Thời điểm chín muồi
Tại tọa đàm “Kết nối giao thông vành đai liên vùng – động lực cho phát triển bứt phá” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 4/5, theo TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, quyết định làm 2 đường vành đai này xuất phát từ thực tiễn cấp bách của hai vùng kinh tế trọng điểm, nhằm giải quyết bài toàn ùn tắc giao thông lâu nay đang cản trở tốc độ tăng trưởng kinh tế 2 miền do thiếu đường giao thông, thể hiện tầm nhìn quốc tế của Chính phủ. Trong bối cảnh phục hồi kinh tế, tạo động lực phát triển đất nước sau đại dịch, hiện nay là thời điểm tạo ra đột phá về hạ tầng.
Đường vành đai 3 Hà Nội. Ảnh: Trung Nguyên.
Hai dự án lớn này có phạm vi tác động, ảnh hưởng đến nhiều địa phương, nhất là công tác giải phóng mặt bằng, huy động vốn triển khai và cần có cơ chế đặc thù. Vì vậy, bên cạnh sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, cơ quan liên quan, cần sự linh hoạt trong phối hợp của các địa phương có dự án đi qua trong triển khai các dự án. Bên cạnh đó, dự án đường vành đai 3 TP Hồ Chí Minh và vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội là 2 trong 5 dự án ưu tiên hàng đầu của quốc gia về giao thông. Việc đặt ra nhiệm vụ cấp bách quốc gia nhằm phát triển vùng Thủ đô và vùng TP Hồ Chí Minh sẽ đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế và nâng tầm phát triển đô thị.
Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ chia sẻ, dự án đường vành đai 3 TP Hồ Chí Minh và vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội đã kiến nghị cơ chế đặc thù trên cơ sở triển khai cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2 (2021-2025) đã được Quốc hội cho phép. Về phân cấp và tổ chức thực hiện dự án, trước hết phân chia dự án thành các dự án thành phần, giao TP Hồ Chí Minh và Hà Nội chủ trì triển khai, chịu trách nhiệm trước Quốc hội. Đồng thời, đề xuất Quốc hội cho phép Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định chỉ định thầu trong quá trình triển khai dự án đối với các gói thầu tư vấn phục vụ di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư, gói thầu xây lắp các dự án thành phần.
Riêng vấn đề khai thác nguồn vật liệu xây dựng, Bộ GTVT kiến nghị cho phép giai đoạn triển khai dự án, nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản là vật liệu xây dựng thông thường nằm trong hồ sơ khai thác vật liệu xây dựng phục vụ dự án. Việc khai thác khoáng sản quy định được thực hiện đến khi hoàn thành dự án. Đối với địa phương, ngoài khu vực dự án có các mỏ khoáng sản vật liệu thông thường làm hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng sử dụng, cho phép áp dụng cơ chế đặc thù như đối với mỏ khoáng sản ở các địa phương có dự án đi qua.
Cơ chế huy động vồn đầu tư
Về vấn đề này, Bộ GTVT đã xin phép cho sử dụng linh hoạt nguồn vốn của ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương để phát triển dự án; trong đó, đề xuất tăng tổng mức đầu tư trung hạn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 từ nguồn vốn dự kiến tạm thu của các địa phương và xin phép Quốc hội cho phép Chính phủ phát hành trái phiếu để các địa phương vay lại, nhằm đáp ứng yêu cầu tiến độ giải ngân cho dự án, nhất là trong giai đoạn từ năm 2024 - 2025.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn, hạ tầng hệ thống cao tốc tại vùng thủ đô, đặc biệt là đường vành đai 4 giúp mở rộng không gian phát triển kinh tế, kết nối liên vùng, các cảng hàng không quốc tế; hình thành nền đường trên cao đô thị, tạo ra quỹ đất với hàng ngàn ha, tạo động lực mới mang tầm bứt phá. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất khi triển khai dự án là triển khai theo phương thức hỗn hợp đầu tư công và hợp tác công tư.
Thực tế, theo các chuyên gia giao thông, khó khăn lớn nhất của 2 dự án này hiện nay là nguồn vốn giải phóng mặt bằng, chiếm tới trên 50% khối lượng, bao gồm cả hành lang phát triển đường sắt, nên càng để chậm càng ảnh hưởng tiến độ. Vì vậy, cần phải triển khai ngay trong năm 2022 - 2024.
Để tháo gỡ khó khăn về ngân sách, Bộ Tài chính đã rà soát các nguồn vốn của các địa phương có điều tiết ngân sách về Trung ương. Trong đó, vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn có một phần chưa sử dụng, dự kiến sẽ báo cáo Quốc hội để bố trí vốn cho các dự án này; đồng thời, đề xuất sử dụng linh hoạt vốn ngân sách Trung ương và địa phương để thực hiện dự án, trên cơ sở đổi mới phân bổ ngân sách, cho cơ chế đặc thù. Hiện nay, việc thu ngân sách ở Trung ương và địa phương đều khả quan, nên khả năng bố trí vốn trung hạn sẽ khả thi.