Cựu Thủ tướng Shinzo Abe đã hân hoan trở lại nắm quyền ở Nhật Bản 3 năm sau khi phải ngậm ngùi từ bỏ chức vụ này. Đảng Dân chủ Tự do (LDP) của ông đã giành chiến thắng vang dội khi giành đa số tuyệt đối tại Hạ viện Nhật Bản.
|
Nhiều dấu hiệu cho thấy Nhật Bản sẽ sửa đổi Hiến pháp cho phép bình thường hóa việc phát triển quân đội. |
Tuy vậy, chiến thắng này dường như là sự trừng phạt đối với những thất bại của Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) hơn là phản ánh sự ủng hộ sâu sắc đối với LDP. Trong bài viết đăng trên tạp chí “The National Interest” (Mỹ) ngày 22/12, tác giả Michael Auslin, học giả cấp cao tại Viện nghiên cứu AEI có trụ sở tại Oasinhtơn, đã phân tích 3 thách thức mà Thủ tướng Shinzo Abe cần tập trung giải quyết như sau:
Thứ nhất là vấn đề kinh tế. Cử tri Nhật quan ngại trước hết là thực trạng nền kinh tế Nhật Bản và những lo lắng tài chính cá nhân của họ. Sau 2 thập kỷ giảm phát và một nền kinh tế rơi trở lại suy thoái năm 2012, bài học của các cuộc bầu cử năm 2009 và 2012 cho thấy cử tri sẽ trừng phạt các chính trị gia không thực hiện được lời hứa phục hồi nền kinh tế Nhật Bản. Vấn đề tối quan trọng là ông Abe phải tập trung vào thúc đẩy tăng trưởng nội địa. Một lý do cho sự thất bại trong nhiệm kỳ trước là do ông đã trở lại với một LDP “cũ kỹ” sau những năm cải cách mạnh mẽ của cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi. Lần này, ông dường như đang đi theo con đường cải cách đã được ông Koizumi thực hiện qua việc đề xuất đẩy mạnh chi tiêu kích thích kinh tế, kết hợp chính sách nới lỏng tiền tệ. Nhật Bản cần mạnh dạn hơn nữa dỡ bỏ những rào cản, thu hút nhiều hơn đầu tư trực tiếp nước ngoài, tạo môi trường kinh doanh thân thiện và ủng hộ tự do thương mại. Một báo cáo gần đây của Liên hợp quốc cũng cho thấy sự tham gia nhiều hơn của phụ nữ vào lực lượng lao động của Nhật Bản có thể giúp tăng trưởng GDP lên đến 8%.
Thứ hai là quản lý mối quan hệ liên minh với Mỹ. DPJ đã tự làm tổn thương mình vào những tháng đầu mới cầm quyền khi làm suy yếu thỏa thuận năm 2006 với Mỹ trong việc phân bố lại căn cứ thủy quân lục chiến trên đảo Okinawa. Đảng này sau đó đã mất vài năm để hàn gắn những bất đồng, dù chưa đạt được tiến bộ nào trong vấn đề này. Tới năm 2012, chính quyền Thủ tướng Noda đã có những bước đi đáng kể hướng tới tăng cường sức mạnh quân sự Nhật Bản, trong đó có quyết định mua máy bay F-35, dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu vũ khí và tiếp tục các chương trình phòng thủ tên lửa đạn đạo. Tuy nhiên, ngân sách quốc phòng Nhật Bản tiếp tục suy giảm dưới thời DPJ và đảng này chưa có động thái nào giải quyết vấn đề bình thường hóa phát triển quân đội Nhật.
Oasinhtơn đang hy vọng LDP và ông Abe trở lại mối quan hệ tốt đẹp đã được thiết lập dưới thời cựu Thủ tướng Koizumi. Có dấu hiệu cho thấy ông Abe đang theo chiều hướng này và sẵn sàng cho nỗ lực sửa đổi hiến pháp cho phép bình thường hóa phát triển quân đội. Thủ tướng Abe cũng sẽ phải đưa ra một tầm nhìn thống nhất hơn về vai trò của Nhật Bản tại châu Á và thế giới nếu ông muốn thuyết phục được Oasinhtơn rằng Tôkyô có lợi ích trong duy trì ổn định và bảo vệ hệ thống chính trị quốc tế hiện tại. Dù điều này không trực tiếp liên quan đến liên minh Nhật-Mỹ nhưng bất kỳ nỗ lực nào của Nhật sẽ giúp tăng cường mối quan hệ đối tác giữa Oasinhtơn và Tôkyô.
Thứ ba là giải quyết mối quan hệ với Trung Quốc. Quan hệ Nhật-Trung đã xấu đi nhanh chóng suốt mùa hè qua do tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Ông Abe phải có một giải pháp đáng tin cậy để khẳng định chủ quyền của Nhật đối với các đảo này đồng thời duy trì quyền kiểm soát hành chính. Tuy nhiên, ông cũng không thể hy sinh mối quan hệ với Trung Quốc và chấp nhận rủi ro xung đột hoặc đổ vỡ thương mại song phương. Dù những khả năng này còn xa vời, căng thẳng giữa Bắc Kinh và Tôkyô vẫn ở mức đặc biệt cao và một tính toán sai lầm có thể đưa đến hậu quả khôn lường. Vì thế, ông Abe cần phải đề xuất một sáng kiến nhằm ổn định mối quan hệ Trung-Nhật dù không thỏa hiệp trong vấn đề tranh chấp đảo. Điều này có thể sẽ rất khó khăn nhưng lợi ích tốt nhất của hai bên lúc này là phải kiềm chế và xem xét mối quan hệ ở tầm cao chiến lược.
Cùng lúc đó, ông Abe cần hướng tới thúc đẩy quan hệ với các quốc gia châu Á láng giềng như Ôxtrâylia, Hàn Quốc, Philipin, Việt Nam và Ấn Độ. 7 thập kỷ kể từ sau Thế chiến II, Nhật Bản vẫn chưa có được những đối tác gần gũi nào trong khu vực. Nhật cần bỏ qua những vấn đề của quá khứ và hướng tới một tương lai mang tính hợp tác hơn với các nước trong khu vực. Với việc đưa ra một tầm nhìn thống nhất cho việc khôi phục lại vị thế quốc gia và đóng vai trò lớn hơn trên trường quốc tế, Thủ tướng mới Shinzo Abe có thể bắt đầu tiến trình đưa Nhật Bản trở lại vai trò trụ cột trong cộng đồng quốc tế.
Quang Tuyến