Rừng ngập mặn tại Vườn quốc gia Xuân Thủy, Nam Định. Ảnh tư liệu: Thế Duyệt/TTXVN
Trong khuôn khổ hợp tác với Quỹ Nghiên cứu Cơ bản Belarus (Cộng hòa Belarus), các nhà khoa học thuộc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã phối hợp với các nhà khoa học thuộc Vườn Thực vật Trung tâm Belarus thực hiện nhiệm vụ hợp tác “Đánh giá hiện trạng đa dạng các loài thực vật thuộc hệ sinh thái dưới nước và đất ngập nước tại Việt Nam và Belarus”.
Nhiệm vụ tập trung đánh giá tính đa dạng của các loài thực vật trong hệ sinh thái đất ngập nước tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy (Khu Dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng), đồng thời đánh giá hiện trạng các loài bản địa quý hiếm cần được bảo vệ. Bên cạnh đó, nhiệm vụ còn khám phá giá trị tài nguyên thực vật rừng, đặc biệt là các loài cây có tinh dầu và cây thuốc, từ đó đề xuất các biện pháp sử dụng bền vững nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của những loài thực vật này.
Tiến sỹ Lưu Đàm Ngọc Anh, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Chủ nhiệm nhiệm vụ cho biết, trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã tiến hành khảo sát và kết quả cho thấy có 201 loài thực vật bậc cao có mạch được ghi nhận tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy. Đáng chú ý, 2 loài thực vật quý hiếm đã được ghi nhận trong Sách đỏ Việt Nam 2024, gồm loài Cỏ ngạn thuộc nhóm nguy cấp và loài Cóc đỏ thuộc nhóm sẽ nguy cấp.
Nhiệm vụ còn tập trung vào tiềm năng hoạt tính sinh học của các loài thực vật, do đó nhóm nghiên cứu đã tiến hành sàng lọc hoạt tính kháng vi sinh vật và kháng viêm của các loài cây trong khu vực. Kết quả cho thấy, cao chiết thô từ lá và tinh dầu của 12 loài thực vật có khả năng kháng vi sinh vật kiểm định. Đồng thời, dịch chiết từ lá của 22 loài thực vật cũng đã được kiểm nghiệm về khả năng kháng viêm.
Các kết quả khác về khả năng kháng viêm và hiệu suất chiết xuất từ lá các loài thực vật ngập mặn cũng đã được đăng tải trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Đại học Thái Nguyên và Tạp chí Y dược cổ truyền Việt Nam.
Nhiệm vụ đã hỗ trợ đào tạo một thạc sĩ Dược học và 2 cử nhân Hóa dược, góp phần nâng cao nguồn nhân lực trong lĩnh vực khoa học sự sống. Đồng thời, hợp tác khoa học giữa 2 quốc gia đã được thúc đẩy thông qua các đoàn khảo sát và trao đổi chuyên gia giữa Việt Nam và Belarus.
Tiến sỹ Lưu Đàm Ngọc Anh chia sẻ, nhiệm vụ này còn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học nhằm quản lý bền vững tài nguyên sinh vật tại các khu Ramsar, đồng thời hỗ trợ xây dựng chiến lược bảo tồn hiệu quả trước các tác động của biến đổi khí hậu và hoạt động dân sinh. Đáng chú ý, sự phát triển mạnh của một số loài thực vật được bảo vệ nhưng có nguy cơ trở thành loài xâm hại đang đặt ra thách thức lớn trong công tác bảo tồn. Do đó, thời gian tới, nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục nghiên cứu giám sát tài nguyên thực vật một cách bền vững; đồng thời đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu giữa Việt Nam và Belarus để tạo nguồn dữ liệu quan trọng phục vụ giảng dạy và nghiên cứu dài hạn về biến đổi khí hậu cũng như bảo tồn đa dạng sinh học, nâng cao năng lực khoa học góp phần đào tạo thế hệ chuyên gia trẻ.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Văn Liên, Ủy viên Hội đồng khoa học Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam cho rằng, nhiệm vụ đã đánh giá toàn diện về đa dạng thực vật tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy, bao gồm thành phần loài, tình trạng quý hiếm của các loài thực vật và tiềm năng sử dụng tài nguyên thực vật tại khu vực đất ngập nước ở Việt Nam và Belarus. Những ghi nhận mới không chỉ cung cấp dữ liệu đa dạng sinh học mà còn mở ra triển vọng sử dụng bền vững tài nguyên thực vật rừng ngập mặn tại Vườn Quốc gia Xuân Thủy nói riêng và các khu vực rừng ngập mặn ở Việt Nam nói chung.
Tháng 1/1989, khu đất ngập nước ven biển thuộc huyện Xuân Thủy, tỉnh Nam Định chính thức được công nhận là vùng Ramsar theo Công ước Ramsar về bảo vệ các vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế, đặc biệt là nơi cư trú của các loài chim nước. Đây không chỉ là điểm Ramsar đầu tiên của Việt Nam mà còn là điểm Ramsar đầu tiên của Đông Nam Á và thứ 50 trên thế giới. Đến tháng 12/2004, UNESCO tiếp tục công nhận Khu dự trữ sinh quyển đồng bằng châu thổ sông Hồng, trong đó Vườn Quốc gia Xuân Thủy đóng vai trò là vùng lõi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với khu dự trữ sinh quyển thế giới này.