Ông Collins Chong Yew Keat, chuyên gia đối ngoại và an ninh, Đại học Malaya (Malaysia) trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN tại Kuala Lumpur. Ảnh tư liệu: Thúy An/PV TTXVN tại Kuala Lumpur
Theo đó, ASEAN đang tích cực duy trì vai trò trung tâm và nguyên tắc không liên kết trong khi tìm cách tăng cường sự gắn kết nội bộ và mở rộng quan hệ đối tác kinh tế với các khu vực khác.
Ông Collins đánh giá Hội nghị cấp cao ASEAN sắp tới sẽ là một sự kiện vô cùng quan trọng, thể hiện cam kết của khu vực trong việc củng cố sự gắn kết và khả năng phục hồi khi các quốc gia thành viên cùng nhau hướng tới Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 đầy tham vọng.
Dưới sự chủ trì của Malaysia, hội nghị tập trung vào các chủ đề then chốt là tính gắn kết, tính bao trùm và khả năng phục hồi của khu vực. ASEAN đang chủ động định vị nhóm khu vực này để tận dụng các cơ hội kinh tế mới, đồng thời duy trì vai trò là nhân tố cân bằng quyền lực trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang phát triển.
Tăng cường gắn kết và chủ động trước rủi ro
Một trong những mục tiêu chính của Hội nghị là thể hiện sự đoàn kết của ASEAN và củng cố ý tưởng rằng hòa bình và ổn định đạt được thông qua đối thoại và ngoại giao là nguyên tắc cao nhất của khối. ASEAN đang nỗ lực duy trì các nguyên tắc cơ bản về trung lập và củng cố khái niệm vai trò trung tâm của ASEAN.
Các quốc gia thành viên đang làm việc dựa trên lộ trình 20 năm để đạt được Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Nhận thức được rằng 20 năm tới sẽ có nhiều thách thức và rủi ro hơn, điều quan trọng là ASEAN phải tiếp tục phù hợp và chủ động lường trước các rủi ro trong tương lai, đồng thời lập kế hoạch giảm thiểu và chuẩn bị ngay từ bây giờ.
Về các vấn đề an ninh khu vực, mặc dù có những thách thức, ASEAN vẫn kiên trì với cách tiếp cận giải quyết xung đột thông qua đối thoại và tham vấn. ASEAN đang nỗ lực đạt được Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC), cố gắng duy trì tiến độ và sự khẩn trương của quá trình đàm phán. Việc thúc đẩy COC, cho dù còn nhiều thách thức, là một phần trong nỗ lực lớn hơn nhằm bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ và luật pháp hàng hải quốc tế.
Khai thác động lực kinh tế và mở rộng tự chủ
ASEAN đang tập trung vào việc thúc đẩy tiến bộ trong các lĩnh vực kinh tế mới. Khu vực đang cạnh tranh mạnh mẽ về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đồng thời thúc đẩy các lĩnh vực quan trọng như chuyển đổi năng lượng, kinh tế số, và chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu. Sự ổn định và khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, đặc biệt là khoáng sản quan trọng, là trọng tâm trong chiến lược kinh tế của khối.
Để tăng cường khả năng tự chủ kinh tế và giảm sự phụ thuộc truyền thống vào các cường quốc như Mỹ và Trung Quốc, ASEAN, dưới sự chủ trì của Malaysia, đang tích cực tìm kiếm và thiết lập quan hệ đối tác mới. Điều này bao gồm việc liên kết sâu hơn với các khu vực và khối khác, như các quốc gia vùng Vịnh, Trung Đông, Nhóm BRICS và các nước ở Nam Bán cầu. Chiến lược này nhằm đảm bảo rằng ASEAN có các phương án dự phòng và liên kết để duy trì khả năng phục hồi kinh tế trong tương lai.
Vai trò "cân bằng quyền lực" và nền tảng hợp tác
Theo nhà phân tích Collins, Hội nghị cấp cao sắp tới có mục tiêu quan trọng là truyền đi thông điệp rằng ASEAN là một thế lực đang lên ở cấp khu vực, thu hút sự chú ý và tôn trọng từ các cường quốc. ASEAN đang nỗ lực để mở rộng quyền tự chủ và độc lập về kinh tế và quốc phòng bằng cách liên kết với các cường quốc khác như Ấn Độ, Australia, Nhật Bản, cùng các đối tác phương Tây và phi phương Tây khác.
ASEAN đóng vai trò then chốt như một bên cân bằng quyền lực và là nền tảng cho đối thoại, nơi các cường quốc có thể đến và cùng nhau giải quyết xung đột thông qua ngoại giao.
Với các cơ chế như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) và Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), ASEAN đang tích cực mở rộng vai trò và ảnh hưởng của mình không chỉ giới hạn trong khu vực mà còn đóng góp vào chương trình nghị sự toàn cầu.
Chuyên gia Collins nhận định, Hội nghị lần này là cơ hội để ASEAN tái khẳng định các nguyên tắc không can thiệp, không liên kết và cân bằng chiến lược, đồng thời thể hiện khả năng điều hướng những áp lực từ sự cạnh tranh quyền lực lớn. Mục tiêu là khẳng định rằng ASEAN đang ở giai đoạn mở rộng quyền tự chủ và độc lập, trở thành một nhân tố toàn cầu có khả năng định hình tương lai khu vực.