Hình thành những 'bức tường xanh' trên vùng cát trắng khắc nghiệt

Phục hồi sinh thái vùng cát trắng

Giai đoạn 2022 - 2024, tỉnh Quảng Trị đã trồng được 362 ha rừng phòng hộ ven biển, đạt 100% kế hoạch, bước đầu hình thành những “bức tường xanh” bền vững trên các vùng cát trắng khắc nghiệt.

Tuyến ven biển phía Đông tỉnh Quảng Trị kéo dài từ xã Sen Ngư (huyện Vĩnh Linh) đến xã Ninh Châu (huyện Gio Linh) là khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Lào, triều cường, cát bay và xâm nhập mặn. Trước đây, nhiều khu rừng tự nhiên tại đây đã bị suy giảm do quá trình chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ các dự án hạ tầng, du lịch ven biển. Điều này khiến các vùng đất cát ngày càng trơ trụi, hệ sinh thái ven biển bị tổn thương nghiêm trọng.

Để khắc phục tình trạng này, từ năm 2022, Ban Quản lý Rừng phòng hộ Đồng Hới và ven biển tỉnh Quảng Trị đã chủ động phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp và đơn vị tài trợ triển khai kế hoạch trồng rừng thay thế trên diện rộng. Mục tiêu là tăng diện tích rừng phòng hộ, phục hồi thảm thực vật chắn cát, giữ nước và bảo vệ môi trường sinh thái vùng cát ven biển.

Năm 2022, Dự án “Hiện đại hóa ngành Lâm nghiệp và tăng cường tính chống chịu vùng ven biển” (FMCR) hỗ trợ trồng mới và trồng phục hồi rừng phòng hộ ven biển với tổng diện tích hơn 220 ha. Trong đó, gần 94 ha là diện tích trồng mới và 127 ha là diện tích phục hồi tại các xã Sen Ngư, Cam Hồng, Quảng Ninh và Ninh Châu, là những địa phương chịu ảnh hưởng trực tiếp của gió cát và xâm thực biển.

Sang năm 2023, tổng diện tích rừng trồng thay thế đạt 132 ha. Trong đó, 41 ha được thực hiện bằng nguồn vốn từ Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Quảng Trị. Đáng chú ý, hơn 91 ha rừng được Công ty Cổ phần Tập đoàn FLC trồng bằng nguồn vốn của doanh nghiệp nhằm khắc phục diện tích bị tác động trước khi được cấp phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Các khu rừng trồng này tập trung tại các xã ven biển: Cam Hồng, Sen Ngư, Quảng Ninh, Ninh Châu.

Năm 2024, công tác trồng rừng tập trung vào việc phục hồi rừng tự nhiên bị chuyển đổi để phục vụ Dự án kết nối giao thông vùng ven biển, với diện tích hơn 9,3 ha. Điểm trồng tại xã Sen Ngư và phường Đồng Thuận (trước là xã Quang Phú, thành phố Đông Hới) có vị trí chiến lược trong việc chắn cát và bảo vệ cơ sở hạ tầng ven biển.

Ban Quản lý Rừng phòng hộ Đồng Hới và ven biển tỉnh Quảng Trị cho biết, trong ba năm qua, đơn vị đã trồng được 362 ha rừng phòng hộ ven biển, bình quân 120,6 ha/năm, với tỷ lệ cây sống đạt trên 85%. Loài cây chủ lực là phi lao được gieo ươm từ hạt, có khả năng chịu gió mạnh, chống cát bay và thích hợp với điều kiện đất cát nghèo dinh dưỡng.

Hướng đến Quảng Trị xanh

Theo ông Đinh Thanh Quang, Phó Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ Đồng Hới và ven biển tỉnh Quảng Trị, quá trình trồng rừng trên đất cát đạt được kết quả tích cực nhờ sự chỉ đạo kịp thời của Trung ương và tỉnh, cùng với hệ thống chính sách đầy đủ và sự hỗ trợ từ các nguồn quỹ lâm nghiệp. Công tác chỉ đạo kỹ thuật, tập huấn và giám sát hiện trường được thực hiện đồng bộ, giúp nâng cao năng lực cho cán bộ lâm nghiệp và người dân địa phương.

Đặc biệt, trong giai đoạn 2022-2024, việc trồng rừng không chỉ hoàn thành đúng tiến độ mà còn góp phần tạo việc làm, cải thiện sinh kế cho nhiều lao động vùng ven biển, nhất là trong thời gian nông nhàn.

Tuy nhiên, công tác trồng rừng trên cát cũng đối mặt với nhiều khó khăn. Biến đổi khí hậu gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng kéo dài, mưa lũ bất thường, hạn hán sâu và sạt lở ven biển, ảnh hưởng đến tỷ lệ sống của cây trồng. Ngoài ra, quỹ đất trồng rừng ngày càng bị phân tán, nhỏ lẻ; nhiều khu vực nằm xa dân cư, gây khó khăn trong công tác bảo vệ và chăm sóc cây non. “Có những vụ trồng rừng phải dặm lại nhiều lần do cây chết vì gió nóng hoặc bị gia súc phá hoại. Chi phí đầu tư cho một hecta rừng trồng trên cát cao hơn nhiều lần so với trồng trên đất thông thường” - ông Quang cho biết.

Năm 2025, theo Quyết định số 233/QĐ-UBND ngày 03/02/2025 của UBND tỉnh Quảng Trị, Ban Quản lý Rừng phòng hộ Đồng Hới và ven biển được giao thực hiện trồng rừng thay thế đợt 1 với diện tích 15 ha. Đơn vị đang khẩn trương phối hợp với các đơn vị tư vấn lập hồ sơ thiết kế và dự toán, bảo đảm triển khai đúng tiến độ, tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật.

Theo các chuyên gia, việc trồng rừng thay thế không chỉ là yêu cầu bắt buộc khi chuyển đổi mục đích sử dụng rừng mà còn là trách nhiệm môi trường đối với cộng đồng và các thế hệ tương lai. Mô hình trồng phi lao ven biển tại Quảng Trị đang cho thấy hiệu quả rõ rệt và có thể nhân rộng tại các tỉnh ven biển miền Trung. “Trồng rừng trên cát là hành trình vượt khó nhưng đầy ý nghĩa. Mỗi hàng phi lao được trồng lên là một bức tường chắn sóng gió, giữ đất, giữ làng - và cũng là cam kết trách nhiệm của Quảng Trị với môi trường sống của mai sau” - ông Đinh Thanh Quang chia sẻ.

Tỉnh Quảng Trị đang xây dựng chiến lược phát triển rừng ven biển gắn với các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong đó, việc thu hút nguồn lực xã hội hóa, huy động doanh nghiệp và cộng đồng dân cư tham gia trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng được xác định là giải pháp then chốt, lâu dài và bền vững.