Đa dạng hóa loại hình Hợp tác xã Tây Nguyên: Nâng cao hiệu quả hoạt động

Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về kinh tế tập thể, cùng với Luật Hợp tác xã sửa đổi (có hiệu lực từ tháng 7/2013), đã tạo ra khuôn khổ pháp lý quan trọng để kinh tế hợp tác xã trên cả nước nói chung và khu vực miền Trung - Tây Nguyên nói riêng có điều kiện đổi mới và phát triển.

Đa dạng hóa ngành nghề

Khu vực miền Trung - Tây Nguyên hiện có trên 5.000 hợp tác xã (HTX) và hơn 65.000 tổ hợp tác. Đây là khu vực kinh tế khá rộng lớn, có tác động trực tiếp đến đời sống, công ăn việc làm của hàng triệu lao động ở các vùng nông thôn, miền núi. Điểm nổi bật của các HTX ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên là đa dạng các lĩnh vực hoạt động nhưng lại có quy mô nhỏ và đang có xu hướng liên kết các HTX lại với nhau để nâng cao hiệu quả hoạt động. Điều này vừa là lợi thế, vừa là thách thức đối với trình độ quản lý, điều hành.

 

Hiện nay các HTX nông nghiệp trên địa bàn thường hoạt động theo hướng đa dạng ngành nghề nhằm giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho xã viên. Ngoài cung ứng các dịch vụ phục vụ sản xuất như trước đây, các HTX nông nghiệp còn đầu tư mua sắm máy móc, thiết bị, xây dựng nhà xưởng, phát triển ngành nghề, trồng chuyên canh cây nguyên liệu... Tiêu biểu như ở HTX nông nghiệp Đại Phong (tỉnh Quảng Bình) đầu tư phát triển thêm lúa giống nguyên chủng, HTX sản xuất rau sạch Anh Đào (tỉnh Lâm Đồng) có đội xe tải dịch vụ, HTX Hòa Tiến 1 (thành phố Đà Nẵng) làm gia công sản phẩm lưới nuôi trai các loại, HTX nông nghiệp Phước Hưng (tỉnh Bình Định) làm dịch vụ kinh doanh xăng dầu... Nhiều HTX còn phát triển hình thức tín dụng nội bộ, cho xã viên vay vốn sản xuất hoặc nhận tiền gửi từ xã viên.

Đến nay, cả nước có trên 370.000 tổ hợp tác và 19.800 hợp tác xã, 54 Liên hiệp hợp tác xã, thu hút khoảng 12,5 triệu thành viên và người lao động.

Đối với HTX phi nông nghiệp, toàn khu vực có gần 2.000 HTX hoạt động trong các lĩnh vực xây dựng, dệt may, điện, giao thông vận tải… Năm 2013, hoạt động của loại HTX này tiếp tục chịu ảnh hưởng khó khăn chung của nền kinh tế. Tuy vậy, nhiều HTX vẫn tích cực duy trì sản xuất, bảo đảm việc làm, thu nhập cho xã viên như HTX điện nước Lăng Cô (tỉnh Thừa Thiên - Huế), HTX dệt may Duy Trinh (tỉnh Quảng Nam), HTX vận tải Tiền Phong (Kon Tum)…

Ông Nguyễn Công, Trưởng cơ quan thường trực Liên minh HTX Việt Nam khu vực miền Trung - Tây Nguyên cho biết: Thời gian qua, Liên minh HTX các tỉnh, thành phố trong khu vực đã tích cực phối hợp với các cấp ủy, chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động phát triển kinh tế tập thể. Năm 2013 các tỉnh đã thành lập được gần 260 HTX, trong đó nhiều HTX hoạt động trong các lĩnh vực mới như dịch vụ y tế, thu gom rác thải, cung cấp thức ăn cho khu công nghiệp, trường học... Các HTX mới thành lập đều xuất phát từ nhu cầu thực tiễn về hợp tác trong sản xuất, kinh doanh; có nội dung kinh tế, phương án kinh doanh phù hợp nên bước đầu hoạt động ổn định, có hiệu quả, góp phần quan trọng xây dựng nông thôn mới.

Đối mặt nhiều khó khăn

Để nâng cao năng lực điều hành sản xuất kinh doanh của HTX, các tỉnh thành phố đã mở nhiều lớp tập huấn cho cán bộ HTX về kỹ năng quản lý, công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ. Bên cạnh đó, nhiều tỉnh thành phố trong khu vực đã xây dựng được quỹ hỗ trợ phát triển HTX từ nguồn vốn hỗ trợ của tỉnh. Ông Hoàng Khang, Phó Chủ tịch Liên minh HTX (tỉnh Đắk Lắk) cho biết: Quỹ hỗ trợ phát triển HTX của tỉnh đang phát huy hiệu quả tích cực vì Liên minh HTX nắm chắc khả năng phát triển đồng vốn của các đơn vị vay; đồng thời tạo ra được mối quan hệ gần gũi giữa Liên minh và các HTX. Với nguồn vốn khoảng 6 tỷ đồng, quỹ đã giúp nhiều HTX mở rộng sản xuất với mức vay tối đa 300 triệu đồng/dự án, ở mức lãi xuất ưu đãi 0,65%/năm.

“Liên minh Hợp tác xã Việt Nam là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Liên minh Hợp tác xã tích cực tham gia tập hợp các ý kiến, dư luận xã hội từ khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã để Mặt trận phản ánh với Quốc hội; tuyên truyền, phổ biến thực hiện các chủ trương của Đảng, Nhà nước; vận động các cơ sở kinh tế hợp tác, hợp tác xã, hưởng ứng các hoạt động do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát động”. Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Hiện nay, các HTX ở miền Trung - Tây Nguyên đang phải đối mặt với nhiều khó khăn để phát triển bền vững, trong đó nổi bật là vấn đề chất lượng cán bộ HTX. Ông Nguyễn Công, Trưởng cơ quan thường trực Liên minh HTX Việt Nam khu vực miền Trung - Tây Nguyên cho biết: “Hiện nay đang xuất hiện tình trạng nhiều HTX có vốn nhưng Ban chủ nhiệm lại loay hoay không tìm được hướng mở rộng sản xuất đành gửi tiền vào ngân hàng. Nhiều HTX từ chỗ hoạt động với quy mô nhỏ hoặc trì trệ đã tự phục hồi vươn lên kinh doanh khởi sắc khi có chủ nhiệm mới, có tâm huyết và trình độ”.

Tuy vậy, thực trạng hiện nay 70% cán bộ HTX trong khu vực chưa được đào tạo cơ bản. Thiếu những chính sách đãi ngộ cho những cán bộ này do đó nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng ra trường dù chưa có việc làm nhưng cũng không muốn xin vào làm việc ở các HTX, dẫn tới tình trạng “già hóa” đội ngũ cán bộ HTX. Theo ông Nguyễn Thanh Tài, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Nam, để phát triển HTX thích ứng với yêu cầu của thị trường thì cần đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ quản trị HTX tốt. Tuy nhiên, đối với chủ nhiệm HTX đương nhiệm, việc đào tạo dài hạn là không phù hợp với thực tế mà cần cử những người này tham dự các lớp tập huấn ngắn hạn chuyên sâu về quản lý, kinh doanh. Bên cạnh đó, ở một số địa phương, các cấp ủy chính quyền cơ sở thiếu sự quan tâm chỉ đạo, có tình trạng buông lỏng để HTX tự xoay sở hoặc can thiệp quá sâu vào hoạt động điều hành của HTX.

Để các HTX phát triển ổn định trong thời gian tới, Liên minh HTX các tỉnh, thành phố trong khu vực xác định sẽ tập trung gắn hoạt động HTX với việc thực hiện các chương trình, dự án của địa phương góp phần tích cực vào quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế, xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt là đẩy mạnh việc xử lý các HTX tồn tại hình thức kéo dài, riêng năm 2013 có gần 200 HTX kiểu này bị giải thể. Theo ông Hoàng Khang, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Đắk Lắk, hiện nay tỷ lệ HTX tồn tại thêm hình thức chiếm khoảng 20%, việc xử lý theo hướng củng cố lại hoặc giải thể các HTX này thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện. Việc đẩy nhanh xử lý vấn đề này sẽ giúp xây dựng hình ảnh, cổ vũ phong trào phát triển HTX kiểu mới hiện nay.

Bài và ảnh: Đỗ Trưởng