Lý do Anh cân nhắc công nhận Nhà nước Palestine vào thời điểm hiện tại

Theo trang Al Jazeera, thông báo này được đưa ra sau cuộc họp khẩn của nội các Anh, cho thấy biến chuyển đáng kể trong chính sách đối ngoại của London, chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định Pháp sẽ thực hiện động thái tương tự.

Thay đổi chính sách quan trọng

Tuyên bố này được đánh giá là một thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại của Vương quốc Anh.

“Việc công nhận Nhà nước Palestine sẽ được thực hiện như một phần trong lộ trình hướng tới tiến trình hòa bình thực chất, vào thời điểm mang lại tác động lớn nhất cho giải pháp hai nhà nước  vốn đang bị đe doạ nghiêm trọng”, Thủ tướng Starmer phát biểu.

Ông khẳng định Anh sẽ chính thức công nhận Palestine vào tháng 9 tới, nếu Chính phủ Israel không đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm cải thiện tình hình nhân đạo tại Gaza và tái khởi động nỗ lực hòa bình.

Bên cạnh Thủ tướng Starmer, Ngoại trưởng David Lammy cũng bày tỏ ủng hộ, cho rằng quyết định này được đưa ra “dưới sức nặng của lịch sử”, đồng thời nhắc lại vai trò của Anh trong lịch sử hình thành nhà nước Israel qua Tuyên bố Balfour năm 1917.

Vì sao lại là thời điểm này?

Giải thích về thời điểm công bố quyết định, ông Starmer viện dẫn điều kiện “không thể chịu đựng được” tại Gaza, cũng như lo ngại rằng ý tưởng về giải pháp hai nhà nước đang ngày càng trở nên xa vời.

“Chúng tôi đặc biệt lo ngại rằng, ngay cả khái niệm về một giải pháp hai nhà nước cũng đang dần bị xói mòn. Giờ là lúc cần những hành động thiết thực để thay đổi thực tế trên thực địa”, ông nhấn mạnh.

Động thái này cũng phản ánh áp lực gia tăng từ nội bộ Công đảng cầm quyền cũng như dư luận trong nước về chiến dịch quân sự đang diễn ra tại Dải Gaza.

Chính phủ Anh cho biết việc công nhận Nhà nước Palestine là một nội dung đã được nêu rõ trong cương lĩnh tranh cử, với quan điểm đây là “quyền không thể bị tước bỏ” của người dân Palestine, đồng thời là yếu tố thiết yếu cho nền an ninh lâu dài tại khu vực.

“Việc công nhận này không phải là một ‘món quà’, mà là một bước đi cần thiết nhằm góp phần hiện thực hóa một giải pháp hòa bình bền vững: một Israel an toàn cùng tồn tại với một Nhà nước Palestine có chủ quyền và khả thi”, thông cáo từ Văn phòng Thủ tướng Anh nêu rõ.

Điều kiện cụ thể

Thủ tướng Starmer đã liệt kê một số điều kiện mà Israel cần thực hiện nếu muốn tránh việc Anh công nhận Palestine, bao gồm có hành động rõ rệt nhằm chấm dứt tình hình thảm khốc tại Gaza; đồng ý ngừng bắn; cam kết một nền hòa bình bền vững lâu dài, khôi phục triển vọng giải pháp hai nhà nước; cho phép Liên hợp quốc nối lại cung cấp viện trợ; cam kết không sáp nhập thêm lãnh thổ ở Bờ Tây.

Về phía Hamas, Anh cũng đề ra các yêu cầu như trả tự do cho toàn bộ con tin, chấp nhận ngừng bắn, giải trừ vũ khí và không tham gia chính quyền tại Gaza.

Chính phủ Anh sẽ đánh giá mức độ tuân thủ của các bên trước khi đưa ra quyết định cuối cùng vào tháng 9.

Tác động và ý nghĩa

Tính đến nay, 147 trong tổng số 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc đã công nhận Nhà nước Palestine, chiếm khoảng 75% cộng đồng quốc tế. Gần đây, Tây Ban Nha, Ireland và Na Uy là những quốc gia châu Âu tiên phong đưa ra quyết định này.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng tuyên bố Pháp sẽ công nhận Palestine tại kỳ họp Đại hội đồng Liên hợp quốc sắp tới, coi đây là “cam kết lịch sử vì một nền hòa bình công bằng và bền vững tại Trung Đông”.

Các chuyên gia nhận định rằng dù việc công nhận không tạo ra thay đổi ngay lập tức trên thực địa, nhưng động thái này có thể gây sức ép ngoại giao đáng kể, đặc biệt là với Mỹ – một trong những đồng minh thân cận nhất của Israel.

Cựu nhà ngoại giao Mỹ William Lawrence đánh giá: “Ngay cả khi không có ý nghĩa lớn về mặt nhân đạo, nhưng về mặt biểu tượng, ngoại giao, đây là một bước ngoặt có sức lan tỏa lớn”.

Anh đã sẵn sàng?

Phóng viên Milena Veselinovic của Al Jazeera nhận định Thủ tướng Starmer đang chịu nhiều sức ép từ dư luận và các nghị sĩ thuộc nhiều đảng phái trong Quốc hội Anh.

Tính đến cuối tháng 7, hơn 250 nghị sĩ từ 9 đảng khác nhau đã ký thư kêu gọi Chính phủ công nhận Nhà nước Palestine.

Tuy nhiên, bà Veselinovic cũng lưu ý rằng, khác với Pháp, động thái của Anh vẫn mang tính “có điều kiện”, như một biện pháp thúc đẩy thay đổi từ phía Israel, hơn là cam kết tuyệt đối.

“Không giống như Tổng thống Macron – người tuyên bố rõ ràng rằng Pháp sẽ công nhận Palestine vào tháng 9, động thái của Anh được xem như một đòn bẩy nhằm gây áp lực buộc Chính phủ Israel cải thiện tình hình tại Gaza”, bà nói.

Ngoại trưởng Anh David Lammy bày tỏ hy vọng rằng quyết định này sẽ tạo ảnh hưởng tới tình hình thực địa và dẫn tới một thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza.

“Thế giới đã chứng kiến những cảnh tượng kinh hoàng nhất tại Gaza và đã đến lúc giảm bớt đau khổ cho người dân Palestine”, ông phát biểu tại Liên hợp quốc.

Song một số nhà phân tích bày tỏ hoài nghi về tính thực chất của các tuyên bố gần đây. Nhà phân tích chính trị cấp cao Marwan Bishara cho rằng các thông điệp ngoại giao cần đi kèm với hành động cụ thể và rõ ràng.

“Cần làm rõ liệu đây sẽ là một nhà nước với chủ quyền đầy đủ dựa trên đường biên giới năm 1967, bao gồm Đông Jerusalem, Bờ Tây và Gaza – hay chỉ là một phần trong các vùng lãnh thổ?”, ông đặt vấn đề.

Phản ứng của Israel

Phía Israel phản đối mạnh mẽ tuyên bố của Anh. Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho rằng đây là “một phần thưởng dành cho hành vi bạo lực” và cảnh báo động thái này có thể ảnh hưởng đến quá trình đàm phán ngừng bắn.

Bộ Ngoại giao Israel cũng ra thông cáo bày tỏ lo ngại rằng tuyên bố của Anh “gây tổn hại cho các nỗ lực đạt được thỏa thuận trao đổi con tin và ngừng bắn tại Gaza”.