Tổng thống Ba Lan Karol Nawrocki (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh. Nhà Trắng (whitehouse.gov)
Bình luận với tạp chí National Interest mới đây, hai chuyên gia Pawel Markiewicz (thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Ba Lan - PISM) và Maciej Olchawa, người từng công tác tại Đại học Loyola Chicago, cho rằng Tổng thống Ba Lan Karol Nawrocki xây dựng "mối quan hệ đặc biệt" mới với chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump là một động thái được giới chuyên gia và chính trị gia nhận định sẽ đưa Ba Lan trở thành một đối tác chủ chốt, là trụ cột của Mỹ tại châu Âu, đặc biệt là ở khu vực Trung và Đông Âu (CEE).
Chỉ 4 tháng sau cuộc gặp đầu tiên với tư cách ứng cử viên tổng thống, ông Nawrocki vừa trở lại Nhà Trắng trên cương vị Tổng thống Ba Lan. Sau cuộc hội đàm, cả hai nhà lãnh đạo đã khởi động một loạt dự án quan trọng, cho thấy khả năng Ba Lan thành một "mỏ neo" vững chắc trong chiến lược châu Âu của Mỹ.
Dưới quan điểm của các nhà hoạch định chính sách Mỹ, phản ứng mạnh mẽ của Ba Lan trước cuộc xung đột Nga - Ukraine năm 2022 đã “hợp thức hóa” vị thế của nước này như một "nền dân chủ trưởng thành", đủ khả năng vượt qua thử thách căng thẳng lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai. Ba Lan đã thể hiện sự đoàn kết kiên định với Ukraine bằng cách cung cấp viện trợ quân sự và kêu gọi các đồng minh hành động tương tự. Đồng thời, Ba Lan cũng đã đối phó hiệu quả với cuộc khủng hoảng nhân đạo, tiếp nhận và hỗ trợ hàng triệu người di tản Ukraine.
Trong cuộc gặp lần thứ hai, Tổng thống Trump không chỉ cam kết duy trì mà còn đề xuất tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Ba Lan. Đây là một mục tiêu chính sách đối ngoại mà tất cả các đời tổng thống Ba Lan đều theo đuổi kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, bởi nước này coi đây là biện pháp răn đe hiệu quả nhất với Nga. Quyết định của ông Trump đã phần nào xua tan những bất ổn về khả năng Mỹ rút quân khỏi châu Âu, củng cố cam kết của Washington với khu vực CEE.
Bên cạnh vấn đề quân sự, Tổng thống Nawrocki cũng đề xuất khôi phục và củng cố Sáng kiến Ba vùng biển, một chương trình trọng tâm trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump nhằm phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng và kết nối giữa các nước Biển Baltic, Biển Đen và Biển Adriatic. Điều này không chỉ phục vụ lợi ích an ninh của Ba Lan mà còn là một đòn bẩy quan trọng cho lợi ích kinh tế của Mỹ.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, chính sách xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ đã được mở rộng mạnh mẽ. Ông Trump đã trực tiếp quảng bá LNG Mỹ như một giải pháp thay thế cho khí đốt của Nga. Sau cuộc xung đột ở Ukraine năm 2022, xuất khẩu LNG của Mỹ sang châu Âu đã tăng 141%, nhờ vào nhu cầu mạnh mẽ, giá khí đốt quốc tế cao và năng lực hóa lỏng được mở rộng. Hiện tại, Mỹ là nhà cung cấp LNG và dầu mỏ số một của Liên minh châu Âu (EU), chiếm lần lượt 55% và 17% tổng lượng nhập khẩu của EU. Một thỏa thuận thương mại gần đây giữa chính quyền Trump và EU cũng quy định rằng trong ba năm tới, EU sẽ mua LNG, dầu mỏ và nhiên liệu hạt nhân của Mỹ với tổng giá trị hơn 250 tỷ USD mỗi năm.
Trong bối cảnh đó, Ba Lan nổi lên như một điểm trung chuyển lý tưởng cho dòng LNG của Mỹ vào khu vực CEE. Với khả năng nguồn cung từ Nga sẽ bị cắt giảm, Ba Lan và Sáng kiến Ba vùng biển trở thành công cụ chiến lược giúp Mỹ đảm bảo thị trường năng lượng châu Âu.
Tại buổi họp báo, Tổng thống Trump đã mô tả mối quan hệ Mỹ - Ba Lan là "một mối quan hệ rất đặc biệt", gợi nhắc đến mối quan hệ đối tác độc đáo giữa Washington và London. Với việc tăng cường đầu tư vào năng lực quốc phòng, chủ yếu là sản phẩm của Mỹ, Ba Lan đang trên đà triển khai lực lượng quân sự lớn thứ ba của NATO. Theo Defence Blog, kể từ khi nhậm chức, ông Trump và các quan chức cấp cao đã ca ngợi Ba Lan là một "đồng minh mẫu mực".
Các chuyên gia Markiewicz và Olchawa kết luận, nếu mối quan hệ này được nâng tầm, một kiến trúc an ninh mới có thể sẽ hình thành, bao gồm Anh, Ba Lan và các nước Bắc Âu, được củng cố bởi lực lượng răn đe hạt nhân của Anh và Mỹ. Trong bối cảnh Trung Quốc và Nga công khai thách thức sự thống trị của Mỹ, một đồng minh đáng tin cậy ở trung tâm châu Âu là điều mà Washington thực sự cần và Ba Lan đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một trụ cột không thể thiếu trong khối an ninh xuyên Đại Tây Dương.