Du khách khám phá bãi đá san hô cổ Hang Rái nằm trong Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa (huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận). Ảnh: TTXVN phát
Sau 24 năm tham gia Mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển thế giới, Việt Nam đã có 11 Khu dự trữ sinh quyển được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận. Các Khu dự trữ sinh quyển thế giới này đóng vai trò to lớn trong nỗ lực bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, phát huy các giá trị văn hóa và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương và đất nước.
Để thúc đẩy hơn nữa nỗ lực hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ thiên nhiên, Dự án “Lồng ghép quản lý tài nguyên thiên nhiên và các mục tiêu về bảo tồn đa dạng sinh học và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý các khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam” (Dự án BR) được triển khai trong 5 năm, từ 2019 - 2024. Dự án do Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) tài trợ thông qua Chương trình Phát triển Liên hợp quốc, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường) là chủ dự án, phối hợp với 3 cơ quan đồng thực hiện là Ban quản lý Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, Cù Lao Chàm - Hội An và Đồng Nai.
Dự án hướng tới giải quyết 3 rào cản bao gồm khuôn khổ pháp lý cho hoạt động của Khu dự trữ sinh quyển thế giới; thể chế và năng lực quản lý của các Khu dự trữ sinh quyển thế giới; nhận thức của ban, ngành và những bên liên quan về các mối đe doạ do mất đa dạng sinh học, qua đó lồng ghép đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
Ông Nguyễn Văn Tài, Cục trưởng Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học cho biết, Dự án là một phần trong nỗ lực của Việt Nam hướng tới thực hiện Khung đa dạng sinh học toàn cầu Kunming-Montreal đến năm 2030. Trong bối cảnh thách thức từ hoạt động phát triển kinh tế - xã hội đe dọa đến tính bền vững của đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái tại các Khu dự trữ sinh quyển thế giới, Dự án đã hỗ trợ hoàn thiện khung thể chế và chính sách, tăng cường phối hợp giữa các bên trong quá trình lập quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững, bảo tồn và phục hồi đa dạng sinh học và đẩy mạnh các mô hình sinh kế cộng đồng bền vững. Tỷ lệ giải ngân dự án đạt 95% Kế hoạch tổng thể đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt.
Các kết quả này đã hỗ trợ, góp phần hoàn thiện cơ chế chính sách cho các hoạt động quản lý ở các Khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam, qua đó giúp xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật cần thiết để lồng ghép mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch và quản lý Khu dự trữ sinh quyển tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, Dự án đã hỗ trợ quản lý hiệu quả hơn 1,266 triệu ha hệ sinh thái quan trọng, phục hồi 4.005 ha rừng bị suy thoái và bảo vệ 62.940 ha rừng có giá trị bảo tồn cao. Về bảo tồn loài, Dự án ghi nhận sự gia tăng quần thể của một số loài chính, chẳng hạn như rạn san hô ở Cù Lao Chàm - Hội An; bò tót (Bos gaurus) và vượn mào vàng ở Đồng Nai, vượn má trắng ở Tây Nghệ An.
Dự án cũng đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội cho con người khi trực tiếp mang lại lợi ích cho 3.125 hộ gia đình, tương đương hơn 11.500 thành viên cộng đồng, với 40% người tham gia là phụ nữ. Thông qua các sinh kế bền vững như du lịch sinh thái cộng đồng, sản xuất thực vật bản địa và chăn nuôi thân thiện với môi trường, thu nhập hộ gia đình đã tăng ít nhất 20%, tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng và quản lý môi trường.
Xây dựng năng lực và nâng cao nhận thức cũng là một phần không thể thiếu trong thành công của Dự án. Hơn 4.200 cá nhân, trong đó có 44% là phụ nữ, được đào tạo về các hoạt động thân thiện với đa dạng sinh học, trang bị cho cộng đồng kiến thức và kỹ năng cần thiết để quản lý tài nguyên bền vững.
Ngoài ra, Dự án đã hỗ trợ tích hợp Đánh giá tác động đa dạng sinh học vào 100% các dự án phát triển mới tại ba khu dự trữ sinh quyển. Những tiến bộ này chứng minh sức mạnh của các phương pháp tiếp cận sáng tạo và toàn diện đối với bảo tồn. Đây là những con số ghi dấu kết quả nổi bật trong nỗ lực bảo vệ các hệ sinh thái quan trọng đối với cả thiên nhiên và phúc lợi của con người.
Bãi tắm đẹp với cát trắng trải dài trên một góc đảo Cù Lao Chàm. Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN
Ông Patrick Haverman, Phó Đại diện UNDP tại Việt Nam đánh giá, Dự án BR mang tham vọng hài hòa bảo tồn đa dạng sinh học với phát triển bền vững. Qua đó chứng minh thiên nhiên và con người có thể cùng nhau phát triển. "Cần đặt con người vào trung tâm của mọi nỗ lực bảo tồn thiên nhiên. Bằng cách trao quyền cho các cộng đồng, thúc đẩy sinh kế bền vững có thể tạo nên tương lai nơi con người và thiên nhiên sống hài hòa”, ông Patrick Haverman nhấn mạnh.
Theo ông Patrick Haverman, tiếp nối những thành công của Dự án BR, UNDP cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bên liên quan tại Việt Nam triển khai các dự án trong tương lai như dự án “Thúc đẩy bảo tồn loài hoang dã và du lịch có trách nhiệm dựa vào thiên nhiên vì sự phát triển bền vững ở Việt Nam”, dự án “Quản lý rừng và đất rừng bền vững ở cảnh quan lưu vực sông Ba"... Những dự án này sẽ tiếp tục củng cố vai trò của Việt Nam trong thực hiện các cam kết quốc tế và trong nước về bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý tài nguyên thiên nhiên.