Hội nghị tập huấn về chính sách, pháp luật thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ năm 2025 nhằm tăng cường nhận thức về kinh doanh có trách nhiệm.
Trong bối cảnh khoa học, công nghệ (KH&CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngày càng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, việc thực hành kinh doanh có trách nhiệm (Responsible Business Practices - RBP) đang trở thành yêu cầu cấp thiết đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Phát biểu tại hội nghị, TS Nguyễn Như Quỳnh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ KH&CN) nhấn mạnh, RBP không phải là vấn đề mới trên thế giới, song ở Việt Nam đây vẫn là khái niệm cần được lan tỏa sâu rộng hơn.
Theo TS Quỳnh, RBP hay Responsible Business Conduct đều đòi hỏi doanh nghiệp khi tiến hành hoạt động kinh doanh, bên cạnh mục tiêu lợi nhuận phải đặt trọng tâm vào phát triển bền vững. “Cốt lõi của thực hành kinh doanh có trách nhiệm là doanh nghiệp phải đảm bảo hoạt động của mình không xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác và phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững”, TS Quỳnh nhấn mạnh.
TS Nguyễn Như Quỳnh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ KH&CN) phát biểu tại hội nghị.
Điều đó bao gồm trách nhiệm với người lao động, người tiêu dùng, cộng đồng và môi trường. Những yếu tố giúp doanh nghiệp cân bằng giữa lợi ích kinh tế và giá trị xã hội. TS Nguyễn Như Quỳnh dẫn chứng: "Từ việc đánh giá tác động môi trường bắt buộc trước khi đầu tư, đến quy định về an toàn lao động, quảng cáo trung thực hay bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tất cả đều là biểu hiện cụ thể của kinh doanh có trách nhiệm. Ví dụ, vụ việc doanh nghiệp sản xuất nước “Aquarina” bị xử lý vì gây nhầm lẫn với nhãn hiệu “Aquafina” cho thấy pháp luật đang bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và yêu cầu doanh nghiệp hành xử minh bạch và trung thực".
Tại hội nghị, TS Nguyễn Tiến Đạt, Khoa Luật Kinh tế Học viện Chính sách và Phát triển (Bộ Tài chính) cũng cho rằng, trong thời đại chuyển đổi số các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học và công nghệ cần trở thành hình mẫu về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội.
Theo TS Đạt, RBP trong lĩnh vực KH&CN là việc doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu, sản xuất và kinh doanh công nghệ một cách bền vững, có đạo đức và ý thức xã hội. Mục tiêu là cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và trách nhiệm với cộng đồng, đảm bảo tiến bộ khoa học phục vụ lợi ích chung.
TS Nguyễn Tiến Đạt cũng chỉ rõ sự khác biệt giữa RBP và trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR): "Nếu CSR chủ yếu hướng ra ngoài như tài trợ, từ thiện và hỗ trợ cộng đồng thì RBP tập trung vào việc tích hợp giá trị trách nhiệm ngay trong hoạt động cốt lõi: từ quản trị, nhân sự đến chuỗi cung ứng. RBP không chỉ là làm điều tốt, mà là làm đúng trong từng quy trình vận hành”.
Chủ trương của Đảng và Nhà nước đang ngày càng đề cao trách nhiệm trong kinh doanh. Bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm (tháng 3/2025) và Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đều nhấn mạnh việc phát triển kinh tế tư nhân gắn với đạo đức kinh doanh và bảo vệ môi trường.
Quyết định 843/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình hành động quốc gia giai đoạn 2023 - 2027 cũng đặt mục tiêu nâng cao nhận thức về RBP trong doanh nghiệp, hướng đến phát triển bền vững.
Theo TS Nguyễn Tiến Đạt, hệ thống pháp luật Việt Nam đã tạo nền tảng rõ ràng cho việc triển khai RBP: Luật KH&CN và Đổi mới sáng tạo 2025 quy định hoạt động KH&CN phải trung thực, có đạo đức nghề nghiệp, bảo đảm an toàn sức khỏe và bảo vệ môi trường. Luật Sở hữu trí tuệ yêu cầu doanh nghiệp vừa bảo vệ tài sản sáng tạo của mình, vừa tôn trọng quyền của người khác. Luật Chuyển giao công nghệ bắt buộc hợp đồng rõ ràng, đào tạo an toàn và hỗ trợ kỹ thuật khi chuyển giao.
TS Nguyễn Tiến Đạt, Khoa Luật Kinh tế Học viện Chính sách và Phát triển (Bộ Tài chính) phát biểu tại hội nghị.
Cùng với đó, các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, công bố hợp quy hay Luật Công nghiệp công nghệ số cũng khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo có trách nhiệm, làm chủ công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã và đang tiên phong thực hành RBP bằng những mô hình cụ thể. Chẳng hạn, Vinamilk áp dụng ISO 26000, cam kết Net Zero 2050; TH Group phát triển nông nghiệp tuần hoàn, ưu tiên lao động địa phương; Vietcombank ưu tiên tín dụng xanh, không tài trợ dự án gây hại môi trường; FPT lồng ghép ESG vào báo cáo phát triển bền vững và quản trị rủi ro.
Theo TS Đạt, những mô hình này cho thấy RBP không chỉ mang lại hình ảnh tích cực mà còn là “giấy thông hành” giúp doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
TS Đạt nhấn mạnh, để RBP lan tỏa mạnh mẽ, truyền thông chính sách đóng vai trò then chốt. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã lần đầu tiên luật hóa khái niệm “truyền thông chính sách”, yêu cầu cơ quan soạn thảo phải phổ biến, lấy ý kiến ngay từ giai đoạn dự thảo. Tuy nhiên, để hiệu quả cần tăng cường nguồn lực, nhân sự chuyên trách và sự phối hợp giữa cơ quan quản lý - doanh nghiệp - truyền thông.
Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới nền kinh tế xanh và phát triển bền vững, việc doanh nghiệp hành xử có trách nhiệm không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn.
TS Nguyễn Tiến Đạt khẳng định: “Thực hành kinh doanh có trách nhiệm không phải là khẩu hiệu, mà là phương thức tồn tại của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số”.