Trước thực trạng đó, ngành nông nghiệp tỉnh Đồng Nai, các đơn vị quản lý hồ chứa, công trình thủy lợi đang nỗ lực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp phòng, chống khô hạn hỗ trợ người dân trong sản xuất nông nghiệp.
Các hồ chứa nước bảo đảm an toàn trong mùa mưa lũ năm 2021 và phục vụ sản xuất vụ mùa 2021 và Đông Xuân 2021-2022. Ảnh tư liệu: TTXVN phát
Nỗ lực đáp ứng nước tưới cho nông dân
Theo đánh giá của các ngành chức năng tỉnh Đồng Nai, mùa khô năm 2024 nắng nóng gay gắt hơn thường kỳ. Những năm trước, dù trong mùa khô nhưng một số khu vực trên địa bàn tỉnh Đồng Nai vẫn có mưa trái mùa rải rác. Tuy nhiên, suốt 3 tháng đầu năm 2024, nhiều địa phương trong tỉnh không xuất hiện mưa. Điều này dẫn đến tình trạng tại nhiều hồ, đập, kênh mương trên địa bàn tỉnh nước cạn sớm hơn so với những năm trước, nhiều khu vực sản xuất nông nghiệp phải lo chống hạn.
Đập Đồng Hiệp (xã Phú Điền, huyện Tân Phú, Đồng Nai) là khu vực cung cấp nước cho hơn 850 ha diện tích đất nông nghiệp tại huyện Tân Phú, hơn 1 tháng qua, mực nước tại khu vực đập xuống thấp, không đảm bảo nguồn nước tưới phục vụ cho cánh đồng. Để đảm bảo đủ nước tưới cho bà con sản xuất vụ Đông Xuân muộn, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Công trình Thủy lợi Đồng Nai đã phải sử dụng máy bơm dã chiến bơm nước trực tiếp từ kênh rạch, tiếp nước cho bà con.
Bà Phạm Thị Tuyên, Trưởng trạm Tân Phú - Định Quán, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Công trình Thủy lợi Đồng Nai cho biết, mực nước xuống thấp nên thời gian qua máy bơm dã chiến có công suất 1.350 m3 nước/giờ phải liên tục hoạt động để cung cấp nước cho vùng hạ du. Những ngày tới nếu không có mưa, trạm sẽ vẫn đóng đầu cống và tiếp tục phải sử dụng máy bơm dã chiến để cung cấp nước cho 2 xã Phú Điền và Phú Hòa với diện tích khoảng 200 ha. Ở những khu vực mực nước suối xuống thấp, chỗ nào cạn sẽ bố trí máy múc để múc chỗ đất bồi, khơi thông dòng chảy đảm bảo nguồn nước tưới cho người dân.
Ông Bùi Văn Luân, ấp 4, xã Phú Điền, huyện Tân Phú cho biết, làm lúa vụ này cũng lo nơm nớp, sợ thiếu nước cây lúa không phát triển được. Dù mực nước ở vùng thượng lưu đã xuống thấp, nhưng may mắn trạm cấp nước đã sử dụng máy bơm dã chiến bơm nước từ kênh lên ruộng nên hiện tại cây lúa ở khu vực này vẫn phát triển tốt.
Tại xã Gia Canh, huyện Định Quán, nông đân ở đây lại đang phải gồng mình chống hạn. Theo lãnh đạo Ủy ban nhân dân xã Gia Canh, trên địa bàn xã có hơn 700 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, tuy nhiên đến nay chưa có công trình thủy lợi nào đi vào hoạt động. Hiện sản xuất nông nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước trời và nước ngầm. Năm nay tình hình khô hạn diễn ra gay gắt hơn, trên các cánh đồng lúa, vườn cây ăn trái đã bị hụt nước tưới, bà con nông dân phải khoan sâu hơn các giếng khoan hiện có để có nước tưới cứu cây trồng.
Đây cũng là tình trạng chung của nhiều khu vực sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Theo Công ty TNHH Một thành viên Khai thác Công trình Thủy lợi Đồng Nai tính đến cuối tháng 2/2024, mực nước các hồ chứa trên địa bàn tỉnh Đồng Nai do công ty quản lý thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2023. Cụ thể, dung tích của hồ Cầu Mới tuyến V hiện đạt 4,97 triệu m3 (thấp hơn 1 triệu m3 so với cùng kỳ năm 2023); hồ Cầu Mới tuyến VI đạt 15 triệu m3 (thấp hơn 1,4 triệu m3 so với cùng kỳ năm 2023); hồ Sông Mây đạt hơn 5,5 triệu m3 (thấp hơn gần 5 triệu m3 so với cùng kỳ năm 2023)…
Cần giải pháp lâu dài
Theo Công ty TNHH Một thành viên Khai thác Công trình Thủy lợi Đồng Nai, ngay từ đầu mùa khô, công ty đã chủ động triển khai các giải pháp chống hạn. Theo đó, thực hiện các giải pháp tiết kiệm nước tối đa, tận dụng các nguồn nước có sẵn tại nội đồng, hạn chế sử dụng nước hồ chứa, chỉ sử dụng nước hồ chứa ở những vùng ruộng cao và những khoảng thời gian không mưa hoặc ít mưa.
Tuy nhiên, đó chỉ là những giải pháp trước mắt chống hạn cho cây trồng, về lâu dài, để ổn định phát triển sản xuất nông nghiệp, tỉnh Đồng Nai cần có những giải pháp căn cơ, lâu dài để thích ứng với điều kiện khí hậu tại địa phương.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Nai, hiện ngành nông nghiệp đang ứng dụng đồng bộ nhiều giải pháp thực hiện tiết kiệm nước, đảm bảo sản xuất trong mùa khô. Đối với vụ Đông Xuân, tại những địa phương thường xảy ra hạn mặn, nông dân chủ động gieo trồng những giống lúa ngắn ngày hơn hoặc có khả năng chống, chịu hạn, mặn. Về các loại cây hoa màu, tỉnh Đồng Nai đã thay đổi cơ cấu giống, tăng tỷ lệ các giống thích ứng với điều kiện thâm canh, nhất là đối với cây ngô có các giống chịu mặn như M6, bàu tép; các giống chịu phèn như Tép lai; các giống chịu hạn như CH2, CH3, CH5.
Ngoài ra, tại các vùng thường xuyên khan hiếm nước, khuyến khích nông dân ưu tiên chọn trồng những cây trồng chịu được khô hạn như điều, ca cao. Trong đó, phục tráng nhiều giống bản địa, sử dụng giống bản địa làm gốc ghép, giống lai chống chịu điều kiện hạn, mặn…
Về lâu dài, ngành nông nghiệp tỉnh Đồng Nai cũng chủ động triển khai đồng bộ việc quy hoạch tưới tiêu hợp lý, xây dựng đồng ruộng có khả năng tăng cường giữ nước trong đất, tuyển lựa được các giống cây trồng có nhiều khả năng chịu hạn và áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm trong quá trình canh tác. Hiện Đồng Nai đã ứng dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm trên cây trồng gần 60.000 ha, chiếm gần 31,3% so với tổng diện tích cây trồng chủ lực của tỉnh Đồng Nai có nhu cầu tưới.