Việc đặt tên, đổi tên đường phố ở Hà Nội luôn nhận được sự quan tâm của các cấp, các ngành, các nhà khoa học và quần chúng nhân dân Thủ đô, bởi tên đường phố không đơn thuần giải quyết yếu tố quản lý đô thị mà còn hàm chứa cả ý nghĩa lịch sử, văn hóa và góp phần nâng cao tình yêu quê hương, đất nước cho người dân. Trong những năm qua, công tác đặt tên, đổi tên đường phố của Hà Nội được thực hiện theo một quy trình chặt chẽ, đảm bảo tính khoa học và nghiêm túc cao, nhận được sự đồng thuận và tin tưởng của nhiều người.
Đảm bảo tính chặt chẽ
Mặc dù đã có Nghị định của Chính phủ ban hành Quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng, Thông tư của Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) hướng dẫn thi hành nhưng với đặc thù là trung tâm kinh tế, chính trị văn hóa của cả nước, nơi có bề dày văn hóa, lịch sử và là một đô thị rộng lớn, thành phố Hà Nội tiếp tục ban hành Quyết định về quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng trên địa bàn phù hợp với thực tiễn của Thủ đô.
Đặc biệt, quy trình đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng của Hà Nội phải tuân thủ tới 8 bước, từ lập danh mục đường, phố và công trình công cộng cần đặt tên, đổi tên đến việc tổ chức khảo sát, đánh giá hiện trạng các đường phố, công trình công cộng… trình UBND thành phố ra quyết định hoặc HĐND ra nghị quyết và cuối cùng là tổ chức thực hiện.
Thậm chí, việc đặt tên, đổi tên đường phố còn phải thực hiện tới 10 bước nhằm đảm bảo tính khách quan, nghiêm ngặt. Trong đó, Hội đồng tư vấn phải họp tối thiểu 8 phiên nhằm xem xét, đánh giá từng tên đường và đảm bảo trên 70% số phiếu đồng thuận mới thực hiện các bước tiếp theo.
Trong năm 2013, ở Hà Nội với trên 100 tuyến đường được khảo sát, xây dựng hồ sơ để đặt tên, sau nhiều bước đánh giá, bỏ phiếu, lấy ý kiến, đến nay chỉ còn 34 tuyến đường dự định đặt tên và đó chưa phải con số cuối cùng. Hiện, việc đặt tên đường phố Hà Nội đang lấy ý kiến của các Bộ, ngành, các địa phương, những nơi dự định đặt tên đường.
Việc lựa chọn tên đặt cho các tuyến đường, phố, công trình công cộng dựa trên 6 dạng tên, riêng tên danh nhân được UBND thành phố Hà Nội giao cho nhóm chuyên gia xây dựng một ngân hàng dữ liệu đặt tên danh nhân đến năm 2020. Ngân hàng này xây dựng từ năm 2006 với 313 danh nhân.
Tuy nhiên, qua nhiều đợt xét lại, Hội đồng tư vấn đặt tên, đổi tên đường phố, công trình công công cho rằng một số danh nhân chưa tiêu biểu trong giai đoạn này và xây dựng thiếu một số danh nhân.
Cũng từ thời gian đó tới nay, ngân hàng dữ liệu này đã được khai thác tới một nửa để đặt tên đường, phố. Ngoài ra, một số danh nhân khác cũng được các địa phương, đơn vị, gia đình đề nghị đưa vào. “Với những trường hợp bổ sung, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hà Nội phải giải trình cụ thể đến Hội đồng tư vấn, đến các cơ quan của thành phố với nhiều quy trình, thủ tục” – Ông Trương Minh Tiến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hà Nội cho biết.
Còn nhiều vướng mắc
Mặc dù cẩn trọng trong công tác đặt tên, đổi tên đường phố nhưng trong thực tế công việc này còn nhiều khó khăn do các văn bản hướng dẫn chưa theo kịp thực tiễn. Bởi trước hết, các khu đô thị tại Hà Nội mọc lên nhiều và các tuyến đường theo đó cũng được hình thành, đủ điều kiện hạ tầng cơ sở để đặt tên.
Tuy vậy, nếu đặt tên địa danh thì mỗi thôn, xã, phường khu vực đó chỉ có một vài địa danh cổ nhưng trong đô thị có tới vài chục đường không phù hợp để đặt tên các địa danh. Nếu những tuyến đường này đặt tên danh nhân thì không phù hợp bởi trong đô thị lại quá nhiều đường mang tên danh nhân.
Việc đặt tên địa danh trong khu đô thị theo số thứ tự là phù hợp nhưng Quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố, công trình công cộng chưa đề cập đến việc đặt tên địa danh theo diện này.
Một mặt, các xã vùng ven nội thành được chuyển lên phường, đường làng chuyển thành đường phố nhưng bất cập do đường làng có bố cục ngoằn nghèo, nhỏ, không có vỉa hè nên khó khăn cho công tác đặt tên. Điển hình như xã Vạn Phúc chuyển thành phường Vạn Phúc, đặt tên đường làng là phố Lụa nhưng thực chất đường không được nâng cấp, vỉa hè không có và người dân vẫn có khái niệm là đường làng. Vấn đề này cũng chưa được tính đến trong các văn bản của cơ quan chức năng.
Vướng mắc khác, một số loại ngõ khi mở rộng thành tuyến đường lớn, như ngõ Thái Thịnh 2 trở thành một tuyến phố lớn, hai làn đường nhưng việc đặt tên đường mới cũng chưa có trong quy định. Bà Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hà Nội cho biết: “Sắp tới, Sở sẽ tham mưu, trình thành phố sửa đổi, bổ sung vào Quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng trên địa bàn nhằm phù hợp với tình hình phát triển của Thủ đô”.
Đinh Thị Thuận