Triều Minh Mệnh quản lý vùng biển đảo Hoàng Sa

Theo những tài liệu để lại, đặc biệt là kho Châu bản hiện còn, có thể khẳng định rằng, Minh Mệnh là vị vua cho công bố nhiều văn bản Nhà nước về việc quản lý vùng biển, đảo Hoàng Sa nhất.

Chú trọng chủ quyền biển đảo

Vào thời Minh Mệnh, ba vùng biển Việt Nam được thể hiện sinh động trên Cửu đỉnh đặt trước Thế Miếu. Đó là hình ảnh sông nước nhấp nhô, ẩn hiện nhiều đảo lớn nhỏ. Chính giữa hình ảnh là đại tự khắc nổi ghi tên mỗi vùng biển: Đông Hải, Nam Hải, Tây Hải.


Cùng với đó, vua Minh Mệnh đã cho xây cả một hệ thống bố phòng trên bờ biển và trên đảo. Ở những nơi bờ biển xung yếu hoặc gần kinh đô, triều đình cho xây hàng loạt các pháo đài canh phòng và không ngừng tăng cường phòng thủ. Vua cũng thường cử các đội đi thăm dò, tuần thám các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Đội Hoàng Sa kiêm đội Bắc Hải được trao nhiệm vụ khai thác, tuần tiễu, thu thuế dân trên đảo và làm nhiệm vụ biên phòng bảo vệ hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Theo tài liệu, đặc biệt là kho Châu bản triều Nguyễn còn lưu lại đến ngày nay thì vua Minh Mệnh không chỉ là người chủ trương vươn ra biển, đảo mà còn là người trực tiếp kiểm tra giám sát việc thực hiện hết sức cụ thể, với nhiều bản chỉ đạo việc đo vẽ bản đồ, cắm mốc hải giới, trồng cây, xây miếu thờ trên Hoàng Sa nhằm khẳng định chủ quyền lãnh hải thiêng liêng của đất nước. Cho đến nay đã phát hiện được 14 văn bản triều Minh Mệnh liên quan đến Hoàng Sa, ghi chép lại trên các hình thức công văn khác nhau.

Hằng năm, nhà Nguyễn đều cử người ra Hoàng Sa khảo sát, đo đạc và vẽ bản đồ. Để có thể quản lý chặt chẽ lãnh hải, biển đảo, vua Minh Mệnh đã phái người trực tiếp đến vùng biển đảo Hoàng Sa thực hiện việc đo vẽ, bổ sung những khiếm khuyết trong lịch sử, hình thành nên một hệ thống bản đồ chi tiết.

Trong số các văn bản Châu bản triều Nguyễn về Hoàng Sa, có rất nhiều văn bản đề cập đến hoạt động này.

Triều Minh Mệnh còn thường xuyên tiến hành cắm mốc để khẳng định chủ quyền lãnh hải và biển đảo quốc gia. Vào năm 1823, Minh Mệnh đã cho lập bia xác định chủ quyền trên Hoàng Sa.

Trong châu bản ngày 12 tháng 2 năm Minh Mệnh thứ 17 (1836), Bộ Công có phúc trình: “Nay tiếp nhận công văn của Nội các vâng mệnh giao cho Bộ thần trong đó có Châu phê: Các thuyền được phái đi Hoàng Sa, mỗi thuyền mang 10 mộc bài khắc sâu dòng chữ to: Minh Mệnh thập thất niên. Năm Bính Thân, các viên Cai đội thủy quân vâng mệnh đi Hoàng Sa khảo sát, đến đó thì cắm mốc đánh dấu”.

Không chỉ sử dụng gỗ để làm cột mốc, mà triều Nguyễn còn sử dụng cả những vật liệu chắc bền như gạch, đá để cột mốc chủ quyền được lưu giữ lâu dài.

Nhằm khuyến khích thủy thủ, dân binh các đội thuyền ra công tác tại Hoàng Sa, vua Minh Mệnh đã thực hiện ban thưởng rất ưu đãi và kịp thời. Trong nhiều bản Dụ chỉ đều nhắc nhở phải lưu ý trọng thưởng bằng lương hoặc tiền.

Trách nhiệm quốc tế trong cứu hộ, cứu nạn

Qua các Châu bản này, triều Nguyễn còn tỏ ra là một quốc gia biển rất có trách nhiệm quốc tế trong việc thực hiện công tác cứu hộ, cứu nạn đối với thuyền bè của Việt Nam cũng như thuyền bè của các nước khác gặp nạn trên vùng biển Hoàng Sa và Trường Sa. Châu bản triều Nguyễn ngày 27 tháng 6 năm Minh Mệnh thứ 11 (1830) có nội dung: “Ngày 27 tháng 6 năm Minh Mệnh thứ 11 (1830), quan Thủ ngự cửa biển Đà Nẵng là Nguyễn Văn Ngữ tâu trình việc chủ thuyền buôn người Pháp Đô-ô Chi-ly cùng phái viên người Việt Lê Quang Quỳnh đi buôn bán ở Lữ Tống (Philippines) gặp nạn tại Hoàng Sa. Thủ ngự Nguyễn Văn Ngữ được báo đã sai thuyền tuần tiễu cứu họ”.

Về việc thực hiện công tác cứu hộ cứu nạn, sách “Đại Nam thực lục” có ghi: “Mùa đông, tháng 12, năm Minh Mệnh thứ 17 (1836), thuyền buôn Anh Cát Lợi đi qua Hoàng Sa, mắc cạn, bị vỡ và đắm; hơn 90 người đi thuyền tam bản đến bờ biển Bình Định. Vua được tin, ban dụ cho các quan đầu tỉnh sắp xếp nơi trú ngụ, hậu cấp tiền và gạo cho họ. Lại phái thị vệ thông ngôn đến dịch lời thăm hỏi, tuyên chỉ ban cấp”.

Những tờ châu bản trên là tài liệu gốc chứa đựng nhiều thông tin quý giá khẳng định Nhà nước phong kiến Việt Nam đã xác lập và thực thi chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa bằng các hoạt động do Nhà nước tổ chức, với sự chỉ đạo trực tiếp của nhà vua. Những văn bản này cũng chứng tỏ dưới thời vua Minh Mệnh, việc mở mang lãnh hải, xác định chủ quyền biển, đảo đất nước đã được kế thừa và phát huy hết sức hiệu quả.

Minh Duyên (tổng hợp)