Ông Ivan Timofeev, Giám đốc chương trình tại Câu lạc bộ Valdai. Ảnh: Sputnik
Kênh RT của Liên bang Nga ngày 15/7 cho biết vào hôm trước (14/7), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra một tối hậu thư nghiêm khắc: Liên bang Nga có 50 ngày để đạt được một thỏa thuận hòa bình với Ukraine, nếu không sẽ đối mặt với mức thuế rất cao đối với hàng xuất khẩu – có thể lên tới 100%. Động thái này đánh dấu sự chuyển hướng từ những tuyên bố mang tính phô trương sang một chiến lược ràng buộc thời gian nhằm buộc các bên phải đàm phán.
Theo ông Ivan Timofeev, Giám đốc chương trình tại Câu lạc bộ Valdai, tối hậu thư nêu trên trước hết cho thấy Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thất vọng trước lập trường của Moskva (Moscow) về Ukraine. Liên bang Nga đã từ chối đóng băng cuộc xung đột theo các điều kiện có lợi cho Mỹ và Kiev – điều này khiến ông Trump nhận định rằng đối thoại đã đi vào ngõ cụt.
Thứ hai, sau khi ông Trump đưa ra tối hậu thư thì dự luật trừng phạt Liên bang Nga do Thượng nghị sĩ Lindsey Graham đề xuất có khả năng được thông qua cao hơn. Dự luật này cho phép áp đặt mức thuế thứ cấp lên tới 500% đối với các quốc gia nhập khẩu dầu mỏ và nguyên liệu thô của Liên bang Nga. Trong khi Tổng thống Mỹ đã có quyền đơn phương áp đặt các biện pháp này theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) thì dự luật này sẽ đưa Quốc hội Mỹ vào cuộc và bổ sung thêm một lớp nữa vào hệ thống các biện pháp trừng phạt Liên bang Nga mang tính pháp lý vốn đã phức tạp.
Thứ ba, cùng với dự luật do Thượng nghị sĩ Lindsey Graham đề xuất, sau khi đưa ra tối hậu thư, ông Trump sẽ có toàn quyền quyết định mức thuế thứ cấp này. Điều đó có nghĩa là mức thuế có thể là 100%, 500% hoặc bất kỳ mức nào khác – và ông Trump có thể điều chỉnh tùy theo tình hình trong quan hệ song phương. Ví dụ, Ấn Độ có thể bị áp mức thuế thấp hơn, còn Trung Quốc cao hơn – hoặc ông Trump cũng có thể áp dụng đồng đều. Tiền lệ từ các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran cho thấy các quốc gia giảm mua dầu mỏ đã được miễn trừ như một phần thưởng cho “hành vi tốt”.
Thứ tư, sau khi ông Trump đưa ra tối hậu thư, Liên bang Nga sẽ khó nhận được sự phối hợp mang tính phản kháng từ các nước Nam bán cầu. Từ tháng 4/2025, Tổng thống Trump đã gây sức ép với cả đồng minh và các quốc gia trung lập bằng các mức thuế mới và hầu hết đang nhượng bộ. Ngay cả Trung Quốc cũng đang hành xử thận trọng. Trong ngắn hạn, có thể thấy việc mua hàng hóa của Liên bang Nga sẽ giảm đi chỉ vì các nước muốn tránh bị ông Trump trừng phạt. Ngoài ra, một số nước có thể yêu cầu Liên bang Nga đưa ra mức chiết khấu cao hơn để họ bù đắp rủi ro. Tựu trung, dù có sự ủng hộ bằng lời nói dành cho Liên bang Nga ở Nam bán cầu, nhưng sẽ ít quốc gia sẵn sàng hành động cụ thể.
Thứ năm, thời hạn 50 ngày mà ông Trump đưa ra là một tối hậu thư thực sự. Moskva gần như chắc chắn sẽ phớt lờ nó, khiến việc áp dụng thuế thứ cấp trở nên rất có khả năng, thậm chí là kịch bản mặc định. Tuy nhiên, Liên bang Nga không phải không có đòn bẩy dù bị hạn chế. Và Moskva rõ ràng đang chuẩn bị cho một con đường cứng rắn. Thị trường hàng hóa toàn cầu đang khan hiếm trong khi các kênh xuất khẩu của Liên bang Nga đã được thiết lập vững chắc và đây là lợi thế của nước này.
Thứ sáu, tối hậu thư của ông Trump có thể là dấu chấm hết cho các kênh ngoại giao ngầm về Ukraine. Sau khi ông Trump đưa ra tối hậu thư, các biện pháp trừng phạt sẽ được tăng cường, và việc chuyển giao vũ khí cho Kiev có khả năng sẽ gia tăng. Về phần mình, Liên bang Nga sẽ tiếp tục gây sức ép quân sự lên Ukraine và tình hình sẽ quay lại thế bế tắc quen thuộc: phương Tây trông chờ vào sự sụp đổ kinh tế của Liên bang Nga, trong khi Moskva đặt cược vào thất bại quân sự của Ukraine và sự rối loạn nội bộ ở phương Tây. Nhưng sau ba năm, rõ ràng các giả định của cả hai bên đều không thành hiện thực. Trừng phạt không làm Liên bang Nga khuất phục, và cuộc chiến giờ đã bước sang một giai đoạn lâu dài mới.
Thứ bảy, sự lạc quan của thị trường Liên bang Nga sau khi ông Trump đưa ra tối hậu thư là điều khó hiểu. Hiện nay, các lệnh trừng phạt mới của Mỹ đối với Liên bang Nga vẫn chưa được áp đặt – điều mà một số nhà đầu tư có thể đang hy vọng – nhưng bức tranh rủi ro đã trở nên tồi tệ hơn. Đợt tăng trưởng hiện tại có vẻ chỉ là tạm thời. Những người đặt cược vào việc các lệnh trừng phạt sớm chấm dứt có thể sẽ phải chờ đợi rất lâu.