Trong một báo cáo được công bố ngày 20/8, Lầu Năm Góc cho biết trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã gia tăng các hoạt động bồi đắp để xây các đảo nhân tạo tại Biển Đông và tăng cường tuần tra vùng biển này để xác quyết chủ quyền bằng vũ lực. "Nhật báo Phố Wall" số ra ngày 21/8 đã trích dẫn báo cáo nói trên cho biết Trung Quốc đã bồi đắp khoảng 1.200 hecta tại quần đảo Trường Sa trong tháng 6/2015. Như vậy, diện tích đã được mở rộng đến 50% so với tháng 5/2015. Mỹ lo ngại các đảo này sẽ bị sử dụng cho mục đích quân sự, trở thành mối đe dọa đối với một trong những tuyến đường hàng hải quan trọng nhất thế giới này.
Báo cáo của Lầu Năm Góc được đưa ra vào thời điểm chỉ còn một tháng nữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ đến thăm Washington, và vấn đề Biển Đông sẽ là một trong những vấn đề được bàn thảo. Mỹ đã nhiều lần đặt câu hỏi: liệu Bắc Kinh có thực sự chấm dứt hoạt động xây đảo nhân tạo như họ đã khẳng định trong tháng 8/2015 hay không? Người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ, ông Chu Hải Quyền, nói với "Nhật báo Phố Wall" rằng các dự án này đã ngừng trong tháng 6/2015, và các công trình xây dựng trên các đảo nhằm mục đích phục vụ công ích. Ông Chu Hải Quyền nói: "Chúng tôi hy vọng phía Mỹ sẽ nhìn vấn đề này một cách khách quan, cân bằng và tôn trọng các nỗ lực của các quốc gia trong khu vực để duy trì hòa bình và ổn định tại Biển Đông”.
Hoạt động bồi đắp đảo trái phép của Trung Quốc tại bãi Vành Khăn thuộc chủ quyền Việt Nam. |
Tuy không công khai chỉ trích tham vọng của Trung Quốc, song một người phát ngôn của Lầu Năm Góc ngày 21/8 đã yêu cầu Trung Quốc làm sáng tỏ vấn đề này. Ông nói: “Chúng tôi khuyến khích Bắc Kinh nói rõ xem tuyên bố trên đây có được áp dụng cho tất cả các tiền đồn mà Trung Quốc tạo dựng ở Trường Sa và Hoàng Sa hay không, và liệu Trung Quốc có cam kết sẽ vĩnh viễn kết thúc các hoạt động bồi đắp hay không”.
Trước đây, các quan chức quốc phòng Mỹ cho rằng Bắc Kinh chỉ bồi đắp khoảng 200 hecta đất để xây các đảo nhân tạo tại Trường Sa, hầu hết là xây dựng trên các đảo đá ngầm nửa nổi nửa chìm bằng cách nạo vét từ đáy biển. Tuy nhiên, thực tế là số diện tích đất lấn ra này đủ lớn để xây lên các tòa nhà và thiết bị, trong đó có một địa điểm có thể xây được đường băng dài 3.000 mét.
Theo báo cáo của Lầu Năm Góc, trong chưa đầy hai năm, Trung Quốc đã bồi đắp một diện tích đất gấp 17 lần so với bất kỳ nước nào khác trong suốt 40 năm qua, chiếm đến 95% lượng đất bồi thêm. Tháng 5/2015, "Nhật báo Phố Wall" dẫn nguồn tin từ các cơ quan giám sát của Mỹ khẳng định Trung Quốc đã đặt hai đơn vị pháo cơ động trên đảo Gạc Ma (thuộc chủ quyền Việt Nam)- hòn đảo mà quân Trung Quốc đã chiếm được sau trận Hải chiến Trường Sa năm 1988. Báo cáo của Lầu Năm Góc cho biết tại một số địa điểm, Bắc Kinh cho đào những kênh rất sâu và xây dựng các bến bãi mới giúp tàu lớn có thể vào được, có thể được sử dụng để áp đặt chủ quyền. Việc xây dựng của Trung Quốc hoàn toàn khác với các nước khác cả về tầm cỡ lẫn tác động. Các cơ sở hạ tầng đang được Trung Quốc dựng có thể xây giúp nước này nâng tầm hoạt động lên rất mạnh, có thể can thiệp trên khắp Biển Đông.
Cũng theo Bộ Quốc phòng Mỹ, Trung Quốc còn tăng cường tuần tra “nhẹ nhàng, từng bước một” để tránh xung đột quân sự trên vùng biển tranh chấp, nhưng “tăng cường việc kiểm soát thực sự” xung quanh các đảo, đồng thời tăng cường huy động lực lượng tuần duyên để xác định chủ quyền ở cả Biển Hoa Đông lẫn Biển Đông. Báo cáo viết: “Trung Quốc thích sử dụng các tàu hải giám (nay gọi là tuần duyên) ở các khu vực tranh chấp và cho các chiến hạm lảng vảng ngoài khơi để sẵn sàng can thiệp khi có xung đột”.
Thái độ hung hăng của Trung Quốc gần đây khiến nhiều chỉ huy quân sự yêu cầu Lầu Năm Góc phải tích cực hơn trong việc ngăn chặn những hành vi của Bắc Kinh trong khu vực. "Nhật báo Phố Wall" cho biết Mỹ muốn tuần tra thường xuyên hơn trên biển, tiến hành các chuyến bay do thám trong phạm vi lãnh hải 12 hải lý xung quanh một số đảo mà Trung Quốc tự nhận quyền sở hữu. Ngày 20/8, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã nhắc lại trước báo chí rằng quân đội Mỹ có thể tuần tra trên không và trên biển ở nơi nào, vào lúc nào tùy ý. Nhưng vẫn chưa rõ Mỹ có cho máy bay và tàu chiến tuần tra trong phạm vi 12 hải lý xung quanh các đảo nhân tạo như một lời đáp trả các hành vi của Bắc Kinh hay không.
Một số quan chức Bộ Quốc phòng và Nhà Trắng của Mỹ đã phản đối động thái trên vì không muốn khiêu khích Bắc Kinh. Tuy nhiên, nếu không kiểm tra, việc Trung Quốc ồ ạt xây đảo nhân tạo có thể gây bất ổn cho một trong những tuyến đường hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới.