Thị trường tài sản mã hóa – thí điểm để đi đúng đích (Bài cuối)

Bài cuối : Hướng đến thị trường an toàn, minh bạch

Những cách thức lừa đảo phổ biến

Đặc điểm nổi bật của tài sản mã hóa là tốc độ giao dịch nhanh chóng và khả năng liên kết xuyên biên giới mà không cần qua các trung gian tài chính truyền thống. Những ưu điểm này mang lại sự tiện lợi cho người dùng hợp pháp nhưng cũng tạo ra môi trường lý tưởng cho các tổ chức tội phạm.
Ông Phan Đức Trung cho biết, theo Trung tâm Khiếu nại tội phạm Internet của Cục Điều tra Liên bang Mỹ chỉ riêng năm 2024 đã có tới 150.000 vụ việc lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa với tổng thiệt hại hơn 9,3 tỉ USD, tăng gần 70% so với năm trước. Việt Nam nằm trong nhóm 6 quốc gia có lưu lượng giao dịch gian lận cao nhất toàn cầu.

Tại Việt Nam, báo cáo của Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an) cho thấy, chỉ tính riêng từ đầu năm 2025 đến nay đã phát hiện gần 1.500 vụ việc lừa đảo qua mạng, gây thiệt hại hơn 1.660 tỉ đồng. Trong đó, riêng các hoạt động liên quan đến giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa lên tới hơn 1.500 kênh, hội nhóm.

Ông Phạm Gia Khánh, Giám đốc Công nghệ CTCP NippyLabs đưa ra 5 dấu hiệu tiềm ẩn rủi ro cao của thị trường tài sản mã hóa. Một trong những cảnh báo phổ biến là cam kết lợi nhuận vượt quá 15% mỗi năm. Đây là mức lãi suất phi thực tế thường được dùng để lôi kéo nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm.

Ông Phạm Gia Khánh cảnh báo nhà đầu tư cần thận trọng với những token gần như không có thông tin rõ ràng trên các kênh truyền thông chính thống hay mạng xã hội, những lời mời gọi đầu tư vào lĩnh vực mà bản thân chưa từng tìm hiểu. Cùng với đó, token do cá nhân hoặc nhóm người mới quen giới thiệu nhưng không có thông tin công khai, chỉ được quảng cáo trong các hội nhóm kín hoặc có liên quan đến mô hình đa cấp hay những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội,… đều là những lưu ý quan trọng cần được truyền thông rộng rãi đến cộng đồng.

Theo Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, 6 cách thức lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa phổ biến hiện nay là Rug pull: hành vi gian lận thanh khoản trong các dự án khi nhà phát triển đột ngột rút toàn bộ tài sản bảo chứng, vô hiệu hóa khả năng giao dịch, khiến giá token sụp đổ.

Fake token/Honey pot: tạo ra tài khoản giả hoặc các token có thanh khoản ảo. Các đối tượng lừa đảo giả mạo tên các dự án nổi tiếng để người dùng mua nhầm. Honey pot là thủ đoạn thiết kế smart contract (hợp đồng thông minh) để chỉ có thể mua vào nhưng bị khóa tính năng bán, khiến nạn nhân kẹt vốn.

Scam Airdrop/Scam approve: đối tượng lừa đảo gửi token lạ vào ví người dùng kèm theo link giả mạo dụ người dùng truy cập. Khi truy cập, người dùng bị yêu cầu “approve” quyền truy cập ví. Nếu không đọc kỹ nội dung yêu cầu và bấm "approve", người dùng sẽ mất tiền.

Ponzi: mô hình gian lận tài chính, trong đó lợi nhuận cho nhà đầu tư cũ được trả bằng tiền của người mới. Trong thị trường tiền mã hóa, hình thức này thường núp bóng đầu tư lãi suất cao. Ponzi còn xuất hiện trong các hoạt động kinh tế đời thường, nơi những kẻ lừa đảo xây dựng một hệ thống hứa hẹn lợi nhuận cao để thu hút nhà đầu tư nhưng không tạo ra giá trị thực.

Phishing/Fake tech support: Phishing là hành vi lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản của người dùng bằng cách dụ dỗ họ tiết lộ thông tin nhạy cảm, khóa riêng tư, thực hiện thao tác phê duyệt token. Chúng thường sử dụng website, ứng dụng, tin nhắn giả mạo hoặc triển khai hợp đồng thông minh độc hại.

Fake tech support: giả mạo bộ phận hỗ trợ kỹ thuật, tiếp cận người dùng đang gặp lỗi kỹ thuật từ đó lừa cung cấp chuỗi phục hồi hoặc chuyển tài sản.

Pig Butchering: đối tượng lừa đảo sẽ tiếp cận qua mạng xã hội, thiết lập quan hệ tình cảm hoặc đầu tư, dẫn dụ nạn nhân nạp tiền vào nền tảng giao dịch do chúng kiểm soát.

Phối hợp liên ngành để quản lý thị trường hiệu quả

Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP khẳng định Bộ Tài chính là cơ quan đầu mối xây dựng và tổ chức thực hiện khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa; phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an triển khai toàn diện các nhiệm vụ, từ cấp phép, giám sát hoạt động, xử lý vi phạm cho tới bảo đảm an ninh mạng, phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu huy động sự tham gia của các bộ, ngành liên quan. Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp trong việc đánh giá hạ tầng công nghệ, bảo vệ dữ liệu người dùng và bảo đảm an toàn thông tin. Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm rà soát, bảo đảm tính đồng bộ giữa nghị quyết và hệ thống pháp luật hiện hành. Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước được khuyến khích đóng góp về chuẩn hóa định danh tài sản số, đổi mới sản phẩm và quản trị rủi ro.

Sự phối hợp liên ngành này giúp cơ quan quản lý có thể phản ứng nhanh trước các rủi ro. Đồng thời, cơ chế chia sẻ dữ liệu, đào tạo lực lượng chuyên trách và kết nối thông tin giữa các cơ quan chính là chìa khóa để nâng cao năng lực giám sát, phù hợp với tốc độ phát triển của công nghệ blockchain.
Là chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính công nghệ và cũng là một nhà đầu tư, ông Phan Đức Trung nhấn mạnh, trong bối cảnh thị trường tài sản mã hóa phát triển nhanh nhưng hành lang pháp lý đang tiếp tục được hoàn thiện, trang bị kiến thức là cách duy nhất để bảo vệ nhà đầu tư khỏi những cạm bẫy lừa đảo ngày càng tinh vi.

Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam liên tục tổ chức những khóa đào tạo, phổ biến kiến thức về tài sản mã hóa cho cả cá nhân và tổ chức. Các định chế tài chính dù được cấp phép hay chưa được cấp phép cũng cần nghiên cứu, đào tạo và từng bước xây dựng nguồn nhân lực để theo kịp tốc độ tăng trưởng của cộng đồng. Đồng hành cùng nhà đầu tư, đầu tháng 9/2025, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam đã ra mắt Câu lạc bộ Đầu tư tài sản số Việt Nam. Hoạt động của Câu lạc bộ hướng đến 3 mục tiêu: minh bạch trong đầu; giáo dục và chia sẻ thông tin về tài sản số; kết nối nhà sản xuất - nhà đầu tư - cơ quan quản lý hướng đến xây dựng thị trường tài sản số Việt Nam an toàn, minh bạch và tin cậy.

Ông Phan Đức Trung cho biết thêm, Công ty 1Matrix – một thành viên của Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam đã phát triển Mạng Dịch vụ Đa chuỗi blockchain Việt Nam (VBSN). Mạng dịch vụ đa chuỗi Blockchain Việt Nam có tính chất tương tự EBSI (Mạng hạ tầng dịch vụ Blockchain dùng chung cho 29 nước châu Âu) và BSN (Mạng dịch vụ Blockchain Trung Quốc). VBSN được thiết kế theo mô hình kiến trúc 5 tầng, tích hợp các giải pháp bảo mật, lưu ký tài sản, kết nối nạp rút, thanh toán, vay và cho vay tài sản số một cách đơn giản, hiệu quả theo đúng chuẩn pháp lý trong nước và toàn cầu. Hệ thống này được thiết kế tối giản về quy trình, tối ưu về hiệu suất, giúp các đơn vị vận hành sàn dễ dàng áp dụng và triển khai, vừa đảm bảo hiệu quả hoạt động, vừa giảm thiểu chi phí vận hành. Đặc biệt, các giải pháp, dịch vụ không tồn tại độc lập mà được kết nối đồng bộ trên mạng VBSN, giúp tăng khả năng kết nối, thanh khoản, cho phép mở rộng theo chiều ngang (đa chuỗi – multi-chain) để phục vụ phân tách dữ liệu, quản trị độc lập và tăng năng lực xử lý; đồng thời mở rộng theo chiều dọc (theo ngành/lĩnh vực) để đáp ứng các yêu cầu đặc thù của đơn vị, lĩnh vực.

Với vai trò người đứng đầu cơ sơ đào tạo, nghiên cứu về bảo mật và an toàn thông tin, Tiến sĩ Hoàng Văn Thức chia sẻ, tài sản mã hóa ổn định và giao dịch dựa trên công nghệ chuối khối và công nghệ sổ cái phân tán. Để đảm bảo an toàn, bảo mật, minh bạch cho lĩnh vực này, mật mã là thành phần cốt lõi với hai nguyên thủy chính: hàm băm mật mã giúp duy trì tính toàn vẹn và không thể thay đổi dữ liệu; chữ ký số giúp xác thực danh tính người giao dịch. Do đó theo Tiến sĩ Hoàng Văn thức cần sớm xây dựng, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về mật mã cho hạ tầng chuỗi khối Việt Nam.

Thí điểm thị trường tài sản mã hóa theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP mới là bước khởi đầu. Thành công của thí điểm phụ thuộc sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn hệ sinh thái công nghệ – tài chính. Triển khai Nghị quyết hiệu quả, Việt Nam không chỉ hợp thức hóa thị trường tài chính công nghệ sôi động mà còn có cơ hội vươn lên nhóm tiên phong của khu vực, nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ tài chính số toàn cầu.