Nga đang thắng Mỹ trong cuộc chiến ủy nhiệm tại Syria

Năm ngoái, quân đội Syria đã bị thất thế, với việc hàng nghìn tay súng phiến quân tràn vào những khu vực từ lâu được xem là căn cứ địa của chính phủ nước này. Cuộc tấn công của phiến quân được sự hỗ trợ bởi những tên lửa chống tăng đầy uy lực mà Cơ quan tình báo Trung ương Mỹ (CIA) và Saudi Arabia cung cấp.

Những đánh giá tình báo đã lan truyền ở Washington rằng Tổng thống Syria Bashar al-Assad đang mất dần quyền lực.
Nhưng sau đó người Nga đến, tấn công các lực lượng phiến quân do Mỹ hậu thuẫn bằng một chiến dịch không kích. Và giờ đây, những thủ lĩnh phiến quân, vốn đang bám chặt vào những khu vực bị bao vây ở thành phố bị chia cắt Aleppo, nói rằng những chuyến hàng tên lửa chống tăng do CIA cung cấp cho họ đang ngày càng ít đi.

Lần đầu tiên kể từ khi can thiệp vào Afghanistan trong những năm 1980, quân đội Nga năm qua đã tham chiến trực tiếp chống các lực lượng phiến quân được CIA hỗ trợ và huấn luyện. Những chiến binh người Afghanistan được Mỹ hỗ trợ đã chiếm ưu thế trong cuộc xung đột thời Chiến tranh Lạnh ở Afghanistan. Nhưng lần này, cho đến nay, kết quả là hoàn toàn khác. “Nga đã giành chiến thắng trong cuộc chiến ủy nhiệm (ở Syria), ít nhất cho đến nay”, ông Michael Kofman, một học giả tại Trung tâm Woodrow Wilson ở Washington (Mỹ) nhận định.

Thành công trên chiến trường của Nga ở Syria đã cung cấp cho Moskva, vốn bị phương Tây cô lập sau khi sáp nhập Crimea và các hành động khác ở Ukraine, động lực mới trong những quyết định về tương lai ở Trung Đông.

Chính quyền Obama giờ đây đang thảo luận với Chính phủ của Tổng thống Nga Vladimir Putin về một kế hoạch nhằm chia sẻ thông tin tình báo và phối hợp các cuộc không kích chống lại nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) cùng các nhóm phiến quân khác ở Syria, và ông Putin như vậy đã đạt được những mục tiêu ở Syria vượt xa so với những gì đã đề ra mà không bị sa lầy vào cuộc xung đột như một số người – trong đó có ông Obama – đã dự đoán.

Chiến dịch của Nga bắt đầu từ tháng 9/2015, sau một cuộc tấn công kéo dài nhiều tháng của những nhóm phiến quân do CIA hậu thuẫn giành được vùng lãnh thổ mới ở các tỉnh Idlib, Hama và Latakia, miền Bắc Syria. Một vấn đề đặt ra đối với Washington: Những nhóm đó đôi khi chiến đấu cùng với phiến quân của Mặt trận Nusra, vốn cho đến nay vẫn chính thức bị quy là chi nhánh của Al-Qaeda.

Cuộc tấn công trên đã khiến quân đội Syria bất ngờ, làm tăng những quan ngại ở Moskva và Damascus rằng Chính phủ của ông Assad, từ lâu đã được sự ủng hộ của Nga, có thể gặp vấn đề.

Cùng thời điểm đó, một vài nhóm phiến quân đã khoác lác rằng những tên lửa chống tăng TOW đầy uy lực được những nhân viên tình báo Mỹ và Saudi Arabia cung cấp là chìa khóa dẫn đến thành công của chúng. Trong vài năm, CIA đã tham gia cùng với những điệp viên của một số quốc gia Arab trang bị và huấn luyện cho phiến quân Syria tại các căn cứ ở Jordan và Qatar với việc Saudi Arabia tài trợ rất nhiều tiền cho hoạt động này.

Một người phát ngôn của CIA đã từ chối bình luận về sự trợ giúp của Mỹ đối với phiến quân Syria. Nhưng Trung tá Fares al-Bayyoush, một cựu kỹ sư hàng không, người đứng đầu nhóm phiến quân Fursan al-Haq nói trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 5/2015 rằng nhóm của ông ta sẽ nhận được những chuyến hàng vũ khí chống tăng mới. Ông này nói: “Chúng tôi yêu cầu đạn dược, tên lửa và chúng tôi nhận nhiều hơn so với yêu cầu”.

Tuy nhiên, những vũ khí tiên tiến này cũng đã tạo ra những vấn đề đối với những nhóm phiến quân vốn có sự chia rẽ mạnh mẽ, vì chúng cho phép Mặt trận Nursa kiểm soát nhiều khu vực hơn ở miền Bắc Syria. Chính quyền Obama đã chính thức cấm không có tay súng nào thuộc nhóm Nursa được nhận vũ khí hay sự huấn luyện. Nhưng nhóm này trong nhiều lần đã cho thấy khả năng tốt hơn trong việc chống lại các lực lượng chính phủ Syria hơn những lực lượng ủy nhiệm của CIA.

Hơn nữa, chúng còn cho thấy rằng nhóm này có thể và sẽ tiêu diệt hoặc loại bỏ những nhóm phiến quân do CIA hậu thuẫn khi không đồng ý tham chiến trong các liên minh. Moskva đã viện dẫn những thành công trong chiến đấu của Mặt trận Nursa để tiến hành can thiệp quân sự ở Syria như là một chiến dịch chống chủ nghĩa khủng bố - cho dù mục tiêu chủ yếu của Moskva là hỗ trợ quân đội của ông Assad chóng lại tất cả nhóm nổi dậy, trong đó có cả những nhóm phiến quân do CIA hậu thuẫn.

Nga đã bắt đầu tăng cường lực lượng quân sự một cách nhanh chóng trong tháng 9, và tiến hành một chiến dịch không kích nhằm vào những nhóm phiến quân Syria vốn đặt ra mối đe dọa trực tiếp đối với chính phủ của ông Assad, trong đó có một số nhóm mà CIA huấn luyện. Vào giữa tháng 10, Nga đã tăng cường các cuộc không kích của mình lên tới gần 90 cuộc trong vài ngày.

Trong khi đó, khoảng 600 lính thủy đánh bộ Nga đã tới Syria với sứ mệnh bảo vệ căn cứ không quân quan trọng ở Latakia; lực lượng trên mặt đất đã tăng lên khoảng 4.000 người trên khắp Syria.

CIA đã đẩy mạnh việc chống lại sự can dự của Nga, cung cấp thêm hàng trăm tên lửa TOW cho cuộc chiến ủy nhiệm của mình. Một thủ lĩnh phiến quân nói trong điều kiện giấu tên rằng nhóm của ông ta đã nhận được nhiều tên lửa hơn so với số họ mong muốn.

Nhưng hỏa lực của Nga cuối cùng đã áp đảo các nhóm phiến quân ở miền Bắc Syria. Đầu năm nay, các cuộc tấn công bằng máy bay ném bom tầm xa, máy bay chiến đấu, trực thăng tấn công và tên lửa hành trình của Nga đã cho phép quân đội Syria giành lại quyền kiểm soát nhiều khu vực bị phiến quân chiếm giữ - và giành lại những khu vực gần biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ mà nhiều người nghĩ rằng chính phủ Syria có thể sẽ không bao giờ lấy lại được.

Một dòng vũ khí của CIA vẫn tiếp tục chảy vào Syria, nhưng những vũ khí này là quá ít (và yếu) khi đối mặt với cuộc tấn công của Nga.

Jeffrey White, cựu sĩ quan thuộc Cơ quan Tình báo Quân sự Mỹ, người hiện đang nghiên cứu về Syria tại Viện Chính sách Cận Đông Washington nhận định rằng Nga đã xây dựng được một mạng lưới tình báo có năng lực ở Syria, cho phép họ nhận biết tốt hơn về địa hình và vị trí của các lực lượng phiến quân. Điều này cũng cho phép quân đội Nga tiến hành các cuộc không kích chính xác, giúp chúng hiệu quả hơn trong cuộc chiến chống phiến quân.