Thủ tướng Narendra Modi một lần nữa nhấn mạnh rằng ASEAN là “hạt nhân” trong chính sách “Hành động phía Đông” của Ấn Độ và là trung tâm “giấc mơ” về một thế kỷ châu Á, với những đặc điểm tiêu biểu là hợp tác và liên kết. Ông Modi đã đưa ra phát biểu trên trước khi dẫn đầu đoàn đại biểu Ấn Độ tới Myanmar ngày 11/11 để tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN-Ấn Độ và Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS).
Ông Modi bày tỏ mong muốn cùng các nhà lãnh đạo ASEAN thảo luận cách thức đưa quan hệ Ấn Độ-ASEAN lên mức cao mới, nhằm bổ sung cho các mối quan hệ song phương đang ngày càng trở nên sâu sắc với từng nước thành viên ASEAN.
Theo báo điện tử của Nhóm phân tích Nam Á (SAAG), kể từ khi thiết lập quan hệ đầu những năm 90 của thế kỷ 20, quan hệ Ấn Độ - ASEAN đã trải qua nhiều dấu mốc lịch sử quan trọng. Ấn Độ đã trở thành đối tác đối thoại theo từng lĩnh vực của ASEAN năm 1992, Đối tác đối thoại đầy đủ năm 1996.
Tháng 12/2012, Ấn Độ -ASEAN đã tổ chức kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ và 10 năm Hội nghị thượng đỉnh Ấn Độ -ASEAN, nhất trí nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược và thông qua Tuyên bố “Tầm nhìn Ấn Độ -ASEAN” định hướng cho quan hệ đa phương. Ấn Độ ủng hộ vị trí trung tâm của ASEAN, sáng kiến hội nhập ASEAN, thu hẹp khoảng cách phát triển và kế hoạch tổng thể nhằm kết nối ASEAN vào năm 2015.
Dưới sự lãnh đạo của chính phủ mới, “Chính sách hướng Đông” của Ấn Độ đã chuyển thành “Hành động phía Đông”, thể hiện sự chủ động hơn của Ấn Độ trong tăng cường quan hệ giữa hai cực tăng trưởng trong một châu Á đang nổi lên. Điều này được phản ánh trong một loạt các chuyến thăm cấp cao trong những tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ cầm quyền của ông Modi.
Tổng thống Pranab Mukherjee đã tới thăm Việt Nam giữa tháng 9/2014, tạo bước ngoặt cho quan hệ song phương, tiếp đó, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã có chuyến thăm New Delhi trong tháng 10/2014. Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Sushma Swaraj chọn Myanmar là điểm đến đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài của mình trong tháng 8/2014 và gặp các Bộ trưởng ASEAN cũng như các nước Đông Á.
Bà Sushma Swaraj đã đến thăm Việt Nam và Singapore, đồng thời đã lên kế hoạch đi thăm hầu hết các nước ASEAN khác trong những tháng tới. Trong chuyến thăm Singapore, bà Sushma Swaraj nêu rõ sự cần thiết của chính sách “Hành động phía Đông” khi nói rằng: "Hướng Đông không còn phù hợp, giờ đây chúng tôi cần Hành động phía Đông”.
Các trụ cột chính trong chính sách “Hành động phía Đông” thể hiện sự tham gia mạnh mẽ của Ấn Độ đối với ASEAN gồm lĩnh vực thương mại, kết nối khu vực, văn hóa, sáng tạo và giao lưu nhân dân.
Trong thương mại, Ấn Độ-ASEAN đang sẵn sàng mở rộng những lĩnh vực hợp tác mới. Hai bên sẽ sớm hoàn tất việc ký phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do (FTA) Ấn Độ - ASEAN về dịch vụ và đầu tư để bổ sung cho FTA về hàng hoá đã được ký kết năm 2009 và tạo đà nhảy vọt trong phương mại song phương lên trên 80 tỷ USD, tăng lên khoảng 100 tỷ USD vào năm 2015 và gấp đôi vào năm 2022.
Đầu tư hai chiều đang tăng nhanh, với số vốn của các dự án đầu tư ASEAN tại Ấn Độ trong tám năm gần đây đạt khoảng 27,9 tỷ USD, trong khi đầu tư của Ấn Độ vào ASEAN đạt 32,4 tỷ USD.
Kết nối vật chất, thể chế và tinh thần sẽ tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa Ấn Độ và ASEAN. Ấn Độ đã đi đầu trong việc thúc đẩy một loạt các dự án xuyên quốc gia nhằm tạo một hệ thống liên kết đường bộ, đường sắt và đường thủy. Việc hoàn thành tuyến Tamu-Kalewa-Kalemyo trong Dự án đường cao tốc kết nối Ấn Độ-Myanmar-Thái Lan đang tạo ra một động lực mới trong quan hệ nhiều mặt giữa Ấn Độ với khu vực.
Với chính sách tập trung phát triển kinh tế tại các bang Đông Bắc Ấn Độ - cửa ngõ vào ASEAN hứa hẹn sẽ tạo ra sự kết nối mạnh mẽ trong khu vực này. Thời gian tới, tăng cường hàng hải và kết nối hàng không sẽ là những lĩnh vực trọng tâm.
Trong quan hệ hợp tác văn hóa, sáng tạo và giao lưu nhân dân, Ấn Độ đã thành lập phái bộ về ASEAN tại Jakarta và một Trung tâm ASEAN-Ấn Độ đặt tại New Delhi. Bên cạnh đó, xây dựng năng lực, hợp tác phát triển là những khía cạnh quan trọng cần đẩy mạnh hợp tác giữa Ấn Độ -ASEAN.
Ấn Độ đã chia sẻ kinh nghiệm trong các dự án xây dựng năng lực ở các nước Đông Nam Á thông qua ba quỹ, gồm Quỹ hợp tác ASEAN-Ấn Độ 50 triệu USD; Quỹ xanh ASEAN - Ấn Độ 5 triệu USD và Quỹ Khoa học Công nghệ ASEAN - Ấn Độ.
Ấn Độ có kế hoạch thành lập 4 trung tâm CNTT tại Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam. Ấn Độ cũng đề nghị xây dựng một Trung tâm tiếp nhận và theo dõi dữ liệu viễn thám phụ vụ quản lý thiên tai và thăm dò khoáng sản cho các nước ASEAN ở TP Hồ Chí Minh của Việt Nam.
Minh Lý-Đăng Chính (P/v TTXVN tại New Delhi)