Bảo Lâm và Bảo Lạc là hai huyện miền núi xa và khó khăn nhất của tỉnh Cao Bằng. Tại đây, tỷ lệ phụ nữ đẻ tại nhà không có trợ giúp của nhân viên y tế chiếm tới 70%, cá biệt ở các xã vùng xa lên tới trên 96%. Qua gần 3 năm triển khai, mô hình Nhà chờ đẻ do Chương trình Làm mẹ an toàn của tỉnh Cao Bằng thí điểm đã làm giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh do các biến chứng sản khoa gây ra.
Nỗi ám ảnh sinh con tại nhà
Giống như bà, mẹ, chị gái mình, chị Hoàng Thị Liên, 20 tuổi, dân tộc Tày ở thôn Mý Lủng, xã Hồng An, huyện Bảo Lạc sinh con tại nhà do chính mẹ chồng đỡ đẻ. Sau 5 giờ sinh, nhau thai vẫn chưa ra. Lúc này, gia đình mới vội vàng đến nhờ nhân viên y tế thôn thông báo cho nữ hộ sinh của trạm y tế xã vào giúp. Nữ hộ sinh đi cùng y tế thôn mất 4 tiếng mới đến được nhà của chị Liên. Thấy bánh rau đã thập thò ở ngoài, nữ hộ sinh đã hướng dẫn chị Liên rặn và mất 9 giờ sau đẻ bánh rau mới ra ngoài. Khi khám cho sản phụ, nữ hộ sinh phát hiện thấy một khối u khá to. Nghi là còn một thai nữa chưa ra và sản phụ thấy hơi đau, nữ hộ sinh quyết định chuyển sản phụ lên bệnh viện huyện để theo dõi thêm.
Sinh đẻ an toàn, trẻ sinh ra sẽ khỏe mạnh hơn. |
Do ngày nghỉ cuối tuần nên bênh viện huyện không có xe cấp cứu, chị Liên cùng người nhà phải nằm ở trạm y tế xã đợi đến sáng để tiếp tục di chuyển tới bệnh viện huyện. Từ trạm y tế xã đến bệnh viện huyện khoảng 65 km, có đoạn đi được xe máy có đoạn phải dắt bộ. Sau gần 4 giờ vừa đi xe máy vừa khiêng cáng đi bộ, chị Liên mới đến được bệnh viện. Tại đây, chị Liên được theo dõi và truyền dịch. Hiện tại, sức khỏe của hai mẹ con chị đã tốt trở lại nhưng cả nhà chị bị một phen hoảng hồn.
“Trước khi sinh con, tôi cũng chỉ đi trạm y tế xã khám thai một lần, thấy tình trạng sức khỏe bình thường nên ở nhà nhờ mẹ chồng đỡ đẻ hộ; không ngờ lại xảy ra biến chứng. Giờ cứ nghĩ tới chuyện sinh con là sợ”, chị Liên cho hay.
Giảm nguy cơ tai biến
Tháng 9/2011, với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chương trình Làm mẹ an toàn của tỉnh Cao Bằng đã đầu tư xây mới và sửa chữa 2 nhà chờ đẻ ở 2 huyện Bảo Lâm và Bảo Lạc với 8 phòng được trang bị các vật dụng cơ bản, bảo đảm phục vụ sinh hoạt của cho 14 sản phụ. Tại đây, phụ nữ mang thai sẽ được tư vấn, kiểm tra sức khỏe hàng ngày và được chuyển sang khoa Sản, Bệnh viện huyện khi có dấu hiệu chuyển dạ, hoặc chuyển sớm hơn nếu có biểu hiện bất thường.
Chị Tô Thị Đình, sinh năm 1985, dân tộc Tày, xã Xuân Trường, huyện Bảo Lạc đã mang thai 7 lần, nhưng đều bị xảy thai tự nhiên. Lần nào mang thai, chị cũng đều đến khám tại trạm y tế xã; đội ngũ y bác sĩ ở đây đều khẳng định bình thường, nhưng sau đó lại bị xảy thai hoặc thai chết lưu tại nhà. Lần thai chết lưu lớn nhất là khi được 8 tháng tuổi. Khi mang thai đứa con thứ 8 được 7 tháng, chị được cán bộ phụ nữ xã tới tận nhà tư vấn nên đến nhà chờ đẻ để tiện theo dõi. Tháng 11/2012, chị Đình xuống Bệnh viện huyện Bảo Lạc và được truyền dịch, được y tá theo dõi tim thai 2 lần/ngày. Ngày 1/1/2013, chị sinh được một cháu trai. Hiện tại, cháu bé đã được hơn hơn 1 tuổi, khỏe mạnh.
Bác sĩ Lý Văn Thì, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Bảo Lạc cho biết: “Mô hình nhà chờ đẻ thực sự là một giải pháp hữu ích cho bà con DTTS nghèo. Nếu chị Liên và gia đình biết được thông tin về nhà chờ đẻ trước khi sinh thì tính mạng của mẹ con chị Liên đã không bị đe dọa. Đối với sản phụ, được tư vấn, phát hiện sớm và chăm sóc cẩn thận thì nguy cơ xảy ra tai biến sẽ giảm đi rất nhiều”.
Tính đến hết tháng 3/2014, hai nhà chờ đẻ ở hai huyện Bảo Lạc và Bảo Lâm đã phục vụ được hơn 300 sản phụ; trong đó, không một trường hợp nào xảy ra tai biến nghiêm trọng.
Bài và ảnh: Nguyễn Lê