Đây không chỉ "ngôi nhà" mà những cá thể gấu được chăm sóc sức khỏe, phục hồi tập tính tự nhiên trong môi trường bán hoang dã, mà còn là một địa chỉ tham quan lý thú để giáo dục cộng đồng trong việc bảo tồn loài gấu.
Cá thể gấu được giải cứu và chăm sóc tại Trung tâm. Ảnh: Thùy Dung/TTXVN
Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình được khánh thành ngày 7/3/2019 với tổng diện tích khoảng 10ha, đủ chỗ cho khoảng 100 cá thể gấu. Đến nay, cơ sở đã hoàn thiện giai đoạn 1 của dự án với diện tích rộng 3,6 ha, đang chăm sóc 15 cá thể gấu từng bị lạm dụng chích hút mật và 2 cá thể gấu con là nạn nhân của hoạt động buôn bán động vật hoang dã trái phép. Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình được xây dựng theo tiêu chuẩn nuôi giữ hiện đại nhất với phòng khám thú y, hai nhà gấu, khu cách ly và 4 khu bán hoang dã.
Hiện tại, cơ sở có thể tiếp nhận thêm 32 cá thể gấu. Dự kiến, đến cuối năm 2019, cơ sở sẽ đủ chỗ cho hơn 70 cá thể. Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình được xây dựng nhằm hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc ngăn chặn nạn buôn bán, nuôi nhốt gấu trái phép, giải thoát những cá thể gấu không may mắn đang bị nuôi nhốt tại các trang trại gấu tư nhân, chăm sóc phục hồi sức khỏe, thực hiện các nghiên cứu khoa học tiến tới đưa chúng trở lại thiên nhiên.
Tại Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình, mỗi con gấu sống ở đây là một cuộc đời, một số phận, có khi bị giam cầm, bị hành hạ, có khi đang trên đường bị vận chuyển buôn bán, sắp bị giết thịt, lại có khi là gấu con đáng thương bị lạc mẹ.
“Hai Chân” là tên gọi mà các nhân viên cứu hộ tại Trang trại Bảo tồn gấu Ninh Bình đặt cho 1 chú gấu ngựa. Chú gấu này được giải thoát khỏi 1 trại nuôi gấu lấy mật ở phường Ninh Phong, thành phố Ninh Bình và được đưa về trang trại cách đây nửa năm trong tình trạng sức khỏe yếu, béo phì, gan mật bị ảnh hưởng, đặc biệt bị mất 2 chi trước có thể do bị sập bẫy hoặc bị cắt để phục vụ nhu cầu về súp tay gấu, rượu tay gấu. Do bị nuôi nhốt lâu ngày trong môi trường tồi tệ với cũi sắt chật hẹp, chế độ ăn không cân đối nên sức khỏe và việc di chuyển của Hai Chân rất yếu.
Nhưng khi đến với Trang trại Bảo tồn gấu Ninh Bình, Hai Chân được thăm khám sức khỏe, chăm sóc y tế, hàng ngày được ăn rất nhiều rau, củ quả, mía, mật ong… và hơn cả, sau gần 20 năm sống trong cũi sắt, lần đầu tiên chú đã được nếm trải cảm giác tự do, được thoải mái vui đùa giữa thiên nhiên. Sau vài tháng được chăm sóc kỹ càng, lông của Hai Chân đã mượt mà lại, da thịt cũng căng đầy hơn, hệ thống cơ phát triển, thậm chí nó đã có thể bơi lội trong hồ nước.
Hay như trường hợp của chú "gấu Long" là gấu ngựa đực 22 tuổi được cứu hộ tại Đồng Nai vào tháng 11/2018. Gấu Long bị nhốt trong chuồng chật hẹp, không ánh sáng quá lâu nên bệnh viêm khớp mãn tính đã tàn phá cơ thể chú. Các khớp xương bị xơ cứng đến mức gấu Long không thể nằm xuống bình thường. Chú gấu này hầu như không thể di chuyển đốt sống lưng, đi lại chậm chạp, hay bị ngã và chỉ có thể vừa nằm vừa ăn đồ ăn để gần xung quanh.
Gấu Long còn gặp khó khăn khi nhai và giữ thức ăn trong miệng, không thể nằm ngửa như các cá thể gấu khác. Từ khi được cứu hộ và được các nhân viên tại đây chăm sóc, gấu Long đã ăn dễ dàng hơn, có thể dùng bàn tay để giữ thức ăn và cắn từng miếng nhỏ. Thể trạng của gấu Long đang dần cải thiện, có cơ, khỏe mạnh và nhanh nhẹn hơn.
Cùng với Hai Chân, gấu Long, Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình còn có những cái tên rất đáng yêu nhưng phía sau nó là những câu chuyện gắn liền với số phận khác nhau như: Thái Vân, Thái Giang, May, Bình Yên… Tất cả chúng đều có một điểm chung - đã từng là nạn nhân của hoạt động buôn bán động vật trái phép, bị nuôi nhốt, hút mật.
Chị Quách Thị Lành, nhân viên chăm sóc gấu tại Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình chia sẻ, hầu hết các con gấu bị nuôi nhốt được cứu hộ về đây đều mắc các bệnh như viêm túi mật, răng miệng, viêm gan, béo phì, viêm khớp vì chúng được nuôi trong những chuồng, cũi chật hẹp, không có ánh sáng và bị chích hút mật lâu năm.
Chị Lành cho biết: "Khi được cứu hộ về đây, chúng tôi đều phải dành nhiều thời gian để kiểm tra, theo dõi sức khỏe cho từng chú gấu và có phương pháp điều trị riêng. Sau đó, các cá thể gấu được chuyển sang nhà gấu rộng 9m2, có trang bị các đồ làm giàu môi trường như võng, giường, ống giấu thức ăn, mục đích là để gấu thích nghi dần với môi trường rộng hơn cũi và bắt đầu phục hồi các chức năng. Sau khi ở nhà gấu từ 1 đến 2 tuần, gấu sẽ được cho ra khu bán hoang dã. Ở khu này, chúng tôi cũng cố gắng giữ lại nguyên vẹn địa hình, các cây xanh đã có ban đầu, với các quả đồi nhỏ, tạo độ dốc cho gấu vận động và dần phục hồi được bản năng tự nhiên."
Ngoài ra, để luyện gấu tích cực sử dụng khứu giác, thị giác cũng như sự khéo léo của cơ thể để tìm kiếm thức ăn, các nhân viên chăm sóc thường giấu thức ăn trong các ống tre, hốc cây, trên cành. Đến nay, hầu hết các chú gấu được đưa về đây đều có tiến triển về sức khỏe tốt và dần dần làm quen với môi trường bán hoang dã.
Bà Ngô Thị Mai Hương, Giám đốc Four paws Viet cho biết, Việt Nam có 2 loài gấu: Gấu chó và gấu đen châu Á còn được biết đến là gấu ngựa. Tuy nhiên, sự tồn vong của cả 2 loài gấu này đang bị đe doạ nghiêm trọng do bị mất môi trường sống và nạn săn bắt trái phép. Việc nuôi nhốt gấu để khai thác mật gấu và buôn bán các bộ phận của gấu vẫn diễn ra phức tạp ở Việt Nam. Bà Hương nhấn mạnh: "Với ý nghĩa giải cứu gấu là hoạt động nhân đạo nên chúng tôi luôn chú trọng công tác tuyên truyền đến người dân về việc bảo tồn loài gấu. Cụ thể như trong công tác giải cứu gấu, tổ chức sẽ phối hợp với chính quyền địa phương vận động người dân đang nuôi nhốt gấu tự nguyện trao trả gấu cho Cơ sở bảo tồn gấu để chúng có cơ hội được chăm sóc sức khỏe, phục hồi tập tính tự nhiên."
Nhân viên Trung tâm chuẩn bị đồ ăn cho gấu. Ảnh: Thùy Dung/TTXVN
Bên cạnh đó, cơ sở đã mở cửa miễn phí cho du khách tham quan tất cả các ngày trong tuần. Đến đây, du khách sẽ có cơ hội nhìn thấy những cá thể gấu từng bị lạm dụng chích hút mật đang được sống cuộc sống của loài; sẽ được nghe các câu chuyện, xem lại hình ảnh trước đây của các cá thể gấu này, qua đó gửi thông điệp đến mọi người, hãy chung tay bảo vệ loài gấu. Thời gian tới, tổ chức sẽ tiếp tục xây dựng giai đoạn 2 của Cơ sở bảo tồn gấu Ninh Bình nhằm tạo điều kiện cho những chú gấu có môi trường sống và được chăm sóc một cách tốt nhất.
Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình nhấn mạnh từ năm 2015, tỉnh Ninh Bình đã hỗ trợ và tạo điều kiện cho tổ chức Four Paws xây dựng Cơ sở Bảo tồn Gấu Ninh Bình trong phần đất quy hoạch Công viên động vật hoang dã quốc gia. Đây là mô hình điểm về cứu hộ và chăm sóc động vật hoang dã mà tỉnh muốn phát triển, nhân rộng trong dự án Công viên. Tỉnh Ninh Bình sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách và thủ tục pháp lý khi cơ sở đi vào hoạt động khai thác du lịch, tạo thành một điểm tham quan mới lý thú cho du khách khi về với Ninh Bình, góp phần bảo tồn loài gấu đang có nguy cơ tuyệt chủng.