dưới bầu trời trong vắt, họ hái từng chùm nho, vừa trò chuyện, vừa cười đùa, học cách “lắng nghe đất” - một nghi thức để kết nối con người với tự nhiên. Những người yêu rượu nói rằng vị ngọt nhẹ như sương, hậu vị tinh tế trong Pinot Noir chính là kết quả của quá trình đó.

Rượu vang Yoichi là biểu tượng của sự hòa quyện giữa thiên nhiên và triết lý sống bền vững. Canh tác hữu cơ không chỉ là xu hướng, mà là cách sống - niềm tin rằng rượu ngon không thể tách rời môi trường tốt. Câu chuyện của ông Soga và thị trấn Yoichi cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ là thách thức mà còn là phép thử cho khả năng thích nghi của con người.

Hơn một thập niên sau khi rời Nagano lập nghiệp, ông Takahiko Soga vẫn giữ triết lý giản dị: “Hãy tạo ra đất tốt, rồi đất sẽ cho ta rượu ngon.” Giữa thời đại biến đổi khí hậu đầy bất ổn, triết lý này trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Yoichi hôm nay không chỉ là điểm sáng du lịch hay thương hiệu rượu vang, mà còn là biểu tượng của sự cộng sinh giữa con người và môi trường, nơi những cơn gió từ biển mang theo hơi thở của quá khứ và lời hứa của tương lai.

Trong hành trình đối mặt với biến đổi khí hậu, Nhật Bản không chỉ tìm cách duy trì năng suất mà còn kiến tạo một nền nông nghiệp hài hòa hơn với thiên nhiên. Dù là nghiên cứu khoa học ở Hokkaido hay triết lý hữu cơ tại Yoichi, tất cả đều hướng tới cùng một đích: xây dựng một mô hình nông nghiệp bền vững, nơi con người hiểu, tôn trọng và đồng hành cùng khí hậu. Đây chính là cách Nhật Bản khẳng định sức sáng tạo và bản lĩnh trước những thử thách toàn cầu.