Một
cô gái mồ côi mẹ từ nhỏ sinh ngày 6/10/1942 tại làng La Khê, huyện Hoài
Đức, tỉnh Hà Đông cũ, lớn lên giữa thời kỳ đất nước phải đương đầu với
vô vàn khó khăn về kinh tế, về chiến tranh... nhưng Xuân Quỳnh, tựa như
một cây xương rồng kiên cường và kỳ diệu trên sa mạc, đã vắt kiệt mình
để nở những bông hoa tuyệt đẹp cho đời.
Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt cuộc đời ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.
(Tự hát)
Đó là những câu thơ tình nồng nàn, ngây dại và say đắm của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh, một con người tài hoa.
Xuân Quỳnh - nữ nhà thơ nổi tiếng với nhiều bài thơ tình.
|
Với Xuân Quỳnh, thơ đích thực là một hạnh phúc. Xuân Quỳnh bắt đầu đời thơ của mình
thật
dung dị, hồn nhiên như một con sông vận hành ra biển với những con sóng
nhỏ nồng nàn, khao khát vị mặn trùng khơi. Mở đầu là tập thơ
“Chồi biếc”,
ra đời năm 1963, gồm 18 bài thơ ngắn lấy chất liệu chủ yếu ở cuộc sống
tâm tình của người diễn viên là chính tác giả. Ngay trong tập thơ đầu
tay này, người đọc đã bị những bài thơ tình của Xuân Quỳnh hoàn toàn
chinh phục.
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sóng không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày nay vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
(Sóng)
Sau “Chồi biếc”, Xuân Quỳnh liên tục có những tập thơ được giới phê bình đánh giá cao và để lại dấu ấn khó phai trong lòng bạn đọc yêu thơ như: “Gió lào cát trắng”, “Lời ru trên mặt đất”, “Sân ga chiều em đi”, “Tự hát”, “Hoa cỏ may”, “Bầu trời trong quả trứng”... Nhiều trong số các tác phẩm đó đã đạt được giải thưởng cao của Hội Nhà văn Việt Nam.
Thơ
của Xuân Quỳnh không phải là thứ thơ tình thuận bằng trắc dễ thuộc,
nhưng một khi đã đi vào hồn người, nó sẽ mắc lại ở đó và trở thành cái
mà người ta vẫn gọi là “những câu thơ thuộc nằm lòng”.
Những câu thơ ấy giống hệt như những giọt nước sau cơn mưa, còn đọng
lại trên lá cây. Chỉ cần một làn xúc cảm chợt đến, khẽ chạm vào lá là
những câu thơ ấy sẽ rơi rụng ngay xuống vùng tâm thức và mồn một hiện
lên giữa lòng ta. Và bao giờ cũng khiến cho người ta phấp phỏng bồn chồn
khi đọc, hoặc lắng lòng nhớ lại chúng. Có lẽ cái “khát vọng tình yêu” từng thiêu đốt thơ Xuân Quỳnh cũng thiêu đốt luôn cả người đọc.
Mùa thu nay sao bão mưa nhiều
Những cửa sổ con tàu chẳng đóng
Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm
Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh
Em lo âu trước xa tắp đường mình
Trái tim đập những điều không thể nói
Trái tim đập cồn cào cơn đói
Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn...
(Tự hát)
Xuân
Quỳnh là một người thông minh, đó là điều mà bất cứ ai từng biết đến
chị đều khẳng định. Và với cái tố chất thông minh đó, Xuân Quỳnh đã ứng
xử mọi vấn đề phức tạp mà cuộc sống đã đặt ra. Đó là việc chị đã định
hướng dứt khoát cho con đường sự nghiệp của mình. Đó là nghiệp thơ. Tiếp
theo là quyết định xây dựng tình yêu và hôn nhân với nhà viết kịch nổi
tiếng Lưu Quang Vũ. Xuân Quỳnh đã nhận ra tài năng của Lưu Quang Vũ
không phải lúc anh đang chói sáng mà là lúc anh khó khăn nhất. Chị đã
nhận ra vẻ đẹp của tâm hồn anh vào lúc anh đang có nhiều đổ vỡ nhất. Chỉ
có sự thông minh, sắc sảo và một tâm hồn rộng lớn mới có thể nhận ra và
chấp nhận hy sinh cho nhau như thế. Cuộc sống chung với Lưu Quang Vũ đã
cho chị một nguồn năng lượng mới. Chị vừa có trong tay một tình yêu lý
tưởng, lại vừa có một hạnh phúc đời thường. Và với sự thăng hoa của tình
yêu đẹp ấy chị đã cho ra đời những vần thơ tình tuyệt tác.
Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu,
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau - rạn vỡ
(Thuyền và biển)
Thơ
Xuân Quỳnh có một điểm đặc biệt, đó là sự yêu đời và tình yêu nhiều khi
đã bị đẩy tới bên bờ của bi kịch. Với Xuân Quỳnh, cuộc sống và tình yêu
tuyệt đích có thể rất ngắn ngủi, có thể sẽ kết thúc một cách bất ngờ
trước khi tuổi già ập đến. Chính dự cảm ấy đã thôi thúc Xuân Quỳnh luôn
sống hối hả, nồng cháy, hết mình với đời, với tình yêu, với hạnh phúc
gia đình và với thơ, như sợ rằng tất cả những điều quá ư tốt đẹp ấy sẽ
vụt qua đi như ánh chớp.
Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.
(Tự hát)
Và
lạ thay, những dự cảm chẳng lành ấy của Xuân Quỳnh đã trở thành hiện
thực. Ngày 29/8/1988, Xuân Quỳnh, cùng chồng (Lưu Quang Vũ) và con (Lưu
Quỳnh Thơ) đã đột ngột ra đi vĩnh viễn bởi một tai nạn giao thông trên
đường từ Hải Phòng về Hà Nội, để lại biết bao thương tiếc cho tất cả
những ai đã yêu thơ của chị, yêu kịch và thơ của Lưu Quang Vũ. Xuân
Quỳnh đã ra đi như “Con ong xanh” bay về miền thanh thản của cõi hư vô, “Bông cúc nhỏ” cánh đã rũ rụng, thôi không còn “màu hoa vàng”
cháy rực trong đêm..., nhưng Xuân Quỳnh đã kịp để lại giữa đời những
cành thơ tươi xanh của mình. Và cành thơ ấy sẽ mãi mãi tươi nguyên qua
nhiều năm tháng vì nó được bắt rễ và mọc lên từ một tâm hồn nhân hậu, vị tha và đau đáu với đời.
Trung tâm Thông tin Tư liệu/TTXVN