Xây dựng mô hình các trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao

Đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp phối hợp tổ chức hữu quan tổ chức chương trình hội thảo trực tuyến “Kinh nghiệm quốc tế trong thành lập và phát triển các trung tâm đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao - Khuyến nghị đối với Việt Nam” vào ngày 10/9.

Ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho biết: Thời gian vừa qua, cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (‘Công nghiệp 4.0’) là một trong những chìa khóa động lực để hiểu được vai trò thay đổi của các chính sách và hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN). Công nghiệp 4.0 đang hình thành nội dung và hình thức mới của công việc, kỹ năng và yêu cầu nghề nghiệp. Tự động hóa, trí tuệ ảo, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và người máy đang là là một phần của cuộc sống và môi trường làm việc của chúng ta.

Trong bối cảnh này, việc tái cơ cấu lại các cơ sở GDNN, hình thành mạng lưới các trường chất lượng cao, thành lập các trung tâm nghề xuất sắc, các Viện nghiên cứu và thực hành GDNN… được coi là một trong những thay đổi mang tính đột phá góp phần vào thành công của hệ thống GDNN của các nước phát triển. Dù dưới tên gọi hay hình thức nào, các trung tâm, cơ sở này đều hướng đến việc xây dựng, đầu tư và phát triển hình thành các trung tâm đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao đủ năng lực để đào tạo, đánh giá, kiểm định, nâng cao năng lực cho cán bộ và giáo viên, nghiên cứu, chuyển giao chương trình, công nghệ, đổi mới sáng tạo, hợp tác quốc tế và tổ chức các sự kiện lớn của quốc gia, quốc tế về giáo dục nghề nghiệp, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng thị trường lao động trong nước và quốc tế - là mô hình kiểu mẫu dẫn dắt các cơ sở GDNN khác.

Tại Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 20/5/2021 của Chính phủ xác định phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một trong ba đột phá chiến lược; trọng tâm là hiện đại hóa và thay đổi phương thức giáo dục nghề nghiệp; tập trung phát triển các trường chất lượng cao, ngành nghề trọng điểm.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 28/5/2020 về đẩy mạnh phát triển nhân lực có kỹ năng nghề, nhất là nhân lực có tay nghề cao, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong tình hình mới.

“Theo đó, để thực hiện các chủ trương của Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nêu trên thì việc ưu tiên, tập trung đầu tư các dự án về đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao có tính chất liên vùng là một yêu cầu cấp bách. Hiện nay, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp) đang xúc tiến chủ trương thành lập Trung tâm quốc gia Đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao, dự kiến tại ba miền của Việt Nam”, ông Phạm Vũ Quốc Bình cho biết.

Mô hình trung tâm quốc gia này phải là các trung tâm chất lượng cao về đào tạo nghề, có tính chất dẫn dắt, lan tỏa đối với các cơ sở GDNN; đổi mới công nghệ và kỹ thuật số, thúc đẩy sáng tạo và đi đầu trong phương pháp thiết kế và chuyển giao các chương trình giảng dạy mới. Bên cạnh đó, trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành chất lượng cao được kỳ vọng sẽ cung cấp các kỹ năng chất lượng cao theo quan điểm học tập suốt đời, thúc đẩy nghiên cứu và sự đổi mới. Điều này có thể cho phép GDNN trở nên hấp dẫn hơn, đáp ứng, bao trùm và có sự gắn kết.

“Việc thành lập và phát triển mô hình trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành chất lượng cao tại Việt Nam là rất cần thiết và đúng thời điểm. Tuy nhiên, đối với một hệ thống GDNN còn nhiều bất cập và trong bối cảnh hiện nay, ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 tới thực tại và tương lai việc làm, việc thành lập và phát triển mô hình trung tâm quốc gia về đào tạo và thực hành chất lượng cao tại Việt Nam sẽ là một thách thức không nhỏ”, ông Phạm Vũ Quốc Bình cho biết.

Ông Đinh Xuân Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp) cho biết: Mục tiêu cụ thể về xây dựng mô hình này là đến năm 2025 sẽ hình thành 3 trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao tại 3 miền Bắc, Trung, Nam; có 70 trường chất lượng cao (trong đó 40 trường tiếp cận trình độ các nước ASEAN-4, 3 trường tiếp cận độ các nước phát triển trong nhóm G20). Đến năm 2030, sẽ hình thành 90 trường chất lượng cao.

Chính sách đối với các trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao và các trường chất lượng gồm tập trung nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị đảm bảo điều kiện đào tạo chất lượng cao; Thu hút nhân lực quản lý, nhà giáo với chế độ làm việc, tiền lương đặc thù; đảm bảo chất lượng đào tạo theo chuẩn; Thu hút người học trình độ cao để đáp ứng chương trình đào tạo....

TS. Juergen Hartwig, Giám đốc Chương trình Đổi mới đào tạo nghề Việt Nam, GIZ cho biết: Tại Đức có mô hình Trung tâm đào tạo và thực hành nghề liên doanh nghiệp. Theo đó, học viên học tập trong quá trình làm việc tại các doanh nghiệp, trung tâm đào tạo liên doanh nghiệp và tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với thời gian đào tạo 3 năm cho 1 nghề; trong đó thời gian thực hành tại doanh nghiệp chiếm 50%; đào tạo tại trường là 30% và 20% ở trung tâm đào tạo liên doanh nghiệp. Trong đó, mỗi sinh viên có 2 tháng/năm học tập ở trung tâm đào tạo liên doanh nghiệp được vận hành bởi hội, ngành. Về kinh phí đào tạo, kinh phí từ Chính phủ chiếm 40%, doanh nghiệp 35% và người được đào tạo 25%. Với đào tạo nghề, học sinh có học bổng và hỗ trợ khi học nên thực tế chi phí chủ yếu để học nghề từ mô hình này là từ nguồn của Chính phủ.

Do đó, TS. Juergen Hartwig khuyến nghị chức với các cơ sở đào tạo nghề Việt Nam gắn đào tạo lý thuyết và thực hành theo nhu cầu ở mọi trình độ và loại hình; Đào tạo nâng cao cho đội ngũ giáo viên GDNN và cán bộ đào tạo tại doanh nghiệp (cả thực hành và phương pháp sư phạm); Đào tạo cho các cuộc thi dạy nghề giỏi; Giảng dạy văn hóa với mô hình 9+, đào tạo ngoại ngữ.

Còn TS. Sabrina Loi, Giám đốc, Bộ phận Chất lượng cao và Hợp tác quốc tế của ITE, Singapore giới thiệu mô hình “One system ITE, Three colleges – Một hệ thống, ba trường cao đẳng”. Theo TS. Sabrina Loi, mô hình này có được hình thành tư sự hỗ trợ của các Bộ, ngành và doanh nghiệp với chương trình đào tạo từ 2-4 năm và người học có thể tiếp tục học cao hơn ở trình độ đại học hoặc có thể đi làm việc. Bên cạnh đó, hệ thống ITE cũng triển khai đào tạo thường xuyên (vừa học và làm) để phát triển kỹ năng học liên tục. Mô hình này thu hút nhiều học sinh Việt Nam.

“Trong mô hình này thì bộ phận tư vấn có vai trò để phân tích nguồn nhân lực, thị trường. Quá trình đạo tạo gắn với kỹ năng nghề với kỹ năng mềm; thực hành tại doanh nghiệp, nhất là mô hình doanh nghiệp nhỏ và vừa để làm quen thực tế. Mô hình đào tạo chất lượng ITE được tiếp thu từ Đức và Thụy Sỹ nhưng cũng được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế tại Singapore. ITE có sự hợp tác với hơn 3.000 doanh nghiệp nên có nhiều cơ hội cho học sinh thực hành”, bà Sabrrina Loi cho biết.

Tại Hàn Quốc cũng hình thành mô hình Viện GIFTS (Viện chuyển giao kỹ năng toàn cầu) Hàn Quốc. Ông Ji-Hyeon Noh, Giám đốc Bộ phận hợp tác Phát triển nguồn nhân lực toàn cầu, Viện GIFTS Hàn Quốc cho biết: Nhiệm vụ chính của Viện là thúc đẩy kỹ năng chuyên sâu; chuyển giao kỹ năng, thi tay nghề và hợp tác quốc tế. Hiện Viện GIFIS đào tạo 42 nghề. Với Viêt Nam, Viện cũng có chương trình hợp tác từ năm 2016 và mang lại những hiệu quả tốt đẹp.

Ông Phạm Vũ Quốc Bình cho biết: Thực tế, Việt Nam đã đầu tư hình thành trung tâm đào tạo nghề chất lượng cao tại một số trường từ nguồn vốn Nhà nước và nay xây dựng mô hình trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao huy động nhiều ngồn vốn bao gồm từ Nhà nước, vốn vay và ODA.

“Những thông tin, bài học kinh nghiệm từ các mô hình quốc tế giúp đưa ra các khuyến nghị để Việt Nam đưa ra những giải pháp và xây dựng kế hoạch thành lập và vận hành các mô hình trung tâm quốc đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao phù hợp với thực tiễn Việt Nam; trong đó xây dựng được hệ thống tiêu chí đào tạo các nghề, định hướng được những ngành nghề mới do tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và từ đó đào tạo kỹ năng mới, kỹ năng chuyên sau và đào tạo nâng cao cho đội ngũ giáo viên. Trung tâm này có sự kết hợp đào tạo gắn với doanh nghiệp và kết nối với đào tạo với hệ thống trong nước và quốc…”, ông Phạm Vũ Quốc Bình cho biết.