Làng Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định có gần 110 hộ với trên 470 nhân khẩu. Ở đây vẫn giữ được một nghề truyền thống lâu đời và khá nổi tiếng là dệt thổ cẩm.
Cả làng có khoảng 50 khung dệt. Muốn dệt được một tấm vải thổ cẩm đẹp phải trải qua nhiều công đoạn rất tỷ mỷ. Bông khi được thu hoạch đem về phơi nắng cho thật khô, rồi cho xe cán tách hạt, tiếp tục đưa bông vào khung kéo để làm xơ sợi bông. Cuối cùng những sợi bông tiếp tục cho vào khung kéo thành những sợi vải trắng, được căng ra, rồi dùng sáp ong để làm trơn. Muốn tạo màu sắc cho các sợi vải, đồng bào thường dùng các loại củ và vỏ cây lấy từ rừng về đem nấu và vắt lấy nước.
Cây chàm giã nát và ngâm trong nước suốt 3 ngày đêm, sau đó cho vào một ít vôi bột, đưa những đúp vải vào khuấy đều, ngâm sau một đêm vớt ra sẽ có sợi vải màu đen. Dụng cụ khung dệt được làm bằng khung gỗ và có một, hai hay nhiều que gỗ khi dệt để tạo thành hoa văn, một con thoi hình lưỡi dao và một thanh gỗ để đạp cho căng tấm vải trong quá trình dệt. Giai đoạn khó khăn nhất là giai đoạn đầu tạo hình dáng, họa tiết và hoa văn, màu sắc trên khung dệt. Giai đoạn này chỉ giao cho người có nhiều kinh nghiệm đảm nhận, còn khâu dệt vải dành cho các thiếu nữ trẻ tuổi nhanh tay, lẹ mắt và có sức khỏe tốt.
Muốn dệt được một sản phẩm hoàn chỉnh có kích thước từ 50-80 cm, hoặc từ 0,8 - 1 m và muốn dệt xong một tấm chăn các cô gái Bana phải dệt liên tục trong 5 ngày, một chiếc áo khoác cho nam giới cũng mất 2 ngày. Hoa văn, họa tiết trang trí trên thổ cẩm của người dân Hà Ri có nét đẹp riêng. Đó là những đường thẳng, đường cong và hình tam giác, những hoa văn li ti chồng lên nhau tạo thành một dải phức hợp quanh một mẫu trang trí chính là ngôi sao 8 cánh dệt trên nền trắng. Ngoài những sản phẩm truyền thống chính như áo, váy và chăn, người Hà Ri ngày nay còn cho ra đời nhiều sản phẩm mới phục vụ thị hiếu của khách hàng như xà rông, khố, bộ váy nữ, túi xách tay, ví dựng tiền và ví đựng điện thoại thật xinh xắn.
Ông Nguyễn Bá Tài, Giám đốc Trung tâm Khuyến công tỉnh Bình Định cho biết: Thực hiện chủ trương khôi phục và phát triển các làng nghề truyền thống, từ năm 2005 đến nay, tỉnh đã đầu tư trên 1,5 tỷ đồng, trong đó xây dựng một nhà sàn giới thiệu sản phẩm tại thị trấn Vĩnh Thạnh, tổ chức đào tạo 4 lớp dạy nghề dệt thổ cẩm cho hơn 200 thiếu nữ ở địa phương.
Viết Ý