Chị N.T.L (48 tuổi, Hải Dương) đã có tiền sử phẫu thuật thay van 2 lá nhân tạo cơ học cách 2 năm. Sau phẫu thuật, người bệnh vẫn đi khám định kỳ, tuy nhiên do tình hình dịch COVID-19 nên từ tháng 1/2020, chị không tới bệnh viện để kiểm tra sức khỏe và xét nghiệm đông máu.
Trước khi nhập viện 10 ngày, chị L. xuất hiện cơn đau ngực trái, khó thở. Chị nhập viện trong tình trạng mạch nhanh, huyết động bắt đầu rối loạn, khó thở NYHA II- III, xét nghiệm chỉ số chống đông (INR) thấp hơn đích điều trị. Cùng với việc xét nghiệm đông máu, rất nhanh chóng người bệnh được siêu âm tim và các bác sĩ đã chẩn đoán chị bị kẹt 1 cánh van nhân tạo cơ học. Các bác sĩ cho biết, dấu hiệu trên của chị L là hậu quả của việc chị không đi thăm khám và không được điều chỉnh liều thuốc chống đông máu thường xuyên.
Nghi ngờ tình trạng bệnh xảy ra do khối máu đông mới hình thành, các bác sĩ Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã tiến hành siêu âm tim qua thực quản cấp cứu nhằm đánh giá tình trạng van và khẳng định chẩn đoán kẹt van nhân tạo do huyết khối mới hình thành.
Qua hội chẩn toàn khoa, các bác sĩ quyết định dùng thuốc tiêu huyết khối cho người bệnh theo phác đồ. Trong quá trình dùng thuốc chị L được theo dõi sát tình trạng tri giác, huyết động và siêu âm tim đánh giá 30 phút/1 lần.
Sau khi được điều trị, tình trạng người bệnh dần ổn định, kết quả siêu âm cuối cùng cho thấy 2 cánh van đều đóng mở tốt và không quan sát thấy huyết khối nữa.
Nhập viện cùng ngày với chị L là một bệnh nhân nam 46 tuổi đến từ Hà Tĩnh có tiền sử phẫu thuật thay van cơ học cách đây 11 năm. Trái với trường hợp chị L có tiền sử 2 năm và ít kinh nghiệm, nam bệnh nhân này đã quen thuộc với việc đi khám và chỉnh chống đông trong suốt 11 năm qua. Tuy nhiên, anh cũng gặp phải tình trạng kẹt van nhân tạo do huyết khối.
Bệnh nhân nhập bệnh viện tỉnh với biểu hiện ho nhiều, khó thở. Sau khi được chẩn đoán nghi kẹt van 2 lá cơ học tại địa phương, anh được chuyển Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức để điều trị. Tại đây, bệnh nhân đã khó thở nhiều, mạch nhanh, huyết áp tụt, siêu âm tim thấy kẹt cứng một cánh van 2 lá cơ học. Ngay trong đêm tiếp nhận người bệnh, các bác sĩ đã tiến hành siêu âm qua thực quản, đánh giá kẹt van do huyết khối mới, thông qua hội chẩn quyết định sử dụng thuốc tiêu huyết khối, được đánh giá siêu âm 30 phút/1lần.
Qua siêu âm thấy cánh van đóng mở tốt hơn, độ chênh áp lực qua van giảm dần đi, người bệnh dễ chịu hơn và cuối cùng khi dùng hết thuốc cánh van mở hoàn toàn tốt, không còn thấy huyết khối.
Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Hữu Ước, Giám đốc Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực cho biết: Người bệnh nhập viện trong tình trạng kẹt van nhân tạo do huyết khối đã được cấp cứu kịp thời bằng các biện pháp siêu âm tim, siêu âm qua thực quản, hồi sức tim mạch. Các bác sĩ đã nhanh chóng phân biệt được huyết khối cũ và mới để kịp thời đưa ra quyết định sử dụng thuốc tiêu huyết khối, bởi nếu là huyết khối cũ thì không có chỉ định dùng tiêu huyết khối nữa.
Trường hợp huyết khối làm kẹt van tim nhân tạo chiếm 0,3 – 1,3% người bệnh thay van tim mỗi năm, chủ yếu gặp ở người dừng thuốc chống đông đột ngột hoặc có thay đổi liều chống đông. Các dấu hiệu cảnh báo kẹt van tim do huyết khối mà người bệnh có thể gặp phải gồm: mệt mỏi hoặc khó thở tăng nặng đột ngột, rất cấp tính hoặc kéo dài trong vài ngày. Trường hợp bệnh nhẹ có thể điều trị bằng thuốc tiêu huyết khối, trường hợp nặng cần mổ tim hở thay van lần 2 hoặc lấy huyết khối. Vì vậy, những người đã thay van tim không được chủ quan, nếu thấy có dấu hiệu kể trên cần nhanh chóng đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Phẫu thuật thay van tim là phương pháp giúp người bệnh ngăn chặn được một trong những nguyên nhân gây suy tim, cải thiện tình trạng tim mạch và tăng chất lượng sống. Để duy trì kết quả sau thay van tim, nhất là van tim cơ học, người bệnh cần theo dõi định kỳ và dùng thuốc chống đông máu đều đặn để tránh một biến chứng rất nguy hiểm là kẹt van nhân tạo do cục máu đông (huyết khối) hình thành trong tim, làm các cánh van không mở hay đóng được. Kẹt van nhân tạo cơ học là một biến chứng cấp tính rất nặng, nguy cơ tử vong rất cao nếu không điều trị cấp cứu kịp thời. Cách thức điều trị là nhanh chóng loại bỏ cục máu đông khỏi tim, phục hồi chức năng của van nhân tạo. Trước đây, phương pháp điều trị chủ yếu là phẫu thuật tim hở cấp cứu với tiên lượng sau mổ rất nặng, nhiều biến chứng.
Những năm gần đây, với việc ra đời của hàng loạt thuốc tiêm làm tan cục máu đông (tiêu huyết khối), đã thay đổi hẳn phương thức và hiệu quả điều trị bệnh kẹt van nhân tạo cơ học do huyết khối, giúp tránh được cuộc mổ phức tạp và tỷ lệ thành công khá cao. Phương pháp này đã bắt đầu được áp dụng tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức và nhiều trung tâm y tế khác trong nước từ khoảng 10 năm gần đây.