Nét văn hóa đặc sắc trong lễ hội đầu Xuân của đồng bào dân tộc Mông

Đây là sự kiện văn hóa quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Mông, đồng thời thúc đẩy du lịch địa phương. 

Lễ hội Gầu Tào gồm phần lễ và phần hội. Trong Lễ hội, cây nêu là biểu tượng chính, là "phần hồn" của sinh hoạt tín ngưỡng truyền thống và là nghi lễ đặc sắc được chú ý nhất trong lễ hội. Hoạt động đầu tiên trong phần lễ là dựng cây nêu, biểu tượng cho sự trường tồn và mạnh mẽ của người Mông trên mảnh đất cao cằn cỗi.

Khi dựng xong cây nêu, nghi lễ cúng do nghệ nhân Giàng A Su thực hiện với nội dung tạ ơn thần núi, thần đất, thần trời, thần suối đã cho đồng bào các dân tộc huyện Trạm Tấu một năm có nhiều điều tốt lành, mùa màng bội thu và cầu xin thần linh tiếp tục phù hộ cho một năm mới nhiều may mắn... Sau lễ cúng, hai thanh niên người Mông cắt tiết gà, hóa giấy cúng để thần linh nhận được lễ vật, phù hộ cho nhân dân các dân tộc huyện Trạm Tấu... 

Sau phần lễ là phần hội diễn ra sôi động với các tiết mục múa hát mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông và các môn thể theo truyền thống như: Kéo co, ném pao, đánh quay, thi giã bánh dày… góp phần tạo sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng dân cư; là dịp để mọi người gặp gỡ, giao lưu, vui chơi, hát các điệu hát giao duyên và cùng nhau múa khèn, uống chén rượu đầu xuân năm mới.

Kết thúc lễ hội là nghi lễ tạ và hạ cây nêu trên cánh đồng, khe suối. Cây nêu được hạ xuống hướng về phía mặt trời lặn, đi ra sông suối, biển cả với quan niệm ngăn chặn những điều không may mắn, không tốt, giúp đồng bào đón năm mới mưa thuận, gió hòa, sản xuất phát triển, có nhiều sức khỏe, cuộc sống ấm no, hạnh phúc và bình an.

Phát biểu tại Lễ hội, Chủ tịch UBND huyện Trạm Tấu Vũ Lê Chung Anh nhấn mạnh: Trạm Tấu là huyện vùng cao của tỉnh Yên Bái, với 12 dân tộc anh em cùng sinh sống tại 11 xã và 1 thị trấn; diện tích trên 74 ngàn ha; dân số trên 38 nghìn người. Huyện có nhiều thế mạnh về điều kiện tự nhiên, khí hậu với đặc điểm riêng biệt của khí hậu vùng Tây Bắc quanh năm mát mẻ, cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ với đỉnh Tà Chì Nhù cao 2.979m, Tà Xùa 2.865m so với mực nước biển, có rừng rêu, hoa đỗ quyên, thác Háng Đề Chơ, đồi thông Eo Gió, Bản Cu Vai xinh đẹp… là điểm đến thu hút du khách và là nơi hội tụ nhiều hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc vùng cao. Đặc biệt, Lễ hội Gầu Tào của đồng bào dân tộc Mông, huyện Trạm Tấu là một trong những lễ hội tiêu biểu thể hiện truyền thống văn hóa của dân tộc có từ rất lâu đời, được đồng bào dân tộc Mông duy trì và gìn giữ. Lễ hội thường được diễn ra vào dịp hết năm cũ, sang đầu năm mới với quan niệm của sự sinh sôi, nảy nở.

Lễ hội Gầu Tào của đồng bào dân tộc Mông huyện Trạm Tấu là nét văn hóa độc đáo được người dân nơi đây đón chờ vào dịp đầu Xuân. “Gầu Tào” theo tiếng Mông có nghĩa là “chơi ngoài trời” hay “hội chơi đồi". Theo quan niệm, đây là dịp để đồng bào cầu cảm tạ thần linh, xin trời đất ban cho con cái, sức khỏe, may mắn để làm ăn và cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt...

Việc tổ chức Lễ hội Gầu Tào hằng năm với mong muốn đưa lễ hội trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần duy trì và phát triển giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mông huyện Trạm Tấu, tiến tới đề nghị Bộ Văn hóa - Thể Thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia; từng bước biến di sản thành tài sản để phát triển kinh tế - xã hội của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện.

Thông qua việc tổ chức Lễ hội, người dân có thêm nhận thức đúng đắn về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước đối với đồng bào các dân tộc nói chung và đồng bào dân tộc Mông nói riêng. Đây cũng là dịp nhằm tăng cường tình đoàn kết, tình yêu quê hương, đất nước và lòng tự hào dân tộc; các cấp chính quyền cơ sở, dòng họ, nhân dân bày tỏ tình cảm, giao lưu, học hỏi và cam kết thực hiện những việc tốt, cầu một năm mới an khang, thịnh vượng.