Hiện tại, theo quy định, chỉ những người đàn ông Ukraine trên 25 tuổi mới đủ điều kiện nhập ngũ. Tuy nhiên, tất cả nam giới từ 18 đến 60 tuổi đều bị cấm rời khỏi đất nước theo Luật Thiết quân luật, mặc dù một số người vẫn tìm cách trốn thoát. Theo một báo cáo của BBC năm 2023, hơn 20.000 người đã trốn nghĩa vụ quân sự.
Chính quyền Mỹ, dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden và hiện nay là Tổng thống Donald Trump, đã thúc giục Ukraine hạ độ tuổi nhập ngũ xuống 18. Lập luận này xuất hiện vào tháng 11/2024 nhưng vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía Ukraine. Khi trả lời phỏng vấn Skynews, Tổng thống Ukraine, ông Volodymyr Zelensky tuyên bố rằng Kiev sẽ “không bao giờ có đủ nguồn lực” nếu phương Tây không cung cấp đủ viện trợ.
Ông Zelensky nói: “Hãy hỏi họ: ‘Các ông có muốn họ chết vì không đủ vũ khí không?’ Các ông muốn chúng tôi huy động thanh niên – vậy họ sẽ chiến đấu trong lữ đoàn nào và với vũ khí gì? Nói về những điều này là vô trách nhiệm”.
Xem video binh sĩ Ukraine thuộc sư đoàn cơ giới số 53 điều khiển thiết bị bay không người lái hiện đại do nước này sản xuất. Nguồn: Bộ Quốc phòng Ukraine/X
Vậy lý do lý do gì khiến Ukraine vẫn do dự trong việc huy động những công dân trẻ nhất của mình?
Phương Tây trì hoãn viện trợ vũ khí cho Ukraine
Việc Quốc hội Mỹ trì hoãn thông qua gói viện trợ quân sự trị giá 60 tỷ USD trong nhiều tháng đã khiến Ukraine phải trả giá bằng vô số sinh mạng. Sự chậm trễ này đã làm trì hoãn các cuộc phản công quan trọng do thiếu trang thiết bị vũ khí chiến đấu trên tiền tuyến, tạo điều kiện cho Liên bang Nga duy trì ưu thế về hỏa lực.
Đài châu Âu Tự do - RFE/RL dẫn lời nhà khoa học chính trị, Tiến sĩ Andrew Michta cho biết sự chậm trễ của Mỹ trong việc cung cấp vũ khí đã giúp Liên bang Nga có thêm 500 ngày để “đào chiến hào, đặt mìn và phá hủy một phần quân đội Ukraine vốn đã được huấn luyện từ năm 2015”.
Theo người phát ngôn Lầu Năm Góc Patrick Ryder, tính đến tháng 11/2024, Mỹ đã chuyển giao 83% số lượng đạn dược được cam kết và 67% ngân sách phòng không dành cho Kiev.
Khi trả lời Bloomberg TV ngày 14/1, ông Jake Sullivan, Cố vấn An ninh quốc gia Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Biden, tiếp tục đề xuất hạ độ tuổi nhập ngũ. Quan điểm này cũng được lặp lại bởi Mike Waltz, người kế nhiệm ông Sullivan dưới thời Tổng thống Donald Trump.
“Họ có thể có thêm hàng trăm ngàn binh sĩ mới (nếu hạ tuổi nhập ngũ)”, ông Waltz nói, đồng thời kêu gọi Ukraine “dốc toàn lực vì dân chủ.”
Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine, ông Zelensky khẳng định Kiev cần nhiều súng và tên lửa hơn là cần thêm binh sĩ.
“Hạ độ tuổi nhập ngũ để làm gì, để có thêm những người không có vũ khí ư?”, nhà lãnh đạo Ukraine đặt câu hỏi và nhấn mạnh rằng các đồng minh phương Tây mới chỉ cung cấp đủ trang bị cho 2,5 trong số 10 lữ đoàn mà họ từng cam kết hỗ trợ.
Suy giảm nhân khẩu học
Tại Ukraine, các tin nhắn kêu gọi công dân nhập ngũ đã trở thành điều quen thuộc. Ngày 22/1, một tin nhắn được gửi đi bởi lực lượng Lục quân Ukraine, đáng chú ý là sử dụng cách xưng hô thân mật thay vì trang trọng:
“Bạn từ 18-59 tuổi? Có động lực nhưng vẫn do dự? Hãy tham gia với chúng tôi! Trung tâm tuyển quân số 1 mời bạn nhập ngũ vào Lục quân Ukraine trên cơ sở tự nguyện, đảm bảo phục vụ tại đơn vị đã chọn và cung cấp nhiều vị trí khác nhau!”
Tin nhắn này rõ ràng nhắm vào đối tượng trẻ tuổi, vốn chưa bị bắt buộc nhập ngũ. Theo Đại tá Pavlo Palisa, Phó Chánh văn phòng Tổng thống, chính phủ Ukraine đang xây dựng một kế hoạch cải cách nhằm thu hút người trẻ tham gia quân đội tự nguyện, thay vì ép buộc.
Kế hoạch này bao gồm: Ưu đãi tài chính; Cam kết rõ ràng về đào tạo và tăng cường đối thoại giữa binh sĩ với chỉ huy.
Tin nhắn này làm dấy lên tin đồn rằng chính phủ đã sẵn sàng hạ độ tuổi nhập ngũ từ 25 xuống 18. Tuy nhiên, việc khuyến khích thanh niên tham gia không đồng nghĩa với việc Ukraine sẵn sàng hạ độ tuổi nhập ngũ. Thay vào đó, nước này chỉ muốn những người thực sự có động lực mới gia nhập quân đội.
Nhóm nam giới từ 18-25 tuổi hiện là nhóm yếu nhất trong cơ cấu lao động của Ukraine. Theo số liệu của Liên hợp quốc, nhóm này chỉ có khoảng 1,5 triệu người. Trong khi đó, 6 triệu người đã rời khỏi đất nước kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.
Sự suy giảm dân số bắt nguồn từ những khó khăn kinh tế sau sự sụp đổ của Liên Xô vào những năm 1990 và các cuộc khủng hoảng kinh tế trong những năm 2000. Những người sinh ra trong thời kỳ này hiện đang là lực lượng chính của nhóm thanh niên Ukraine ngày nay.
Lực lượng Tác chiến đặc biệt của quân đội Ukraine. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine/X
Làn sóng phản đối từ chính trị gia Ukraine
Roman Ratushnyi, một nhà hoạt động 24 tuổi từng tham gia Cách mạng Maidan và tình nguyện chiến đấu năm 2022, đã trở thành biểu tượng của thế hệ trẻ bị chiến tranh cướp đi sinh mạng. Ratushnyi hy sinh tại Izium trong chiến dịch giải phóng khu vực Kharkiv và được tổ chức quốc tang.
Một số nhà lập pháp Ukraine cũng công khai phản đối việc hạ độ tuổi nhập ngũ, trong đó có Serhii Demchenko, nghị sĩ thuộc đảng cầm quyền “Người phục vụ nhân dân”:
“Tôi tin chắc rằng lập trường của tôi sẽ không thay đổi: Chúng ta không có quyền hạ độ tuổi của những công dân sẽ chiến đấu ngoài tiền tuyến”, nghị sĩ Demchenko tuyên bố,
Cuộc tranh luận về độ tuổi nhập ngũ của Ukraine không chỉ phản ánh áp lực từ Mỹ mà còn cho thấy những thách thức chiến lược và nhân khẩu học mà Kiev phải đối mặt trong cuộc chiến bảo vệ đất nước.
Chiến lược tốt hơn
Hiện tại, quân đội Ukraine có 880.000 binh sĩ, trong khi Liên bang Nga có 600.000 quân trên chiến trường. Tuy nhiên, toàn bộ quân đội Ukraine đang bị kéo căng trên khắp đất nước và phải bảo vệ hơn 1.000 km chiến tuyến.
Trong khi đó, Liên bang Nga có thể tập trung lực lượng tại các điểm cụ thể để cố gắng xuyên thủng phòng tuyến Ukraine, như các khu vực gần Pokrovsk và Kupiansk. Tính đến tháng 10/2024, quân đội Ukraine có kế hoạch huy động 160.000 tân binh, theo ông Oleksandr Lytvynenko, Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia. Dù vậy, ông Lytvynenko cho biết ngay cả với con số này, các đơn vị quân đội cũng chỉ có thể được trang bị 85% công suất.
Đại tá Roman Kostenko, thư ký Ủy ban Quốc phòng Quốc hội, nhấn mạnh rằng một loạt biện pháp toàn diện là điều tối quan trọng đối với bất kỳ cuộc huy động quân sự nào.
“Cần có quy trình tuyển quân phù hợp, huấn luyện quân sự kỹ lưỡng, đảm bảo nguồn cung đạn dược, cả sản xuất trong nước lẫn viện trợ từ các đối tác, đồng thời phá hủy tiềm năng tấn công của đối phương khi họ tìm cách xâm nhập lãnh thổ của chúng ta”, Đại tá Kostenko nói.
“Kẻ thù có ưu thế hơn chúng ta, đặc biệt là về số lượng đạn dược. Nhân lực quan trọng, nhưng cuối cùng, phe nào có nhiều đạn hơn và có khả năng làm suy yếu lực lượng đối phương sẽ giành được lợi thế”, Đại tá Kostenko phân tích thêm.
Ưu tiên vũ khí, không phải độ tuổi nhập ngũ
Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định rằng việc tuyển quân từ 18 tuổi sẽ không giúp giải quyết những vấn đề mà quân đội Ukraine đang gặp phải tại các điểm nóng trên chiến trường.
“Chúng ta phải tập trung vào việc trang bị cho các lữ đoàn hiện có và đào tạo quân nhân sử dụng các thiết bị này”, ông Zelensky nhấn mạnh.
“Ưu tiên phải là cung cấp tên lửa và làm suy yếu tiềm lực quân sự của Liên bang Nga, chứ không phải giảm độ tuổi nhập ngũ. Mục tiêu là bảo toàn càng nhiều mạng sống càng tốt, chứ không phải tích trữ vũ khí trong kho”.
Thời gian và nhân khẩu học đứng về phía Liên bang Nga
Theo nhà khoa học chính trị Michta, nếu chiến lược không thay đổi, Ukraine sẽ đơn giản là cạn kiệt con người trong khi Liên bang Nga hiện có lợi thế dân số gấp 4 lần so với Ukraine.
“Nếu chúng ta tiếp tục làm theo nguyên tắc ‘cố gắng cầm cự càng lâu càng tốt,’ thì đất nước sẽ kiệt quệ và cuối cùng tan rã. Đây không phải là cách một chiến lược quân sự nên được xây dựng”, Tiến sĩ Michta nhấn mạnh.