PGS.TS. Bùi Xuân Đức – Phó Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học, Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Mặt trận Ủy ban Trung ương MTTQViệt Nam có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Tin Tức sau khi Quốc hội thông qua Hiến pháp sửa đổi. Ông Bùi Xuân Đức cho biết:
Sáng 28/11/2013, Quốc hội Khóa XIII đã chính thức thông qua Hiến pháp sửa đổi của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là sự kiện - nói như Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng - có tính chất lịch sử. Hiến pháp sửa đổi lần này đã thể hiện tinh thần đổi mới, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ hơn cho việc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế, đưa đất nước phát triển.
Về bộ máy nhà nước, Hiến pháp đã tiếp tục đổi mới, kiện toàn theo nguyên tắc “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” đã được đúc kết tại văn kiện Đại hội XI của Đảng nhằm bảo đảm thực hiện đày đủ quyền lực nhân dân.
Điểm nổi bật trong bộ máy Nhà tại Hiến pháp sửa đổi lần này là đã quy định rõ các cơ quan thể hiện và thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp chứ không chung chung hoặc chưa xác định như trước: Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, Chính phủ thực hiện quyền hành pháp, Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp. Vị trí, vai trò của Chủ tịch nước được tăng cường hơn nhất là trong lĩnh vực hành pháp với quy định: “Chủ tịch nước có quyền yêu cầu Chính phủ họp bàn về vấn đề mà Chủ tịch nước xét thấy cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch nước” thay vì “ Khi xét thấy cần thiết, Chủ tịch nước có quyền tham dự các phiên họp của Chính phủ” mà thực tế hầu như không thực hiện như trước đây.
Về bộ máy chính quyền địa phương, sửa đổi lần này đã có những như đổi mới cần thiết về mô hình tổ chức chính quyền địa phương để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới như: bổ sung quy định về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, đơn vị hành chính tương đương với quận, huyện, thị xã thuộc thành phố trực thuộc trung ương; quy định cơ quan chính quyền địa phương được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định. Đặc biệt quy định “Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định”… Với nhưng quy định khái quát mang tính nguyên tắc và “mở” như vậy, Hiến pháp đã chốt những nguyên tắc đồng thời tạo cơ sở thuận lợi cho việc xây dựng Luật tổ chức chính quyền địa phương sau này.
Nếu có gì đó chưa được thỏa mãn dưới góc độ một nhà nghiên cứu thì đó là Hiến pháp lần này vẫn chưa thể hiện được rõ cơ chế “kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước”; mô hình chính quyền địa phương còn chưa thấy nét “tự chủ, tự chịu trách nhiệm” cũng như trách nhiệm phối hợp, chịu sự giám sát, phản biện giữa cơ quan chính quyền với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đang rất cần phải tăng cường hiện nay. Hy vọng những điều này sẽ được thể hiện cụ thể trong các Luật về tổ chức bộ máy nhà nước sau này.
Huyền Tím (ghi)