Điểm cầu Diễn đàn "Đổi mới đào tạo báo chí, truyền thông trong kỷ nguyên số" tại Hà Nội.
Các ý kiến tại Diễn đàn đã đề cập tới thực trạng công tác đào tạo báo chí hiện nay, những mô hình đào tạo báo chí, truyền thông trên thế giới, những cơ hội và thách thức của báo chí trong thời đại công nghiệp 4.0; đưa ra thông điệp và giải pháp về công tác đào tạo gắn với công nghệ số, trong bối cảnh truyền thông mạng xã hội; đào tạo báo chí, truyền thông theo định hướng phát triển nâng lực… để bắt kịp xu hướng phát triển của công nghệ và truyền thông hiện đại.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Anh Tuấn nhận định: Hiện nay, sự phát triển của công nghệ trong kỷ nguyên số đã mang lại những cơ hội cũng như cả những thách thức và đang làm thay đổi về cách thức, mô hình việc làm của nhiều lực lượng lao động trong đó có lĩnh vực báo chí, truyền thông. Nhân lực làm việc trong lĩnh vực này không chỉ cần về năng lực chuyên môn cao mà còn cần phải đáp ứng tốt các tiêu chuẩn đạo đức rất cao về tính chính xác, tính độc lập, tính công bằng, tính bí mật, tính nhân văn, tính trách nhiệm và tính minh bạch.
Trên thực tế, các cơ sở đào tạo báo chí truyền thông đã có nhiều nỗ lực và tích cực đổi mới, tuy nhiên công tác đào tạo vẫn tiến hành theo phương thức truyền thống, đến nay phải “gồng mình” để làm báo chí, truyền thông trong môi trường của thời đại công nghệ số. Kết quả là nhiều sinh viên báo chí ra trường, trở thành nhà báo nhưng chưa được trang bị nhiều kiến thức, kỹ năng cho tác nghiệp báo chí số. Do đó, công tác đào tạo nguồn nhân lực báo chí, truyền thông cần đổi mới để phù hợp với xu thế phát triển của kỷ nguyên số.
Tại Diễn đàn, các cơ quan sử dụng báo chí chỉ rõ thực tiễn tiếp nhận nhân lực báo chí và các yêu cầu đối với công tác đào tạo. Thạc sĩ Vũ Hải Quang (Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam) nêu thực tế: Các cơ sở đào tạo đã nỗ lực cung cấp các sân chơi nghề cho sinh viên thực hành nghiệp vụ, nhưng nhiều cơ quan báo chí khi tiếp nhận học viên về thực tập hoặc tuyển dụng đều thấy rằng số đông học viên có vẻ khá về lý thuyết và kỹ năng nghề, nhưng kiến thức nền tảng về chính trị, kinh tế, văn hoá… còn rất thiếu và yếu. Thạc sĩ Vũ Hải Quang đưa ra các yêu cầu “3K” với công tác đào tạo: Kiến thức sâu sắc, Kỹ năng (gồm kỹ năng cứng và kỹ năng mềm), Kỹ thuật và Công nghệ. Trong kỷ nguyên số hiện nay, các nhà báo trẻ cần được đào tạo chuyên sâu và tự học về kỹ thuật, công nghệ, để làm chủ công nghệ và thành thạo các loạt hình thông tin như flycam, livestreaming, chuyển đổi văn bản từ giọng nói, kiểm soát các ứng dụng công nghệ IoT, Big Data, AI… trong quản trị, sản xuất tin bài…
Đại diện các cơ sở đào tạo báo chí cũng đề xuất các giải pháp trong đào tạo. PGS.TS Nguyễn Trường Giang, Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền đề xuất: Để nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực báo chí đáp ứng nhu cầu của kỷ nguyên số, mong Bộ Thông tin và Truyền thông có sáng kiến, gợi mở để có sự kết nối chặt chẽ giữa cơ quan báo chí và các cơ sở đào tạo báo chí, trong việc tham gia vào công tác đào tạo, bồi dưỡng. Bản thân các cơ sở đào tạo cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: Đổi mới phương pháp đào tạo gắn liền với sự thay đổi thói quen, ý thức của giảng viên và sinh viên; Tránh suy nghĩ đơn giản hay cực đoan trong đổi mới phương pháp đào tạo; Đổi mới đào tạo đồng bộ với đổi mới nội dung, chương trình đào tạo và phương pháp kiểm tra đánh giá cùng nâng cao trình độ giảng viên; Đề cao vai trò người thầy; Lấy người học làm trung tâm...
PGS.TS Võ Thanh Tùng (Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học, Đại học Huế) cũng đề xuất Bộ Thông tin và Truyền thông có sự phối hợp đào tạo trong việc hướng dẫn các quy định pháp luật với báo chí khi hoạt động trong môi trường truyền thông số, cung cấp các bộ quy tắc ứng xử nghể nghiệp để hỗ trợ công tác đào tạo, điều phối công tác phối hợp đào tạo giữa các cơ sở đào tạo báo chí, truyền thông… Nhằm bảo đảm chất lượng đào tạo nhà báo cả về nghiệp vụ lẫn đạo đức nghề nghiệp, PGS.TS Đặng Thị Thu Hương, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường ĐH KHXH và NV) đề xuất: Bộ Thông tin và Truyền thông cần nghiên cứu để ban hành quy định đối với các nhà báo không tốt nghiệp tại các cơ sở đào tạo báo chí trong hệ thống giáo dục Việt Nam hiện nay, bắt buộc phải được đào tạo báo chí và có chứng chỉ nghề nghiệp báo chí. Đồng thời, trong môi trường truyền thông mạng hiện nay, PGS.TS Đặng Thị Thanh Hương cũng đề xuất đưa các kiến thức về năng lực thông tin, năng lực tiếp nhận thông tin và đạo đức truyền thông thành một nội dung giảng dạy trong môn Giáo dục Công dân tại các cấp học phổ thông để người trưởng thành có những nhận thức đúng đắn về truyền thông và ứng xử với truyền thông trên mạng xã hội.
Một sáng kiến cũng được đề xuất tại diễn đàn: Trong quá trình đào tạo thực hành, các trường tổ chức sản xuất các thông tin báo chí, huy động nhân lực là sinh viên báo chí và sản phẩm đầu ra cung cấp cho các cơ quan báo chí...
Phát biểu tổng kết Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Anh Tuấn cho biết: Với vai trò quản lý nhà nước, Bộ Thông tin và Truyền thông tiếp thu các ý kiến trao đổi tại Diễn đàn Đổi mới đào tạo báo chí, truyền thông trong kỷ nguyên số và các ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo. Các ý kiến diễn đàn sẽ được cụ thể hoá, từ đó có nghiên cứu để xây dựng cơ chế chính sách với hoạt động đào tạo với lực lượng báo chí và truyền thông, ở góc độ đào tạo mới và đào tạo lại; đào tạo trong chính các đơn vị quản lý. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ thành lập nhóm soạn thảo, có sự tham gia của Hội Nhà báo Việt Nam, các cơ quan hữu quan, Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội, các trường đào tạo, cơ quan báo chí… để xây dựng kế hoạch dài hơi để đào tạo cho các lực lượng báo chí như phóng viên, nhà quản lý…. và có thể tham mưu ra đời các văn bản chỉ đạo. Trong kế hoạch chiến lược báo chí 2021-2025, có các nhiệm vụ quan trọng sẽ được giải quyết trong năm 2022; trong đó có xây dựng phương án đổi mới đào tạo báo chí truyền thông trong kỷ nguyên số.
Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam: Không có công nghệ thì báo chí không thể đến được với tất cả mọi người
Đổi mới đào tạo báo chí truyền thông không chỉ bó hẹp trong nhà trường mà bản thân các cơ quan báo chí cũng phải có hoạt động đào tạo. Do sự chuyển đổi của báo chí, của công nghệ và sự biến đổi hành vi của độc giả mà trên thực tế có những “sa mạc thông tin”, khi có địa phương mà độc giả không biết lấy thông tin báo chí ở đâu nên đành đi tìm thông tin từ các kênh khác. Báo chí là nơi cung cấp thông tin cho người dân, mà để có những nơi có tình trạng “sa mạc thông tin”, là điều rất nguy hại.
Nói về vấn đề chuyển đổi số, phải hiểu không chỉ là lắp đặt thiết bị mà là chuyển đổi tư duy vận hành. Cần nhìn bức tranh báo chí phát triển như thế nào để xác định đào tạo ra sao. Thế giới có các cơ quan báo chí đầu tư vào công nghệ rất nhiều để trở thành các tập đoàn Media – Tech; bên cạnh các tập đoàn công nghệ lại lấn sân sang truyền thông và làm tốt, thành Tech - Media. Không có công nghệ thì báo chí không thể đến được với tất cả mọi người. Công nghệ ngay nay đã tiến bộ rất cao, và khi chuẩn bị bước vào thế giới ảo thì các cơ quan báo chí, các trường báo chí đã chuẩn bị gì? Đây thật sự là một trăn trở, bởi thực tế hiện nay, chỉ việc hướng dẫn công nghệ cho báo chí còn khó. Mô hình toà soạn hiện nay là nhà báo – nhân viên kinh doanh – công nghệ. Trên thế giới, cứ 6 nhà báo thì có 1 nhân viên công nghệ, là nhân viên lập trình, phân tích dữ liệu.v.v… Đây là lý do tuyển sinh đầu vào trường báo cần cả sinh viên khối A.
Về công tác đào tạo, việc kết hợp giữa trường đào tạo báo chí và các Viện đào tạo về công nghệ là cần thiết. Vấn đề đạo đức báo chí được các trường đào tạo báo chí nước ngoài đào tạo một cách rất thực tế, có sự chia sẻ của các nhà báo có kinh nghiệm. Bên cạnh đó, cần có các chương trình đào tạo cấp cao dành cho các lãnh đạo cơ quan báo chí để thay đổi tư duy, phù hợp với xu hướng phát triển báo chí.
Vê việc tuyển dụng phóng viên, nhiều cơ quan báo chí có nhu cầu người viết thành thục một lĩnh vực, sau đó đào tạo kỹ năng viết báo, để đảm bảo kiến thức chuyên sâu cho người viết. Điều này, các trường đào tạo báo chí cũng cần phải tính đến. Công nghệ là vô cùng quan trọng nhưng cũng cần phải nhớ rằng: Đừng nên lao theo những công nghệ hào nhoáng mà hơn cả là cần sự thiết thực, có tính hiệu quả, đưa được thông tin đến được với nhiều người đọc. Vì thế, trong rất nhiều xu hướng công nghệ, cần chọn công nghệ nào phù hợp mục tiêu và đến được với nhiều người đọc.
Với đội ngũ người làm báo, cần xác định: Bước chân vào nghề báo thì phải đặt mục tiêu phụng sự lên hàng đầu, và phải đhực sự chuyên nghiệp từ người viết, tới người lãnh đạo và toà soạn báo.
Ông Đặng Xuân Phương, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội: Các phẩm chất của của người làm báo là những giá trị bất biến
Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức Diễn đàn “Đổi mới đào tạo báo chí, truyền thông trong kỷ nguyên số” là rất trúng, kịp thời.
Trong kỷ nguyên số, con người gần gũi nhau hơn nhưng cũng dễ bị tổn thương hơn. Vậy đâu là giá trị bất biến, trường tồn trong kỷ nguyên này? Câu trả lời là các phẩm chất của của người làm báo: Đam mê, Thực chiến với nghề nghiệp, Kinh nghiệm, Va đập cuộc sống... Trong kỷ nguyên số có những thách thức, điều quan trọng là với nghề làm báo trước hết là phải nuôi dưỡng cảm xúc, có tâm hồn, bên cạnh Kiến thức, Kỹ năng, Kỹ thuật và Công nghệ. Có cảm xúc mới có thể nuôi dưỡng đam mê, có đầu tư học hỏi công nghệ để làm nghề và có tâm hồn đẹp thì không sa ngã, suy thoái về đạo đức nghề nghiệp. Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục – Quốc hội sẽ tiếp tục đồng hành với Bộ Thông tin và Truyền thông cùng các cơ quan báo chí; dự kiến sẽ tổ chức các Hội thảo, Toạ đàm để các đại biểu Quốc hội đến gần hơn với công tác đào tạo báo chí, truyền thông trong kỷ nguyên số.