Đường sắt đô thị “vướng” đủ thứ

Thiếu hành lang pháp lý, chưa có quy hoạch về không gian ngầm, chưa có hệ quy chuẩn về nguồn nhân lực xây dựng, vận hành, quản lý... - những vướng mắc này đang khiến các dự án đường sắt đô thị của Hà Nội chậm tiến độ từ khâu phê duyệt dự án, thẩm định thiết kế đến khâu thi công thực địa. Những khó khăn này cần sớm được tháo gỡ, để đường sắt đô thị không bị “chới với” và chậm kết nối với các phương thức giao thông khác.

Đụng đâu vướng đó

Theo quy hoạch tổng thể giao thông đường sắt của TP Hà Nội đề ra, dự kiến đến năm 2016, sẽ đưa tuyến đường sắt thí điểm Nhổn - Ga Hà Nội đi vào hoạt động, tiếp sau đó là tuyến số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, theo hướng nối với sân bay quốc tế Nội Bài... Tuy nhiên, với tốc độ “rùa” như hiện nay, dù vốn đã được tính toán đủ, được tạo nhiều cơ chế đặc thù ưu tiên, các tuyến đường sắt đô thị vẫn khó cán đích đúng hẹn.

 

Ngày 25/9/2010, khi phát lệnh khởi công xây dựng tuyến đường sắt đoạn Nhổn - Ga Hà Nội dài 12,5 km, tuyến đường sắt đô thị đầu tiên với tổng số tiền đầu tư hơn 1 tỷ USD, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã nhấn mạnh: Đẩy mạnh giao thông công cộng là yêu cầu cấp bách, đáp ứng sự trông đợi hàng ngày của nhân dân, Hà Nội cần tìm mọi cách khởi công song song các dự án giao thông công cộng khác để kết nối với nhau. Tuy nhiên, đến nay, dự án này vẫn ì ạch. Giám đốc Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội Nguyễn Quang Mạnh cho biết, mỗi km dài của tuyến tốn đến gần 100 triệu USD, nhưng công tác thi công đang “đụng đâu vướng đó”. Việc thiếu nhân lực có chuyên môn giỏi trong vận hành và khai thác đường sắt đô thị trên cao ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thi công dự án. Vốn cho dự án cũng đang sử dụng nhiều nguồn vốn vay ODA khác nhau, nên phải tuân thủ theo nguyên tắc của nhiều nhà tài trợ khác nhau...

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Văn Khôi: Làm chậm là có lỗi với dân Trước tình trạng ùn tắc giao thông trên địa bàn thành phố vẫn phức tạp, diễn ra hàng ngày, người dân rất mong chờ tuyến đường sắt đô thị thí điểm sớm hoàn thành và đưa vào sử dụng. Vì vậy, nếu để chậm tiến độ là có lỗi với dân. Giám đốc Ban Quản lý Dự án Đường sắt (Cục đường sắt Việt Nam) Trần Văn Lục: Khó đạt tiến độ nếu GPMB chậm Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông có tổng thời gian thực hiện hợp đồng là 65 tháng, đến nay đã thực hiện 40 tháng, bằng 61%, nhưng tổng khối lượng công việc mới đạt được 39%. Hiện tiến độ thực hiện dự án đang rất chậm, nếu công tác GPMB tiếp tục trậm trễ thì khả năng dự án không thể hoàn thành đúng tiến độ là rất lớn. Cục Đường sắt Việt Nam đang đôn đốc chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ và triển khai song song các gói thầu để không làm ảnh hưởng đến tiến độ chung của toàn dự án. Trưởng Ban chỉ đạo GPMB TP Hà Nội Nguyễn Đức Biền: Các quận, huyện cần làm quyết liệt Công tác GPMB hiện nay cần sự quyết liệt vào cuộc của các cấp chính quyền từ thành phố đến các quận, huyện, các ngành. Dự án không thể lấy đất của dân khi chưa chuẩn bị quỹ nhà tái định cư đầy đủ, ngay cả công tác đền bù cũng phải đảm bảo sự công bằng. Chỉ cần một khâu ách tắc, dự án sẽ ách tắc, chậm tiến độ. Bác Nguyễn Đức Long ở quận Hoàn Kiếm: Hoài niệm và hy vọng Tàu điện bánh sắt đã đi vào ký ức người Hà Nội một thời, trở thành hoài niệm. Trong bối cảnh giao thông thủ đô đang rối như tơ vò hiện nay, việc các dự án đường sắt đô thị hoàn thành để giảm thiểu cảnh ùn tắc vẫn chỉ là hy vọng. Hầu hết các dự án đường sắt đô thị đến nay đều chậm tiến độ và có thể lỡ hẹn. Bên cạnh nguyên nhân chung là khâu GPMB quá chậm, nhà thầu yếu và huy động nguồn vốn khó khăn, thì các cơ quan chức năng đang thiếu sự quyết liệt.

Bên cạnh đó, việc thiếu những hành lang pháp lý liên quan đến việc xây dựng đường sắt; thành phố chưa có quy hoạch về không gian ngầm cũng dẫn đến khó khăn trong quá trình kết nối với hệ thống giao thông trên mặt đất trong giai đoạn hoàn thiện. Trong các Luật và văn bản pháp luật liên quan hiện nay, đường sắt đô thị và không gian ngầm đều chưa được đề cập đến. Hơn nữa, Việt Nam cũng chưa có hệ quy chuẩn để xây dựng, vận hành hệ thống đường sắt đô thị...

Chưa hết, dự án tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông có tổng mức đầu tư khoảng 550 triệu USD, một trong những dự án trọng điểm của Hà Nội, dự kiến sẽ được chạy thử vào quý I/2015 sẽ không thể cán đích như dự kiến, mặc dù chủ đầu tư đã cho thay thế nhà thầu đủ năng lực. Khởi công từ tháng 10/2011, nhưng đến nay, dự án này mới hoàn thành 90% công tác khảo sát địa chất toàn bộ địa hình, 57% khối lượng thân trụ cầu, 50% khối lượng xử lý nền đất yếu... Theo chủ đầu tư, dự án không thể hoàn thành đúng tiến độ do công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) hiện vẫn vướng mắc tại quận Hà Đông và các quận Đống Đa, Thanh Xuân; việc hạ ngầm đường điện cao thế đoạn La Thành - Láng chậm.

Một dự án nữa là tuyến số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đang chờ Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận điều chỉnh bổ sung. Ban đầu, dự án được phê duyệt với số vốn 19.550 tỷ đồng, sau điều chỉnh bổ sung lên mức 51.400 tỷ đồng, từ nguồn vốn vay ODA Nhật Bản. Tuyến đường sắt đô thị này dài 11,5 km, trong đó có 8 km đi ngầm và 3,5 km đi trên cao. Giai đoạn đầu đến năm 2017, dự kiến có 4 toa và từ sau năm 2017 tăng lên 6 toa. Song, đến thời điểm này, khâu thiết kế kỹ thuật của dự án vẫn chưa hoàn thiện...

Được biết, Hà Nội đã có nhiều văn bản đốc thúc, tháo gỡ những vướng mắc mà các đơn vị thi công đang gặp phải. Tuy nhiên, “vỡ tiến độ” vẫn đang là nguy cơ chưa có biện pháp giải quyết triệt để đối với các dự án đường sắt đô thị của thủ đô hiện nay.

 

Đẩy nhanh GPMB

Qua khảo sát ý kiến người dân về mạng lưới đường sắt hiện nay, nhiều người cho rằng, có một bất cập cố hữu hiện nay là mạng lưới đường sắt đô thị thiếu sự kết nối với đường bộ và ngay trong chính hệ thống đường sắt với nhau. Đơn cử như tuyến Hà Nội - Lào Cai chỉ biết đi Lào Cai, tuyến Hà Nội - Hải Phòng chỉ biết đi Hải Phòng, mà không có sự liên kết nào khác. Hành khách từ Lào Cai, Hải Phòng về đến Hà Nội muốn đi tiếp vào TP Hồ Chí Minh thì không thể mua được vé để lên tàu ngay. Hơn nữa, giá vé hiện nay còn quá cao, do vậy đường sắt chỉ quá tải vào những dịp lễ, Tết, nghỉ hè; hầu hết thời gian còn lại thì vắng hoe. Một bất cập khác nữa là hiện tượng ga báo hết vé, nhưng trên tàu còn ghế trống... Thực trạng này đang gây bức xúc cho người dân. Nếu tình trạng này không được khắc phục sẽ trở thành bất cập của các tuyến đường sắt đô thị mới đang xây dựng và hoàn thành trong tương lai, nhất là việc kết nối với các loại hình giao thông khác.

Còn đối với công tác GPMB phục vụ các dự án đường sắt đô thị, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông nhận định: Hà Nội hiện chưa đảm bảo được mặt bằng cho đường sắt đô thị. Do đó, thành phố cần thúc đẩy công tác GPMB, tạo điều kiện cho dự án đường sắt đô thị hoàn thành đúng kế hoạch dự kiến.

Tám tuyến đường sắt đô thị dự kiến được xây dựng tại Hà Nội, gồm: Ngọc Hồi - Ga trung tâm Hà Nội - Yên Viên, Như Quỳnh; Nội Bài - Nam Thăng Long - Thượng Đình - Vành đai 2,5 - Hoàng Quốc Việt và Tuyến số 2A Cát Linh - Ngã tư Sở - Hà Đông; Trôi - Nhổn - ga Hà Nội - Hoàng Mai; Mê Linh - Đông Anh - Sài Đồng - Vĩnh Tuy/Hoàng Mai - VĐ2,5 - Cổ Nhuế - Liên Hà; Nam Hồ Tây - Ngọc Khánh - Đại lộ Thăng Long - Vành đai 4; Nội Bài - Phú Diễn - Hà Đông - Ngọc Hồi; Mê Linh - Đô thị mới Nhổn, Vân Canh, Dương Nội; Sơn Đồng - Mai Dịch - Vành đai 3 - Lĩnh Nam - Dương Xá.

Để cụ thể hóa điều này, quận Hà Đông, nơi tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông chạy qua, đã đề nghị TP Hà Nội cho phép thu hồi đất theo ranh giới đã hoàn tất hồ sơ thẩm định phương án bồi thường GPMB để làm cơ sở cho việc phê duyệt phương án bồi thường. Các chủ đầu tư dự án cần chủ động phối hợp với quận Hà Đông kịp thời giải quyết những vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ công tác thu hồi đất. Riêng đối với các điểm xây dựng nhà ga, quận Hà Đông đề nghị chủ đầu tư - Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Hà Nội sớm bàn giao mốc giới để thực hiện công tác GPMB theo đúng quy định. Ban Quản lý dự án đường sắt Hà Nội - cũng đề nghị thành phố sớm phê duyệt quy hoạch không gian kiến trúc, cảnh quan khu vực tuyến phố Cát Linh và nút giao thông Cát Linh - Giảng Võ - Giang Văn Minh, nhằm sớm GPMB, phục vụ thi công ga Cát Linh và các thân trụ thuộc phạm vi lòng sông Tô Lịch, hồ Hào Nam...

Đối với hai dự án: Đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo - Thượng Đình và tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội đoạn Nhổn - Ga Hà Nội, thành phố đã yêu cầu chủ đầu tư sớm cung cấp hồ sơ, tài liệu liên quan đến dự án cho các sở, ngành, liên quan và các quận, huyện: Ba Đình, Đống Đa, Cầu Giấy, Hoàn Kiếm, Tây Hồ, Hai Bà Trưng, Từ Liêm, để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đẩy nhanh tiến độ GPMB...

 

 

Nguyễn Tiến