Xả súng đã trở thành một vấn nạn nhức nhối trong xã hội Mỹ khi các vụ tấn công đẫm máu thường xuyên xảy ra tại các trường học, rạp chiếu phim, thậm chí ngay cả các cơ sở quân sự của chính phủ, gây tâm lý bất an cho người dân. Liên tiếp các vụ xả súng thời gian gần đây, mới nhất là vụ tấn công nhằm vào hai phóng viên đài CBS ngày 26/8 khi đang lên sóng trực tiếp khiến cả nước Mỹ bàng hoàng và lật lại hồ sơ kiểm soát súng đạn với nhiều dự luật của chính quyền hiện đang bị "treo" tại Quốc hội.
Trước đó, trung tuần tháng 7 vừa qua, hai căn cứ quân sự tại thành phố Chattanooga thuộc bang Tennesssee trở thành tâm điểm của dư luận khi Mohammad Yousuf Abdulazeez- người Mỹ gốc Kuwait, nã súng khiến 4 lính thủy đánh bộ và 1 thủy thủ thiệt mạng. Ngoài ra, một người thiệt mạng và 8 người bị thương trong một vụ xả súng tại Nhà hát Lớn ở thành phố Lafayette, bang Louisiana. Tại một bữa tiệc sau lễ hội âm nhạc X Fest ở thành phố Modesto, phía Bắc bang California, một đối tượng da màu bất ngờ xả súng vào những người dự tiệc khiến 1 người thiệt mạng và 7 người bị thương.
Hầu hết mọi người dân Mỹ đều có thể dễ dàng mua súng tại các cửa hàng. |
Cho dù nhiều nguyên nhân dẫn tới hành động bạo lực bằng súng đạn như phân biệt chủng tộc, tư thù cá nhân hay do hung thủ mắc bệnh tâm lý, nhưng những vụ việc này đã phản ánh thực tế đáng lo ngại là xả súng đã trở thành hiện tượng dường như vượt ngoài tầm kiểm soát của các nhà chức trách và nạn nhân là những người vô tội. Câu hỏi đặt ra là vai trò và trách nhiệm của giới chức và các nhà lập pháp Mỹ trong việc kiểm soát súng đạn như thế nào.
Có thể nói vụ thảm sát đẫm máu tại trường tiểu học Sandy Hook ở thành phố Newtown thuộc bang Connecticut làm 26 người thiệt mạng, trong đó có 20 trẻ em từ 6-8 tuổi vào tháng 12/2012 được coi là cột mốc đánh dấu cuộc cải cách kiểm soát súng đạn do Tổng thống Barack Obama khởi xướng. Ngay sau vụ thảm sát khiến dư luận Mỹ, trong đó có cả những nhóm "sùng bái súng đạn" như NRS, phải sững sờ, Tổng thống Obama đã ban hành 23 biện pháp hành chính nhằm ngăn chặn các vụ xả súng tái diễn - một động thái cho thấy quyết tâm của người đứng đầu Nhà Trắng đưa việc sử dụng súng đạn vào khuôn khổ.
Các biện pháp gồm quy định kiểm tra nghiêm ngặt hồ sơ các vụ mua bán súng, đóng cửa vĩnh viễn một số địa điểm bán lẻ và các phòng trưng bày súng đạn, giới hạn các băng đạn ở mức 10 viên trở xuống, cấm tàng trữ các loại đạn có khả năng bắn thủng áo chống đạn, bãi bỏ lệnh cấm các cơ quan nhà nước tiến hành nghiên cứu về bạo lực súng đạn, tăng cường dịch vụ y tế tâm thần, kêu gọi Quốc hội sớm thông qua dự luật cấm các loại vũ khí tấn công đã hết hạn từ năm 2004.
Không chỉ có vậy, chính quyền của Tổng thống Obama còn đưa ra dự luật kiểm soát súng đạn, trong đó điều khoản siết chặt kiểm tra lý lịch đối tượng mua súng là nổi bật hơn cả. Theo chủ trương này, ngoài những người nộp đơn xin mua súng, các cuộc triển lãm súng đạn hay các giao dịch súng đạn qua mạng Internet đều phải trải qua quá trình kiểm tra hồ sơ lý lịch.
Kiểm soát súng đạn được coi là biểu hiện của sự thay đổi - vốn là khẩu hiệu đã mang lại chiến thắng cho ông Obama trong nhiệm kỳ đầu tiên. Nó cũng phản ánh những quan ngại về xã hội Mỹ đang ngày càng nhuốm màu bạo lực.
Tuy nhiên, điều này lại đụng chạm tới lợi ích của một bộ phận giới chức Mỹ, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực quốc phòng mà Hiệp hội súng đạn toàn quốc (NRA) đầy quyền lực là đại diện. Kinh doanh vũ khí là một trong những ngành mang lại lợi nhuận khổng lồ và vì thế, không dễ gì người ta từ bỏ chúng. Đây chính là lý do khiến các nhóm vận động hành lang ra sức lôi kéo lá phiếu của các nghị sĩ để bảo vệ các lợi ích nhóm của họ.
Các dự luật bị "treo" là điều không tránh khỏi và Tổng thống Obama đã hơn một lần phải cay đắng thừa nhận rằng việc không thuyết phục được Quốc hội thông qua dự luật cải cách cơ chế buôn bán và sở hữu súng đạn là thất vọng lớn nhất trong nhiệm kỳ làm tổng thống của ông từ năm 2009 tới nay, nhất là khi nước Mỹ liên tục phải đối mặt với các vụ nổ súng giết người vô tội.
Theo số liệu thống kê, số người Mỹ thiệt mạng do các hành động khủng bố kể từ sau vụ tấn công khủng bố kinh hoàng ngày 11/9/2001 chưa đến 100 người, thì số người Mỹ thiệt mạng vì các vụ bạo lực súng đạn đã lên tới con số hàng nghìn. Trước tình hình trên, người đứng đầu Nhà Trắng khẳng định sẽ tiếp tục nỗ lực để thúc đẩy dự luật kiểm soát súng đạn mặc dù hy vọng đạt được tiến bộ không mấy khả quan.
Dân số Mỹ ở mức khoảng 315 triệu người, song có tới hơn 310 triệu khẩu súng đang được lưu hành trong xã hội mà không được kiểm soát. Thực tế đó đòi hỏi giới lập pháp Mỹ phải có hành động cụ thể, không thể tiếp tục thờ ơ và vô trách nhiệm trước sinh mệnh của hàng nghìn người dân vô tội.