Mục tiêu chiến lược và kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ khi gia nhập BRICS

Theo bình luận của Nhật Báo Sabah (Thổ Nhĩ Kỳ) mới đây, Thổ Nhĩ Kỳ đã chính thức nộp đơn xin gia nhập BRICS (liên minh của các thị trường đang phát triển) với mục tiêu xây dựng mối quan hệ mới ngoài các đồng minh phương Tây truyền thống.

Động thái này phản ánh sự thất vọng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc gia nhập Liên minh châu Âu (EU) kéo dài hàng thập kỷ mà không có tiến triển, đồng thời cho thấy chính quyền Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan nhận thấy sự chuyển dịch trọng tâm địa chính trị khỏi các nền kinh tế phát triển. Việc tham gia BRICS cũng là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm đa dạng hóa chính sách đối ngoại và củng cố vị thế quốc tế của mình.

Lý do Thổ Nhĩ Kỳ muốn gia nhập BRICS

Mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và phương Tây đã gặp nhiều thách thức, bao gồm những căng thẳng nội bộ trong NATO và sự bế tắc kéo dài trong quá trình đàm phán gia nhập EU từ năm 2005. Đặc biệt, Thổ Nhĩ Kỳ duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Nga sau cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra vào năm 2022, gây ra rạn nứt với các đồng minh NATO khác.

Bên cạnh đó, Đảng Công lý và Phát triển (AK) cầm quyền của Tổng thống Erdoğan từ lâu đã cáo buộc phương Tây cản trở khát vọng xây dựng một ngành công nghiệp quốc phòng tự cung tự cấp và phát triển kinh tế mạnh mẽ. Những trở ngại này đã thúc đẩy Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm các giải pháp thay thế để cải thiện vị thế quốc tế và gia tăng hợp tác kinh tế, đặc biệt với Nga và Trung Quốc.

BRICS, gồm các quốc gia sáng lập Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, cùng các thành viên mới như Iran, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Ethiopia và Ai Cập, đang được Thổ Nhĩ Kỳ nhìn nhận như một nền tảng để đa dạng hóa quan hệ quốc tế. Nhóm này tự quảng bá là giải pháp thay thế cho các tổ chức do phương Tây chi phối như Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Việc gia nhập BRICS có thể giúp Thổ Nhĩ Kỳ mở rộng mối quan hệ chính trị, thương mại và tiếp cận các nguồn tài chính thông qua ngân hàng phát triển của khối.

Thổ Nhĩ Kỳ đã nhiều lần bày tỏ quan tâm gia nhập các tổ chức quốc tế ngoài phương Tây. Năm 2022, Tổng thống Erdoğan đã đề xuất Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm tư cách thành viên đầy đủ của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) nhưng chưa có tiến triển đáng kể.

Đồng thời, Thổ Nhĩ Kỳ đã dẫn đầu sáng kiến khôi phục quan hệ với các quốc gia Trung Á nói tiếng Thổ và tăng cường vai trò trong các tổ chức quốc tế như Liên đoàn Arab, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) và Liên hợp quốc. Những sáng kiến này đều thể hiện mong muốn của Ankara trong việc nâng cao vai trò trên trường quốc tế, thúc đẩy đối thoại, hợp tác và tìm kiếm các giải pháp thay thế cho sự thống trị của phương Tây trong các vấn đề kinh tế và chính trị.

Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan cũng đã phát biểu về việc gia nhập BRICS, nhấn mạnh rằng động thái này không phải là quay lưng với phương Tây mà là một phần trong chiến lược đa dạng hóa chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ. Ông cho rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập BRICS sẽ không mâu thuẫn với các cam kết của nước này trong liên minh châu Âu-Đại Tây Dương mà thay vào đó là một sáng kiến để mở rộng quan hệ quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới ngày càng đa cực.

Mục tiêu chiến lược và kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ

Thổ Nhĩ Kỳ nhận thấy BRICS là cơ hội để cải thiện hợp tác kinh tế và thương mại với các nền kinh tế lớn đang phát triển, như Trung Quốc và Nga. Đồng thời, Ankara cũng muốn trở thành cầu nối thương mại giữa EU và châu Á, đóng vai trò trung tâm xuất khẩu khí đốt từ Nga và Trung Á. Chính quyền của ông Erdoğan đã nỗ lực thu hút đầu tư từ các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc, tận dụng liên minh hải quan giữa Thổ Nhĩ Kỳ và EU để tăng cường tiếp cận thị trường. Đây là một phần trong nỗ lực lớn hơn nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa và cải thiện năng lực sản xuất quốc gia.

Việc Thổ Nhĩ Kỳ tham gia BRICS cũng phù hợp với các mục tiêu dài hạn của nước này trong việc cải tổ các tổ chức quốc tế như Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và xây dựng một thế giới đa cực, nơi Thổ Nhĩ Kỳ có thể đóng vai trò như một cường quốc tầm trung đang trỗi dậy. Ankara không chỉ muốn gia nhập các nhóm và tổ chức quốc tế để tăng cường tiếng nói mà còn để củng cố sự tự chủ trong chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia.

Tóm lại, Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập BRICS không chỉ là nỗ lực tìm kiếm các mối quan hệ mới ngoài phương Tây mà còn là một phần trong chiến lược đa dạng hóa chính sách ngoại giao. Ankara mong muốn xây dựng một thế giới đa cực, nơi Thổ Nhĩ Kỳ có thể tăng cường vị thế và vai trò quốc tế. Việc tham gia BRICS sẽ không làm giảm cam kết của Thổ Nhĩ Kỳ đối với NATO hay EU, mà thay vào đó sẽ cung cấp cho nước này một nền tảng mới để thúc đẩy hợp tác kinh tế và chiến lược với các quốc gia ngoài phương Tây, phù hợp với tầm nhìn và tham vọng của một cường quốc tầm trung đang trỗi dậy.