Phát biểu tại Diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI cho biết, năng lượng được ví như “hạ tầng của hạ tầng”, bởi không chỉ phải đi trước một bước để mở đường mà còn giữ vai trò duy trì vận hành cho toàn bộ nền kinh tế và đời sống xã hội. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức cao, trên 8% năm 2025, tăng trưởng hai con số từ năm 2026 và hướng tới trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, nhu cầu năng lượng được dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh, với tốc độ tăng trưởng điện năng bình quân có thể đạt hai con số trong nhiều năm tới.
“Mới đây, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng đã đưa ra nhiều mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp cụ thể hướng tới đáp ứng nhu cầu năng lượng cho tăng trưởng giai đoạn tới”, Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng chia sẻ.
Ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI phát biểu tại diễn đàn.
Theo đại diện VCCI, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, để đảm bảo an ninh năng lượng cung cấp đầy đủ năng lượng phục vụ phát triển kinh tế xã hội có mức tăng trưởng cao, cần thực hiện nhiều cơ chế tháo gỡ, giải pháp đồng bộ, với sự nỗ lực tham gia các ngành, các cấp, các địa phương. Trên cơ sở đó, kiến nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch năng lượng quốc gia với các nội dung chính được nêu tại Đề án để làm cơ sở tổ chức triển khai thực hiện
“Từ góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp, VCCI nhận thấy, một thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch không chỉ là yêu cầu của quá trình cải cách thể chế, mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.
Đối với các doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực năng lượng, một thị trường cạnh tranh và minh bạch sẽ tạo ra môi trường đầu tư ổn định, dự đoán được, giảm thiểu rủi ro chính sách và chi phí tuân thủ. Khi khung khổ thể chế rõ ràng, cơ chế giá minh bạch và thông tin thị trường được công bố đầy đủ, nhà đầu tư sẽ có cơ sở vững chắc hơn để ra quyết định, qua đó góp phần huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội cho phát triển năng lượng.
Đồng quan điểm, ĐBQH Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Halcom Việt Nam cho biết, xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh minh bạch là yếu tố quan trọng trong bối cảnh ngành năng lượng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu chưa từng có về chuyển dịch xanh, đảm bảo an ninh năng lượng.
ĐBQH Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu tại diễn đàn.
Ông Huân chỉ ra, vẫn còn sự chồng chéo giữa các luật như Luật Điện lực, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường. Những điểm giao thoa này tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc thủ tục phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý.
Hiện tại, Việt Nam cũng chưa có hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường điện bán buôn cạnh tranh, cho cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA), hay cho thị trường tín chỉ carbon; đó là những công cụ rất quan trọng trong xu thế hội nhập và phát triển bền vững.
"Bài học từ nhiều quốc gia cho thấy thị trường năng lượng chỉ có thể vận hành minh bạch nếu được đặt trên nền tảng pháp lý ổn định, nhất quán và dự báo được trong dài hạn", ông Huân nói thêm.
Ông Huân cho biết, thị trường năng lượng Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới nhưng bộ công cụ quản lý, pháp lý và giám sát vẫn chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Nếu không cải cách kịp thời sẽ gặp khó khăn trong việc thu hút nguồn lực xã hội, đặc biệt là đầu tư tư nhân và đầu tư nước ngoài vào hạ tầng năng lượng, trong khi nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội ngày càng lớn.
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, ông Huân cho rằng, cần triển khai đồng bộ và quyết liệt các nghị quyết của Đảng liên quan đến phát triển năng lượng, đặc biệt là các nội dung về xây dựng thị trường điện cạnh tranh. Vì vậy, việc sửa đổi toàn diện Luật Điện lực cần được ưu tiên hàng đầu. Luật Điện lực sửa đổi phải đặt mục tiêu xác lập cơ chế thị trường bán buôn, bán lẻ cạnh tranh đúng nghĩa, khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tham gia vào cả ba khâu: phát điện, truyền tải và phân phối, nhưng với yêu cầu tách bạch rõ ràng.
Bên cạnh đó, ông Huân cho biết, cần bảo đảm sự hài hòa với các luật liên quan như môi trường, đất đai, đầu tư và quy hoạch. Các dự án năng lượng thường liên quan đến diện tích đất lớn, tác động cảnh quan và môi trường, do đó nếu thiếu sự thống nhất giữa các luật sẽ khiến dự án bị kéo dài hoặc tăng chi phí không cần thiết. Một khung pháp lý nhất quán sẽ giảm rủi ro, tăng niềm tin của nhà đầu tư và rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án.
Ngoài ra, Việt Nam cần sớm ban hành cơ chế hướng dẫn thực hiện hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA). Đây là công cụ đặc biệt quan trọng giúp doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI, có thể chủ động mua điện sạch từ nhà máy năng lượng tái tạo.
Về giám sát thị trường, ông Huân khuyến nghị, cần tăng cường mạnh mẽ tính độc lập của cơ quan điều tiết năng lượng. Cơ quan này phải hoạt động trên nguyên tắc độc lập về tài chính, tổ chức và chuyên môn, tránh chịu ảnh hưởng từ các doanh nghiệp trong ngành để các quyết định điều tiết mang tính khách quan và tạo được niềm tin cho thị trường…