Phát triển thị trường điện cạnh tranh ở cả 3 cấp độ, theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước

Xem xét để sửa đổi một cách toàn diện

Về cần thiết phải sửa đổi và tên gọi của luật, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, Luật Điện lực ban hành 20 năm và đã sửa đổi 4 lần, chỉ giải quyết được một số vấn đề thực tiễn đặt ra, nhưng đến nay, đòi hỏi phải xem xét để sửa đổi một cách toàn diện. Bởi Việt Nam đã hội nhập với thế giới nên phải luật hóa các luật phù hợp, tương thích với điều ước quốc tế, tương thích với luật trong lĩnh vực năng lượng nói chung, lĩnh vực điện nói riêng, giữa Việt Nam với thế giới và khu vực.

Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã có rất nhiều chủ trương, chính sách mới về vấn đề năng lượng nhưng trên thực tế chưa kịp thời thể chế hóa trong các quy định của luật, mới chỉ ban hành nghị định, thông tư. "Đã đến lúc phải thể chế các quy định của Đảng và luật hóa những quy định dưới luật", Bộ trưởng Bộ Công Thương nói.

Hiện nay, theo xu thế chung và với cam kết của Việt Nam đạt trung hòa carbon vào năm 2050, Việt Nam cần phát triển rất mạnh năng lượng tái tạo và nguồn năng lượng mới như hydrogen hay amoniac xanh, điện hạt nhân; song chưa có quy định cụ thể trong luật hiện hành. Việt Nam đã công bố Quy hoạch điện VIII khoảng 1,5 năm nhưng đến nay, chưa có nhà đầu tư mới bởi không có quy định cụ thể, rõ ràng về cơ chế, chính sách. Trong khi đó, chỉ còn 5 năm rưỡi nữa, phải tăng gấp 2 lần tổng công suất các nguồn điện.

"Nếu không kịp thời sửa đổi, bổ sung, ban hành cơ chế chính sách phù hợp, khả thi, chắc chắn không có nhà đầu tư vào và không thể nào đáp ứng được nhu cầu năng lượng đất nước. Đây là một thách thức rất lớn", Bộ trưởng Bộ Công Thương nêu.

Nêu 3 nhóm vấn đề căn cốt cần sửa đổi, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh việc sửa những cơ chế chính sách bất cập; bổ sung chính sách mới để phát triển nguồn năng lượng mới, bao gồm năng lượng gió, năng lượng mặt trời; phát triển nguồn năng lượng hydrogen, amoniac xanh; phát triển điện hạt nhân.

Như vậy, sau khi sửa đổi, dự thảo Luật giữ nguyên và sửa 50/70 điều so với luật cũ, hiệu chỉnh lớn 20 điều, bổ sung mới 23 điều. Những điều bổ sung mới chủ yếu quy định về năng lượng mới, phát triển thị trường điện cạnh tranh và quy định rõ thẩm quyền của cơ quan quyết định chủ trương đầu tư với những dự án điện cấp bách, chủ trương để thu hồi các dự án điện chậm tiến độ.

Về tính đồng bộ, thống nhất, khả thi của các quy định trong dự thảo Luật, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội, trong dự thảo mới nhất, Cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu thiết kế dự thảo Luật theo hướng, chỉ đưa vào những điều, khoản, quy định thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Những nội dung chi tiết sẽ giao cho Chính phủ quy định để bảo đảm tính khả thi, linh hoạt trong triển khai dự án luật. Định kỳ có giám sát, xem xét, quyết định của Quốc hội.

Bộ Công Thương đã đối chiếu kỹ lưỡng các quy định của dự thảo luật với luật chuyên ngành có liên quan, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, không chồng chéo, trùng lắp về nội dung; đồng thời đã rà soát, đối chiếu dự án luật với các điều ước quốc tế để tránh thiếu sót hoặc chưa bảo đảm tính tương thích.

Tập trung giải quyết vấn đề thực tiễn

Về 6 nhóm chính sách trong dự thảo Luật, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định đã quy định rõ hơn về thẩm quyền quyết định những cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới và một số nguồn điện nền như điện khí, điện hạt nhân, điện hydro xanh. 

"Nhu cầu các địa phương rất lớn, Quy hoạch Điện VIII không mở được vì luật "vẫn bó". Nếu cho phép nâng điện nền một số nguồn linh hoạt, phát triển mạnh hệ thống lưu trữ thì sẽ khai thác được tiềm năng năng lượng tái tạo ở các địa phương, nhất là điện mặt trời và điện gió trên bờ", Bộ trưởng Bộ Công Thương chia sẻ.

Đối với các nội dung mới được quy định trong Luật Điện lực như điện gió ngoài khơi, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, hiện nay công nghệ chế tạo, thiết bị xây dựng, lắp đặt đã được triển khai và thương mại hóa thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới. Vì vậy, sự phức tạp và rủi ro về công nghệ đã được kiểm nghiệm và minh chứng an toàn trong thực tiễn. Nghị quyết 55 và 36 của Bộ Chính trị cũng đã đặt ra nhiệm vụ, giải pháp phải thể chế hóa các nội dung để phát triển điện gió ngoài khơi. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu phát triển điện gió ngoài khơi, phải có quy định rất cụ thể, không cho phép chuyển nhượng, kể cả trong quá trình vận hành vì vấn đề này gắn liền với an ninh quốc gia.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về cơ chế, chính sách chủ đạo để xây dựng, phát triển thị trường điện cạnh tranh ở cả 3 cấp độ theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, nhất là vấn đề sản xuất, kinh doanh điện. Đồng thời bổ sung quy định về giao thẩm quyền cho Chính phủ hay cho bộ, ngành có liên quan, quy định chi tiết vận hành điều độ hệ thống điện quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Công Thương khẳng định, 6 nhóm chính sách cụ thể này nếu được thông qua sẽ cơ bản giải quyết vấn đề thực tiễn hiện nay.

"Nhiệm vụ đặt ra yêu cầu cấp bách là phải có cơ chế, chính sách phù hợp, đồng bộ, khả thi để thu hút được các nhà đầu tư cả trong và ngoài nước cho phát triển nguồn và lưới điện, đặc biệt là điện năng lượng tái tạo, nguồn năng lượng mới, năng lượng sạch, lưới điện truyền tải liên miền", Bộ trưởng Bộ Công Thương nêu.