Khai thác quặng bô xít phục vụ chế biến alumin tại Công ty Nhôm Đắk Nông, (ảnh tư liệu - minh họa).
Khu tái định cư duy nhất không vướng quy hoạch lại đang vướng giải phóng mặt bằng, chưa thể xây dựng.
Tháng 11/2022, Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Nông thông qua các nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư 6 dự án tái định cư tại huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông. Các dự án này có mục tiêu bố trí gần 1.200 lô tái định cho các hộ dân bị Nhà nước thu hồi đất khi thực hiện công tác giải phóng mặt bằng phục vụ khai thác bô xít và chế biến alumin. Việc phê duyệt chủ trương 6 khu tái định cư được đánh giá là bước ngoặt để thực hiện công tác đền bù, giải phóng mặt bằng khai thác bô xít, triển khai các công trình phụ trợ cũng như trả “nợ” tái định cư cho nhiều hộ dân.
Thế nhưng, quá trình triển khai, các ngành chức năng tỉnh Đắk Nông xác định, trong các khu tái định cư này, chỉ có duy nhất khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ không vướng quy hoạch bô xít và có thể triển khai. 5 khu tái định cư còn lại vướng quy hoạch bô xít (được phê duyệt tại Quyết định số 866/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050). Theo quy định phải tận thu khoáng sản (bô xít) trước khi triển khai và việc này phải xin ý kiến của các bộ, ngành trung ương nhưng đến nay chưa có phản hồi.
Liên quan tới việc triển khai khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ, theo báo cáo của Ban Quản lý dự án và phát triển quỹ đất huyện Đắk R’lấp mới đây, đơn vị đã phối hợp với chính quyền địa phương nhiều lần tổ chức đo đạc, kiểm đếm tài sản để giải phóng mặt bằng. Đến nay mới chỉ hoàn thành việc đo đạc, kiểm đếm đối với 31/42 hộ, với diện tích 5,5/9,5ha (tức chỉ chiếm gần 60%). Hiện, một số hộ dân không phối hợp kiểm đếm; một số không có mặt tại địa phương. Nhiều hộ dân cũng kiến nghị điều chỉnh ranh giới quy hoạch, thu hồi phần đất liền kề ngoài ranh giới…
Cũng theo Ban Quản lý dự án và phát triển quỹ đất huyện Đắk R’lấp, để đảm bảo tiến độ thực hiện dự án, đơn vị đang phối hợp với Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, các đơn vị liên quan tham mưu, đề xuất UBND huyện Đắk R’lấp ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc đối với các hộ dân không phối hợp (theo quy định tại Luật Đất đai).
Bên cạnh đó, việc triển khai khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ còn gặp vướng mắc liên quan nguồn đất đào, đắp phục vụ san lấp mặt bằng. Theo UBND huyện Đắk R’lấp, hiện toàn huyện chưa có mỏ đất nào đủ điều kiện khai thác, trong khi dự kiến tổng khối lượng đất đắp cho riêng dự án gần 350.000m3. Để giải quyết vướng mắc này, UBND huyện Đắk R’lấp đã có tờ trình xin UBND tỉnh Đắk Nông về việc điều chỉnh quy hoạch chi tiết dự án theo hướng hạ thấp cao độ và độ thấp dọc khống chế, đảm bảo việc triển khai dự án đúng tiến độ và không thay đổi tổng mức đầu tư.
Theo UBND huyện Đắk R’lấp, khi hoàn thành khu tái định cư thôn 11, xã Nhân Cơ, huyện sẽ có thêm 239 lô đất bố trí cho các hộ dân có đất thuộc diện thu hồi để khai thác quặng bô xít và đủ điều kiện được cấp tái định cư. Thời gian qua, việc thu hồi đất để khai thác quặng bô xít gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc.
Trong đó, nổi bật nhất là nhiều hộ dân yêu cầu phải cấp tái định cư nhưng quỹ đất của huyện không đủ. Bên cạnh đó, huyện Đắk R’lấp vẫn đang “nợ” người dân hơn 400 lô tái định cư. Đây là các hộ dân có đất thuộc diện thu hồi để triển khai các dự án nhà máy tuyển quặng bô xít, sản xuất alumin và các công trình phụ trợ. Trong đó, có nhiều hộ dân đã bị nợ tái định cư hơn 10 năm.