Theo đó, Ngày Môi trường thế giới năm 2021 (5/6), Thập kỷ về phục hồi hệ sinh thái 2021-2030 sẽ chính thức được giới thiệu và khởi động. Mục tiêu chung là: phòng ngừa, ngăn chặn và đảo ngược sự tàn phá của không gian tự nhiên.
Rừng tràm Trà Sư hiện là điểm đến du lịch sinh thái nổi tiếng của tỉnh An Giang. Ảnh: Thanh Sang/TTXVN
Bài 1: Khởi động thập kỷ Liên hợp quốc về phục hồi hệ sinh thái
Giai đoạn 2021-2030, Liên hợp quốc xác định là Thập kỷ về phục hồi hệ sinh thái, chú trọng nhân rộng trên quy mô lớn việc phục hồi các hệ sinh thái bị suy thoái và phá hủy để ứng phó với khủng hoảng khí hậu, tăng cường an ninh lương thực, nguồn nước và đa dạng sinh học.
Đa dạng sinh học suy giảm trên toàn cầu
Theo báo cáo của Diễn đàn liên Chính phủ về Đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái, đa dạng sinh học cung cấp 18 dịch vụ cơ bản trên toàn cầu để duy trì các hoạt động sống và phát triển của con người. Tuy nhiên, 14/18 đóng góp này của thiên nhiên đang có xu hướng suy giảm trên toàn cầu. Bên cạnh đó, tỷ lệ độ che phủ rừng đã giảm từ 31,6% xuống còn 30,6% trong giai đoạn 1990-2015.
Hệ sinh thái rạn san hô có sự suy giảm về chỉ số sống sót cao nhất, trong thời gian từ 1970-2015 đã giảm 35% xuống còn 25% số loài được nghiên cứu bị đe dọa tuyệt chủng. Nhiều nhóm loài bị đe dọa tuyệt chủng cao, trong đó nhóm loài có tỷ lệ số loài có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất là lưỡng cư, thú, chim, bò sát và cá.
Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) ước tính có khoảng 7 triệu loài có nguy cơ tuyệt chủng trong khoảng 30 năm tới; 3/4 loài chim trên thế giới đang lụi dần; 1/4 loài có vú có nguy cơ biến mất khỏi Trái Đất.
Sự đa dạng sinh học tự nhiên trên toàn cầu bị suy giảm nghiêm trọng bởi kỹ thuật canh tác hiện đại; nạn phá rừng; sự hủy hoại môi trường sống ở những vùng đầm lầy và trên đại dương...
Tình trạng suy thoái hệ sinh thái toàn cầu đã được ghi nhận. Những tổn thất về đa dạng sinh học cùng biến đổi khí hậu đã và đang đe dọa đến tiến trình thực hiện phát triển bền vững của toàn cầu. Nhiều nỗ lực kêu gọi các quốc gia, các tổ chức phục hồi hệ sinh thái đã được thực hiện. Tại Hội nghị của Liên hợp quốc về phát triển bền vững tại Jio de Janeiro (Brazil) vào tháng 6/2012, các bên tham gia đã thảo luận về “Một tương lai mà chúng ta muốn có" và nhấn mạnh tầm quan trọng của phục hồi hệ sinh thái đối với phát triển bền vững.
Trước đó, năm 2010, tại thành phố Nairobi, tỉnh Aichi, Nhật Bản, khoảng 190 quốc gia tham gia Công ước Đa dạng Sinh học của Liên hợp quốc đã thông qua một chiến lược hành động đến năm 2020 đầy tham vọng, nhằm giảm áp lực của xã hội con người đối với thế giới tự nhiên, bảo tồn Đa dạng sinh học. Trong khuôn khổ Công ước Đa dạng sinh học, mục tiêu Aichi được các nước thông qua đã đưa ra 20 mục tiêu về đa dạng sinh học đến năm 2020 nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi hệ sinh thái trên toàn cầu. Các quyết định của cuộc họp các bên liên quan lần thứ 12, 13 và 14 của Công ước Đa dạng sinh học đều kêu gọi các bên tham gia công ước xây dựng và thông qua các kế hoạch phục hồi hệ sinh thái.
Một số mục tiêu của Chương trình Nghị sự 2030 về sự phát triển bền vững có liên quan đến phục hồi hệ sinh thái cần những hành động khẩn cấp trên toàn cầu nếu muốn đạt được chỉ tiêu đề ra. Kế hoạch chiến lược của Công ước Ramsar giai đoạn 2016-2024 cũng bao gồm các mục tiêu về phục hồi hệ sinh thái đất ngập nước nhằm bảo tồn đa dạng sinh học và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, hệ sinh thái tiếp tục bị suy thoái nhanh chóng, các hệ sinh thái biển, từ ven biển đến biển sâu, hiện đang chịu những tổn thất nặng nề nhất trong lịch sử bởi các hoạt động của con người dẫn đến sự suy giảm nhanh chóng. Báo cáo của Diễn đàn liên chính phủ về Đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái cũng chỉ ra, tốc độ tuyệt chủng của các loài trên toàn cầu đã tăng lên ít nhất hàng chục đến hàng trăm lần so với tốc độ trung bình trong 10 triệu năm qua và vẫn đang tiếp tục tăng nhanh. Mặt khác, các mục tiêu Aichi đến năm 2020 gần như đều không đạt được. Trong 20 mục tiêu Aichi, chỉ có 4 mục tiêu có khả năng cao để đạt được, các mục tiêu còn lại được đánh giá là có khả năng đạt được thấp hoặc không đạt được.
Khẩn cấp hành động để ngăn chặn suy giảm
Báo cáo này cùng với Công ước Đa dạng sinh học nhấn mạnh, thế giới cần tiến hành những nỗ lực khẩn cấp ngay bây giờ và hành động hiệu quả để ngăn chặn sự suy giảm hệ sinh thái đang diễn ra một cách nghiêm trọng. Hiện nay, Công ước Đa dạng sinh học đang xây dựng khung chiến lược Đa dạng sinh học toàn cầu sau năm 2020 nhằm định hướng và đóng góp hiệu quả vào bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi hệ sinh thái trên toàn cầu.
Liên hợp quốc quyết định thập niên 2021-2030 là thập niên của về phục hồi hệ sinh thái dựa trên đề xuất của hơn 70 quốc gia trên toàn thế giới. Đây là lời kêu gọi của Liên hợp quốc cho các nỗ lực trên toàn thế giới nhằm ngăn chặn và đảo ngược tình trạng suy thoái của các hệ sinh thái và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hệ sinh thái với cuộc sống của con người. Liên hợp quốc nhấn mạnh rằng, việc phục hồi và bảo tồn các hệ sinh thái góp phần quan trọng thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 về sự phát triển bền vững, Thỏa thuận Paris trong khuôn khổ Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu và Khung đa dạng sinh học toàn cầu.
Liên hợp quốc khuyến nghị các quốc gia tăng cường ý chí chính trị, huy động các nguồn lực, nâng cao năng lực về nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế để tạo động lực phục hồi hệ sinh thái ở cấp quốc gia, khu vực và địa phương; lồng ghép việc phục hồi hệ sinh thái vào các chính sách và kế hoạch phát triển quốc gia, từ đó tạo cơ hội cho các hệ sinh thái tăng khả năng thích ứng và cơ hội để duy trì, cải thiện sinh kế cho tất cả mọi người.
Các quốc gia xây dựng, thực hiện các chính sách, kế hoạch ngăn chặn sự suy thoái hệ sinh thái, phù hợp với luật pháp và ưu tiên quốc gia cũng như xây dựng, củng cố các sáng kiến nhằm tăng cường hiệu quả phục hồi hệ sinh thái; tạo điều kiện để hiệp lực và thống nhất một cách nhìn tổng thể nhằm đạt được cam kết, ưu tiên quốc gia thông qua phục hồi hệ sinh thái; thúc đẩy chia sẻ kinh nghiệm, thực hành tốt trong bảo tồn, phục hồi hệ sinh thái.
Bài cuối: Thập kỷ về đa dạng sinh học ở Việt Nam