Đây là một nghịch lý và đã gây ra những tác hại lớn cho nền kinh tế. Tình hình nóng bỏng, buộc Chính phủ phải đưa ra nhiều biện pháp cấp bách để để bình ổn thị trường.
Tối hôm 3/11, cuộc họp khẩn cấp về tình hình kinh tế vĩ mô của Chính phủ kết thúc khá muộn, lúc 9h đêm. Một loạt giải pháp đã được đề ra để ứng phó với biến động trên thị trường ngoại hối, ngăn chặn lạm phát gia tăng.
Ngay sáng 4/11, một cuộc họp báo đột xuất đã được triệu tập. Chính phủ đã chỉ định ông Ông Lê Đức Thúy - Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, là người chủ trì thông báo các chính sách này.
Nghịch lý ngoại hối chỉ có ở Việt Nam
Theo ông Lê Đức Thúy, trong cuộc họp, Chính phủ đã nhận được báo cáo của Ngân hàng Nhà nước về tình hình tỷ giá.Theo đó, một vấn đề nóng bỏng trong điều hành tỷ giá gần đây là giá USD trên thị trường tự do liên tục bứt phá lên mức cao, bỏ xa tỷ giá chính thức. Ngày hôm qua (3/11), giá USD tự do đã lên tới 21.000 đồng/USD. Dù có giảm xuống chút ít vào cuối giờ chiều, 20.800 đồng ở TP.HCM và 20.850 đồng ở Hà Nội, nhưng đã vượt xa trần 19.500 đồng/USD mà NHNN công bố.
Đà tăng giá USD đã diễn ra liên tục trong nửa tháng qua và ngày nào cũng tăng. Việc xác định tăng lên đỉnh mới nào thì không ai dám chắc.
Thực tế này khiến những ngày qua, người dân đổ xô đi mua ngoại tệ. Trong khi đó, DN lại "bó tay" bởi không mua được để đáp ứng nhu cầu của mình hoặc mua không đủ. Tình hình diễn ra tương tự ngay trên thị trường chính thức, khi tỷ giá liên ngân hàng có lúc lên tới 19.880 đồng, chứ không phải 19.500 như trần.
Các ngân hàng đều niêm yết giá đúng quy định, song thực tế, ngoài giá mua vào bán ra cộng thêm các chi phí khác đã cao hơn giá niêm yết. Hiện tượng này dường như lặp lại tình hình của một số thời kỳ trước.
Đáng chú ý, trong hệ thống ngân hàng, quy mô giao dịch, trạng thái ngoại hối cũng giảm. Nếu trước đây (hồi tháng 8) điều chỉnh là dương 3%, gần đây, đã giảm xuống dương 1% và đến giai đoạn những ngày gần đây xuống xấp xỉ 0%. Điều này cho thấy, các ngân hàng cũng không dư thừa ngoại tệ, chứ đừng nói là còn găm giữ mà không bán.
Ông Thúy cho biết, hiện đồng USD đang giảm giá với các đồng tiền khác trên thế giới.
Thậm chí, ở Lào tiền Kíp đang lên giá so với USD. Vậy mà ở Việt Nam, chúng ta cho giảm mà không nổi. Còn ở Nga, người ta chỉ thanh toán bằng đồng Rup, không nhận USD vì lo USD mất giá.
Theo nhận định của nhiều chuyên gia, với chính sách nới lỏng định lượng của FED, thực chất USD sẽ giảm giá khoảng 20% thời gian tới. Trong tình hình đó, không có lý do gì để nói VND tiếp tục giảm giá.
Đây thực sự là một ngịch lý khi trên thế giới USD mất giá, vàng tăng giá, còn ở Việt Nam USD tăng giá, vàng lên giá và tiền Việt lại mất giá.
Hậu quả từ tăng trưởng tín dụng USD quá cao
Tại cuộc họp, ông Lê Đức Thúy cho biết, đến nay các chỉ số kinh tế vĩ mô đều rất tốt. Tăng trưởng kinh tế có khả năng vẫn có thể đạt 6,7-6,8% so với kế hoạch là 6,5%. Đáng chú ý, tính đến hết tháng 10, dự báo cho thấy tăng trưởng xuất khẩu có thể đạt 23% trong khi kế hoạch chỉ 18% và nhập khẩu chỉ tăng trưởng khoảng 17%.
Vì vậy, mức nhập siêu trước đây dự kiến từ 13,5-14 tỷ thì nay cao nhất 12,5 tỷ thôi. Như thế, nhập khẩu và nhập siêu đều giảm. Đây là nhân tố ảnh hưởng tích cực đến thị trường ngoại hối.
Đặc biệt, về cán cân thanh toán. Nếu năm 2009 thâm hụt cán cân thanh toán tổng thể 9 tỷ USD, thì dự báo 2010 thâm hụt 4 tỷ USD, giảm hơn một nửa so với 2009. Năm 2011, dự báo thặng dư thấp là 1 tỷ, cao là 2 tỷ.
Với chiều hướng này, cán cân thanh toán sẽ là tốt hơn vì xuất nhập khẩu tốt và luồng vốn vào có chiều hướng tăng lên. Nhưng tỷ giá lại tăng cao là một câu hỏi đặt ra cần phải tìm hiểu và giải quyết.
Nhưng do khoản vay ngoại tệ đó là ngắn hạn nên đến kỳ đáo hạn, các doanh nghiệp phải mua trả nợ, dẫn tới nguồn cung tạm thời cạn kiệt trong khi cầu ngày càng tăng lên.
Con số cập nhật đến 14/10, tín dụng bằng đồng USD tăng khoảng 52% so với đầu năm. Trong khi tín dụng bằng đồng VND tăng có 14,6% và tổng tín dụng tăng 21,3%.
Như vậy, phải thẳng thắn chỉ ra rằng, trên thị trường đang có cái sự mất cân đối về cung cầu ngoại tệ cục bộ. Nguyên nhân bắt nguồn từ sự méo mó do chính sách tiền tệ, lãi suất dẫn đến những hành xử khác của người dân đối với các đồng tiền. Bên cạnh đó, sức ép giảm lãi suất tiền Việt cũng làm cho uy tín VND bị giảm đáng kể, nhất là khi lạm phát có xu hướng vượt qua 8% .
Điều này rất dễ nhận thấy trên thị trường khi người dân tích trữ ngoại tệ. Trong vòng 15 ngày đầu tháng 10, tiền gửi tiết kiệm bằng VND của người dân giảm đến 45.000 tỷ so với cuối tháng 9. Số tiền hơn 2 tỷ USD này có thể được dùng để mua USD, mua vàng tích trữ và nằm ngoài ngân hàng.
Trong chiều ngược lại, tiền gửi ngoại tệ lại tăng lên. Nếu như cuối tháng 9, số dư tiền gửi ngoại tệ thấp hơn số dư cho vay ngoại tệ khoảng 40.000 tỷ, thì trong 15 ngày đầu tháng 10, số chênh lệch này chỉ còn 20.000 tỷ, tức tiền gửi ngoại tệ đã tăng 20.000 tỷ từ trong nước.
Dân đã rút VND để mua ngoại tệ hoặc mua vàng, một số cất trữ, và cả gửi lại ngân hàng dưới hình thức ngoại tệ. Một khi người dân đã rút tiền Việt để mua ngoại tệ thì đương nhiên ngoại tệ tăng giá. Cộng với đó là cách xử lý chính sách và giải trình chính sách làm người dân mất tin tưởng rằng Nhà nước có thể điều chỉnh tỷ giá.
Không tăng tỷ giá, không hạ lãi suất
Trong hoàn cảnh đó, tâm lý chung của xã hội hiện nay rất kỳ vọng USD sẽ tăng giá. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra lúc này là tăng tỷ giá được gì và có nên điều chỉnh không?
Mới đây nhất, ADB đã khuyến cáo, Việt Nam không nên điều chỉnh tỷ giá. Sau khi phân tích, các thành viên Chính phủ đã quyết định trong thời điểm này, điều chỉnh tỷ giá là không có lợi. Thậm chí, điều chỉnh có thể gây nên những tác động xấu không kiểm soát nổi.
Ông Lê Đức Thúy phân tích, vấn đề đặt ra là, USD đang yếu đi, VND không yếu đến mức phải điều chỉnh tỷ giá. Trong khi đó, nếu nói điều chỉnh tỷ giá để khuyến khích xuất khẩu thì đây không phải là công cụ mạnh để làm việc đó. Thêm vào đó, xuất khẩu năm nay sẽ tăng vượt kế hoạch. Nói là để hạn chế nhập siêu thì trên thực tế việc nhập siêu cũng đã được hạn chế, tốc độ nhập siêu cả về tương đối lẫn tuyệt đối đã giảm so với kế hoạch ban đầu.
Còn chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là đáng báo động so với mục tiêu kiếm soát lạm phát. Nếu điều chỉnh tỷ giá, lạm phát sẽ vọt lên. Theo ước tính của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, thì với tác động dây chuyền tâm lý của nó, có thể đẩy giá cả vượt lên trên một con số.
Mục tiêu quan trọng được đặt lên hàng đầu trong năm nay là ưu tiên ổn định vĩ mô, mà ưu tiên hàng đầu là kiểm soát lạm phát. Nếu không làm được, người dân sẽ mất niềm tin.
Do vậy, Chính phủ đặt vấn đề không điều chỉnh tỷ giá. Tuy nhiên, không điều chỉnh tỷ giá nhưng giải quyết được những căng thẳng khan hiếm tạm thời trên thị trường ngoại tệ, Ngân hàng Nhà nước với tư cách là người điều hành vĩ mô về tiền tệ phải can thiệp và bán ngoại tệ ra.
Về dự trữ ngoại tệ, trong tháng 9, Ngân hàng Nhà nước mua tăng được khoảng 300 triệu USD, tháng 10 đã bán can thiệp nhỏ giọt 200 triệu USD. Tuy nhiên, những biện pháp đó chưa đủ mạnh để dừng lại tâm lý khan hiếm ngoại tệ. Đợt "bơm" USD lần này, vì thế, Chính phủ chủ trương mạnh dạn can thiệp để giữ ổn định, đáp ứng đủ nhu cầu ngoại tệ cho những hoạt động kinh tế cần thiết.
"Bơm" ngoại tệ ra, nhiều người lo ngại sẽ ảnh hưởng đến dự trữ ngoại tệ. Song, trên thực tế, dự trữ ngoại tệ tuy đã giảm mạnh so với mức cao nhưng số còn lại trong Ngân hàng Trung ương không phải là quá nhỏ bé, ít nhất là so với thời kỳ trước năm 2006.
Ông Thuý khẳng định, lượng ngoại hối dự trữ không phải là quá "hẻo", vẫn còn và còn đủ để can thiệp với những cơn sốt USD kiểu như hiện nay. Về lâu dài, dự trữ ngoại tệ cần phải tăng mạnh và tăng nhiều hơn nhưng sẽ chọn những thời điểm và thời cơ thuận lợi.
Dự trữ là để ổn định thị trường, ổn định vĩ mô, dự trữ không phải là để cất.
Ngoài ra, về lãi suất, nếu trước đây, Chính phủ yêu cầu đưa lãi suất xuống nhưng nay tình hình đã thay đổi. Lo ngại tăng trưởng không cao là không có cơ sở, trong khi đó lạm phát đang đà tăng. Nếu lãi suất VND thấp thì USD rất bất lợi. Vì thế, Chính phủ không đặt vẫn đế giảm lãi suất mà để các ngân hàng thực hiện theo thị trường, không can thiệp để làm lãi suất thấp hơn. Điều này sẽ khiến cho lãi suất cho chiều hướng tăng lên.
Tuy nhiên, mức tăng sẽ không nhiều, lãi suất huy động nằm trong khoảng 12-13% mà không có những khoản phụ phí, lãi suất cho vay 15-17% là mức mà thị trường có thể chấp nhận được. Thực tế thì hiện nay, lãi suất cũng không xa lắm so với con số này.
Việc tăng lãi suất có tính tích cực, sẽ làm giảm bớt áp lực lên tỷ giá khi mà đồng tiền Việt có giá hơn nhờ lãi suất cao hơn, góp phần kiềm chế lạm phát. Đấy về thực chất là một biện pháp thắt chặt tiền tệ các tác dụng ngăn chặn lạm phát.
NHNN chính thức can thiệp thị trường
Ngày 04/11/2010, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-NHNN về thực hiện các giải pháp tiền tệ, tín dụng và ngân hàng góp phần ổn định giá cả và kinh tế vĩ mô trong những tháng cuối năm 2010 và đầu năm 2011.
Theo đó, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước yêu cầu, các ngân hàng thương mại thực hiện các giải pháp yêu cầu: tăng cường huy động vốn thông qua các giải pháp phù hợp quy định của pháp luật; không áp dụng các hình thức cạnh tranh không lành mạnh để ổn định thị trường tiền tệ. Kiểm soát chặt chẽ các khoản bảo lãnh để thanh toán ở trong nước và cho nước ngoài, các khoản cho vay để kinh doanh chứng khoán, kinh doanh bất động sản và tiêu dùng.
Ấn định lãi suất huy động và cho vay, tỷ giá mua bán ngoại tệ phù hợp với quy định của pháp luật, chủ trương của Chính phủ. Kiểm soát chặt chẽ huy động và cho vay bằng ngoại tệ, không để rủi ro thanh khoản và lãi suất bằng ngoại tệ, tỷ giá; cho vay bằng ngoại tệ theo đúng quy.
Trong ngày 4/11, Ngân hàng Nhà nước cũng chính thức tuyên bố sẽ tiếp tục điều hành tỷ giá ở mức ổn định như hiện nay và thực hiện bán can thiệp để hỗ trợ thanh khoản cho thị trường.
Theo VNR 500