Một buổi sáng nào đó trên đường tới cơ quan, lúc dừng lại bên ngã tư đèn đỏ, ngẩng mặt lên trời gặp ngay hai hàng sấu sai trĩu quả. Buổi trưa rẽ qua chợ, thấy những mẹt sấu bày bán được các bà, các chị sà vào chọn. Mới chỉ nhìn những quả sấu tròn tròn, đưa lên mũi ngửi mùi thơm từ vỏ đã thấy nước miếng tứa ra. Mới hay mùa sấu đã về…
Ảnh minh họa. Nguồn motgocnho.com |
Ở quê tôi, hầu như nhà nào cũng trồng trong vườn một vài cây sấu. Nhìn chu trình phát triển của cây sấu trong một năm mà đọc mùa, đọc tháng. Tháng ba, khi cây cối đang đâm chồi nảy lộc xanh non thì sấu vào mùa rụng lá. Lớp lớp lá vàng theo từng cơn gió bay khắp vườn nhà, khiến một sáng tỉnh dậy lại ngỡ ngàng tưởng mùa thu đã đến. Ngày nhỏ tôi hay nhặt lá sấu làm tiền mua bán đồ hàng.
Đặt những lá sấu vàng trong lòng bàn tay nhỏ xinh giữa lung linh nắng mới, lại cứ tưởng mình vừa lạc vào thế giới cổ tích trong câu chuyện của bà. Đến tháng tư lá sấu xanh non mơn mởn, láng bóng, áp vào má thấy mát lịm dịu dàng. Chúng tôi thường hái lá sấu non, cuộn tròn, cho một ít muối vào trong rồi bỏ vào mồm nhai ngấu nghiến. Vị rua rúa chua của lá sấu non, cộng với mùi thơm đặc trưng, chút vị mặn mà của muối đủ khiến chúng tôi vô cùng thích thú. Ăn đến khi nào ghê hết hai hàm răng mà vẫn thấy thòm thèm.
Đầu tháng năm hoa sấu bắt đầu nở rộ. Ngửa mặt lên thấy trời mùa hạ cao xanh, thấy hoa sấu trắng li ti rụng đầy vai gầy tóc rối. Những trận gió khiến hoa sấu rụng nhiều, tôi vẫn gọi đó là mưa hoa, ngất ngây trong mùi thơm dìu dịu. Chờ mãi, cuối cùng chùm quả sấu lúc lỉu cũng làm thỏa lòng con trẻ. Cuối tháng sáu sấu đã chua giòn, chỉ chờ bão về để sấu rụng đầy vườn nhặt vào cho mẹ dầm nước mắm hay làm canh chua đều ngon tuyệt.
Mỗi hôm nẹ làm một món, hôm thì nấu canh chua thịt nạc, hôm thì dầm sấu vào nồi nước canh rau muống tạo nên vị chua riêng biệt, đậm, mát và có mùi thơm. Nhưng có lẽ tôi thích nhất vẫn là món sấu ngâm mắm ớt. Nếu làm bằng sấu bao tử, loại còn non, chỉ bé bằng hòn bi ve, hạt vẫn còn mềm thì là ngon nhất.
Nếu không, sấu già rửa sạch, mang ra thái lát rồi ngâm vào bát mắm có lẫn ớt chỉ thiên, có thể để vài ba ngày cũng có thể sau vài tiếng là ăn được. Thứ nước này có thể làm nước chấm rau muống hoặc cho vào nấu canh, còn quả sấu thì ăn với cơm trắng thay cà. Loại sấu ngâm nước mắm vừa có vị chua rua rúa của sấu, vị cay của ớt và chút mặn của nước mắm nguyên chất làm cho bữa cơm gia đình thêm ngon miệng.
Bây giờ cầu kỳ hơn người ta làm món sấu ngâm đường. Đây là loại nước uống mùa hè được nhiều người ưa thích. Mẹ tôi bao giờ cũng làm một hũ sấu ngâm đường thật to để uống quanh năm. Mẹ thường chọn những quả cùi dày và không bị bầm dập. Sau đó lấy dao bổ sâu để tách cùi và hạt rồi đem ngâm với nước vôi trong hoặc nước pha phèn chua. Thời gian ngâm đủ độ sẽ giữ được vị thơm, chua và cùi sấu giòn. Sau khi ngâm, vớt sấu ra rửa sạch lại bằng nước đun sôi để nguội, để quả khô ráo rồi cho vào lọ ngâm với nước đường và gừng đập dập đã đun sôi, để nguội.
Nước sấu uống lạnh có vị chua ngọt thanh mát, thơm mùi sấu quện mùi gừng. Nếu khi ngâm bằng đường hoa mai vàng thì trong nước sấu có màu sắc rất đẹp, nhìn đã thấy ngon miệng. Nhiều nơi còn làm thêm món tương sấu để mùa đông mang kho với cá thì mùi vị khỏi chê.
Đến tháng chín, khi gió heo may về, trên cây sấu còn lại những quả sấu chín vàng luôn làm cho lũ trẻ con chúng tôi thích thú. Khi mùa sấu đã đi qua, người ta có thể tìm mua nào ô mai sấu, nào sấu dầm, sấu xào gừng cay, sấu chua cay… trong các hiệu ô mai. Nhưng tôi thì vẫn nhớ lắm mùi vị quả sấu tươi và những chùm hoa trắng li ti tô điểm cho bầu trời mùa hạ và khu vườn tuổi thơ trong dòng sông kí ức…
Tạ Đức An