Làm rõ trách nhiệm khi giải ngân vốn đầu tư công chậm

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề xuất, các bộ, địa phương giải ngân chậm cần kiểm điểm rút kinh nghiệm, làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan, trên cơ sở đó đề ra giải pháp phù hợp phân bổ và giải ngân trong thời gian tới.

Chưa phân bổ hết kế hoạch vốn đầu tư

Thông tin mới nhất từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, đến ngày 30/3, tổng số vốn các bộ, cơ quan và địa phương đã có quyết định giao chi tiết trên 466.123.000 tỷ đồng, đạt 90% so với số vốn Thủ tướng đã giao.

Đến hết quý I/2022, 4 cơ quan Trung ương và 5 địa phương đã phân bổ 100% kế hoạch và có tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công 3 tháng đầu năm trên 25%. Tuy nhiên, đến nay, còn 13/51 bộ, cơ quan Trung ương và 21/63 địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước năm 2022 với số vốn bằng khoảng 10% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Nguyên nhân chủ yếu là do một số bộ, cơ quan và địa phương đang hoàn thiện thủ tục đầu tư (quyết định đầu tư) cho các dự án vừa được giao kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2021-2025.

Về giải ngân vốn, theo báo cáo của Bộ Tài chính, vốn ngân sách Nhà nước năm 2022 ước thanh toán đến ngày 31/3 đạt 11,88% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2021 (13,17%). Vốn trong nước đạt 12,66% kế hoạch; vốn nước ngoài đạt 0,99% kế hoạch.

Có 4 bộ và 15 địa phương đạt tỉ lệ giải ngân trên 20%, trong đó một số đơn vị có tỉ lệ giải ngân đạt trên 25%. Tuy nhiên, có 46/51 bộ, cơ quan Trung ương và 27/63 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt dưới mức bình quân của cả nước (11,88%); trong đó 29 bộ, cơ quan chưa giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước năm 2022.

Lý do giải ngân chậm, chưa đạt yêu cầu mà một số bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đưa ra là bởi một số dự án khởi công mới đang trong quá trình hoàn thiện thủ tục đấu thầu, thương thảo hợp đồng.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, việc chậm tiến độ là do trách nhiệm của các chủ đầu tư, một số bộ, cơ quan và địa phương chưa thật sự quyết liệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, chưa kịp thời ban hành các giải pháp đẩy nhanh tiến độ thi công. Trong thực tế, cùng một cơ chế, chính sách, có bộ, địa phương giải ngân tốt, nhưng có bộ, địa phương giải ngân rất thấp.

Ngoài ra, giá vật tư, vật liệu xây dựng sắt thép, cát đá, xi măng… tăng làm cho tiến độ thi công dự án bị chậm lại, thi công theo kiểu "cầm chừng" để chờ giảm giá vì nếu thi công các nhà thầu sẽ bị lỗ so với giá trúng thầu, ảnh hưởng đến phương án tài chính của dự án.

Tại Đồng Nai, đại diện địa phương cho biết, việc giải ngân vốn đầu tư công của tỉnh đạt thấp có nguyên nhân khách quan là do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, giá vật liệu xây dựng tăng cao, 2 dự án thành phần thuộc Dự án sân bay Long Thành tạm ngừng.

Tuy nhiên, UBND tỉnh Đồng Nai cho rằng, tình trạng chậm giải ngân chủ yếu xuất phát từ nguyên nhân chủ quan là việc giải phóng mặt bằng phục vụ các dự án diễn ra ì ạch, chậm trễ. Một số nhà thầu thi công hạn chế về năng lực; các đơn vị phối hợp chưa chặt chẽ trong thẩm định hồ sơ, dẫn đến kèo dài thời gian giải quyết hồ sơ, từ đó kéo dài thời gian thực hiện dự án. Nhiều chủ đầu tư còn hạn chế trong chỉ đạo điều hành. Người đứng đầu các cơ quan thiếu quyết liệt, thiếu kiểm tra, đôn đốc.

“Lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương phải coi việc giải ngân vốn đầu tư công là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm của năm 2022 và phải chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về việc chậm giải ngân, gây lãng phí”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Giải pháp nào để hiệu quả hơn?

Để quyết liệt đẩy nhanh tiến độ thực hiện đầu tư công trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã kiến nghị Chính phủ phê bình nghiêm khắc 13 bộ, cơ quan trung ương và 21 địa phương đến ngày 30/3/2022 chưa phân bổ hết kế hoạch năm 2022 được giao; 29 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân kế hoạch vốn năm 2022.

Cùng với đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư yêu cầu các bộ, địa phương này kiểm điểm rút kinh nghiệm, làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan, trên cơ sở đó đề ra giải pháp phù hợp phân bổ và giải ngân trong thời gian tới.

Ngoài ra, hàng loạt giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất. Một trong số đó là rà soát, điều chuyển vốn từ các dự án chậm triển khai sang các dự án giải ngân thấp; đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc liên quan đến đất đai, tài nguyên.

Bên cạnh đó, thành lập Tổ công tác thúc đẩy giải ngân vốn trong từng bộ, cơ quan, địa phương để đôn đốc, kiểm tra, giám sát, xử lý các điểm nghẽn trong giải ngân vốn đầu tư công; thực hiện đấu thầu qua mạng theo quy định, bảo đảm công khai, minh bạch, lựa chọn nhà thầu đủ năng lực; đồng thời, đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ thi công…

Từ thực tế khó khăn trong việc giải phóng mặt bằng, Bí thư Thành ủy Hải Phòng Trần Lưu Quang lưu ý, đối với các địa phương có dự án đi qua, việc đền bù giải phóng mặt bằng và bố trí tái định cư cho người dân trong diện phải đảm bảo công bằng, đúng quy định; đồng thời ngăn chặn việc trục lợi từ dự án và quản lý dự án sau khi đã được hoàn thành.

Ngoài ra, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính tổng hợp trình cấp có thẩm quyền điều chuyển vốn kế hoạch đầu tư công năm 2022 của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Theo đó, điều chuyển với các dự án đến hết ngày 31/3/2022 chưa phân bổ hết kế hoạch vốn năm 2022 và kiểm điểm trách nhiệm của người đứng đầu trong việc chậm phân bổ vốn theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; đến hết ngày 31/5/2022 chưa giải ngân kế hoạch vốn được giao (tỉ lệ giải ngân 0% kế hoạch); đến hết ngày 31/5/2022 chưa làm thủ tục thanh toán toàn bộ số vốn ứng trước và nợ đọng xây dựng cơ bản được giao trong năm 2022.

Ngoài kế hoạch của giải ngân vốn ngân sách Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng vừa báo cáo Chính phủ danh mục các dự án thực hiện trong Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Nếu các dự án này sớm được chuẩn bị và đưa vào triển khai, tình hình giải ngân vốn đầu tư công sẽ được cải thiện.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với các bộ, ngành tổng hợp danh mục để báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép thông báo với các bộ, ngành địa phương để triển khai làm các thủ tục chuẩn bị đầu tư với các dự án, đặc biệt là các dự án lớn.

Hiện nay là 5 dự án quan trọng quốc gia trong lĩnh vực giao thông, gồm 2 đường vành đai của 2 thành phố và 3 dự án cao tốc của Bộ Giao thông Vận tải. Các dự án này đã hoàn thành xong công tác thẩm định, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để chuẩn bị trình Quốc hội xem xét, quyết định.

“Chỉ khi nào dự án đầy đủ thủ tục thì mới được thực hiện giải ngân. Tuy nhiên, Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội cũng cho phép bổ sung vốn của chương trình để giải ngân trước cho các dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn”, Thứ trưởng Phương nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Thứ trưởng chỉ ra, chi tiêu ngân sách nhà nước phải bảo đảm 2 yếu tố quan trọng là đúng quy định, trình tự pháp luật để không tiêu nhầm, không tiêu sai và thứ hai là phải bảo đảm hiệu quả tính chi tiêu. Do vậy, giải ngân vốn chương trình phục hồi kinh tế hiện nay được thực hiện rất tích cực nhưng phải bảo đảm yếu tố vừa nhanh, vừa đúng quy định pháp luật vừa hiệu quả.

Liên quan đến giải ngân chậm các dự án sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính sẽ làm việc trực tiếp với từng bộ, cơ quan Trung ương và địa phương xác định rõ lý do, kiến nghị giải pháp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 4/2022.

Tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 3/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, giải ngân vốn ODA. “Đầu tư công phải dứt khoát không manh mún, chia cắt, dàn trải, kéo dài, làm mất thời gian, tăng thủ tục hành chính, giảm hiệu quả đầu tư”, Thủ tướng nhấn mạnh.