Những kỳ vọng ở Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN

Xung quanh vấn đề này, báo “Jakarta Toàn cầu” số ra mới đây đã đăng bài viết có tựa đề “Những kỳ vọng ở Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN” của tác giả Patrick Cronin - Giám đốc Chương trình An ninh châu Á-Thái Bình Dương thuộc Trung tâm Nghiên cứu An ninh nước Mỹ, nội dung như sau:

Sự thay đổi trong mối quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia ASEAN là yếu tố chưa thể dự báo và cũng không thể đảm bảo chắc chắn cho chiến lược tái cân bằng của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương. Chiến lược tái cân bằng của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương thể hiện ý chí và sức mạnh của Washington, muốn ngăn chặn sự bành trướng, thống trị của Trung Quốc tại khu vực này. Châu Á-Thái Bình Dương là một khu vực rộng lớn, kinh tế phát triển vượt bậc. Bên cạnh đó, ở đây còn có các đồng minh quan trọng của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines…

Trong khi đó, khu vực Đông Nam Á là cầu nối quan trọng, nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Khu vực này nằm ở phía Nam Trung Quốc và phía Đông Ấn Độ, biến nó trở thành vùng đệm giữa hai người “khổng lồ” của khu vực. Việc các quốc gia thuộc khu vực này nghiêng hoặc không nghiêng về phía Mỹ sẽ quyết định đến chiến lược của Mỹ đối với Trung Quốc. Hơn thế nữa, khu vực Đông Nam Á có nhiều quốc gia có quan hệ đồng minh gần gũi với Mỹ. Mặc dù hiện nay có một số ý kiến hoài nghi về khả năng duy trì vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ khi nền kinh tế của quốc gia này có dấu hiệu xuống dốc, song vai trò của Mỹ trong việc xử lý các cuộc khủng hoảng trên thế giới thời gian vừa qua cho thấy trên thực tế, Mỹ vẫn là cường quốc của thế giới về kinh tế lẫn quân sự.

Trước các hoạt động của Trung Quốc làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông, khiến các quốc gia ASEAN - trong đó có Philippines và Việt Nam - quan ngại, Mỹ và ASEAN cần phải phát đi một thông điệp rõ ràng về tầm quan trọng toàn cầu của tự do hàng hải ở Biển Đông, đặc biệt trong bối cảnh Tòa án Trọng tài Quốc tế đang giải quyết đơn khiếu nại của Philippines về các yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN lần này, Tổng thống Mỹ Barack Obama nên nhấn mạnh sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Mỹ và ASEAN cả về kinh tế lẫn an ninh khu vực, vai trò và những lợi ích của các nước ASEAN trong việc đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định và phát triển kinh tế-xã hội trong khu vực có vị trí địa chính trị chiến lược này. Mỹ cũng cần nói rõ với Trung Quốc rằng Mỹ không muốn lưu thông hàng hải quốc tế trên cơ sở các quy định của luật pháp bị ảnh hưởng. Mặc dù Mỹ không phải là một trong những nước có tranh chấp với Trung Quốc tại Biển Đông, song Bắc Kinh không thể giải quyết vấn đề này mà không tính đến các phản ứng từ phía Mỹ.

Sự hung hăng của Trung Quốc tại Biển Đông không phải là vấn đề duy nhất sẽ được đề cập đến tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN. Hội nghị này sẽ đề cập đến việc hợp tác kinh tế giữa hai bên, các biện pháp ngăn chặn hoạt động của các phần tử hồi giáo cực đoan. Về hợp tác kinh tế, Tổng thống Obama sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của Hiệp định Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP). Đây là một nỗ lực đầy tham vọng để viết lên các quy tắc thương mại toàn cầu thế kỷ XXI, hiện đã có 4 quốc gia ASEAN tham gia hiệp định này là: Việt Nam, Singapore, Malaysia và Brunei. Tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN lần này, Tổng thống Obama sẽ tiếp tục giới thiệu, khuyến khích các quốc gia ASEAN khác tham gia vào TPP như Indonesia, Thái Lan và Philippines.

Mỹ cần phải tạo dựng, biến ASEAN thành một trung tâm kinh tế của khu vực, giành lại ưu thế phát triển đã thuộc về Trung Quốc trong nhiều năm qua. Để làm được điều này, Tổng thống Obama cần phải cho người dân Mỹ thấy được tầm quan trọng của việc thúc đẩy thương mại với ASEAN, khu vực tạo ra gần nửa triệu việc làm cho người dân Mỹ.

Bên cạnh đó, khu vực Đông Nam Á còn là nơi có các quốc gia Hồi giáo lớn. Ở đó, hiện xuất hiện nhiều mối đe dọa từ lực lượng al-Qaeda liên kết với tổ chức Jemaah Islamiyah, đặc biệt hiện nay có sự xuất hiện của nhiều chiến binh Hồi giáo cam kết trung thành với tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng. Bằng chứng là gần đây, Indonesia đã bị các tay súng IS tấn công ở trung tâm thủ đô Jakarta. Malaysia, Singapore và miền Nam Philippines nằm trong tầm ngắm của IS. Tổ chức này đang tìm cách thiết lập một mạng lưới trong khu vực Đông Nam Á.

Trong vấn đề này, Mỹ không thể một mình chiến đấu chống lại các đối tượng Hồi giáo cực đoan mà bản thân các quốc gia trong khu vực phải có trách nhiệm chính trong việc đối phó với mối hiểm họa này. Tuy nhiên, các nước sẽ khó có thể giành được thắng lợi trong cuộc chiến chống khủng bố nếu không có sự tham gia của Mỹ. Do đó, tại Hội nghị Sunnylands, Mỹ có thể đề cập đến vấn đề đó và nâng nó thành vấn đề có tính chiến lược, trong đó Mỹ có thể đảm bảo cho an ninh của khu vực.

Hội nghị thượng đỉnh Sunnylands nên thiết lập ra các nguyên tắc và lộ trình cho sự hợp tác, phát triển giữa Mỹ và ASEAN để đảm bảo cho sự ổn định, hòa bình và phát triển của khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Đó cũng sẽ được coi là di sản trong hai nhiệm kỳ của Tổng thống Obama.