Thủ tướng: Mỗi tập đoàn, tổng công ty Nhà nước phải là trung tâm đổi mới sáng tạo

Tham dự có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tổ chức Trung ương Phạm Minh Chính; Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp; lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương, địa phương và đông đảo các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước.

Trong phát biểu khai mạc, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, từ năm 2016 đến tháng 6/2019, cả nước đã cổ phần hóa được 162 doanh nghiệp với tổng quy mô vốn Nhà nước được xác định lại là 205.433,2 tỷ đồng, bằng 108% tổng giá trị vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa của cả giai đoạn 2011-2015. Đặc biệt, số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn đạt 218.255 tỷ đồng, gấp 2,8 lần tổng thu từ cổ phần hoá và thoái vốn giai đoạn 5 năm trước đây.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đánh giá, đến nay vẫn còn nhiều doanh nghiệp, tổng công ty "chậm đổi mới, ngại đổi mới" theo phê duyệt của Thủ tướng. Công tác cổ phần hóa, thoái vốn còn nhiều vướng mắc cả về thể chế và tình hình thực hiện.

Về phát hiện các sai phạm, hành vi cố tình làm trái quy định trong cổ phần hoá, thoái vốn, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, trong quá trình này đã phát hiện những bất cập như: "tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, làm cho quá trình tổ chức thực hiện gặp nhiều khó khăn".

Bên cạnh đó, việc sửa đổi thể chế liên quan vẫn rất chậm. Bên cạnh đó là việc đăng ký, giao dịch, niêm yết trên sàn chứng khoán chưa được nghiêm túc, chưa đầy đủ, xuất hiện tại một số bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp Nhà nước, tổng công ty. 

Làm gì để thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh ba nội dung chính cần quán triệt đó là: Quan điểm chủ trương của Đảng, Nhà nước về cải cách doanh nghiệp Nhà nước để triển khai tốt hơn nhiệm vụ này bảo đảm đúng hướng, hiệu quả, bền vững và coi trọng vai trò doanh nghiệp Nhà nước.

Nội dung thứ hai là cần đánh giá đúng thực trạng tình hình, kết quả đạt được, các hạn chế yếu kém; tìm ra nguyên nhân khách quan, chủ quan và rút kinh nghiệm. Nội dung chính thứ 3 là giải pháp trọng tâm thời gian tới, tập trung vào trả lời câu hỏi "Chúng ta cần phải làm gì để thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp Nhà nước; hiệu quả là quan trọng nhất?"

Thủ tướng đề cập đến định hướng của nền kinh tế Việt Nam đa thành phần, bình đẳng trước pháp luật và kinh tế Nhà nước cùng với kinh tế tập thể đóng vai trò chủ đạo. Kinh tế Nhà nước bao gồm tài sản Nhà nước, ngân sách nhà nước, đất đai, hầm mỏ và doanh nghiệp Nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng.

Cho rằng, bất cứ nước nào thậm chí là các nước châu Âu, hay Singapore đều có doanh nghiệp Nhà nước và vai trò doanh nghiệp Nhà nước trong kinh tế thị trường là rất quan trọng trong phát triển đất nước, Thủ tướng chỉ rõ, Đảng  đã có chủ trương cơ cấu lại doanh nghiệp Nhà nước từ đầu những năm. Đặc biệt, Hội nghị Trung ương 5 đã ban hành Nghị quyết 12 ngày 3/6/2017 về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước.

Năm 2018, Quốc hội ban hành Nghị quyết 60 nhằm tiếp tục hoàn thiện, đẩy mạnh thực hiện chính sách pháp luật quản lý sử dụng vốn cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước. Cùng với đó, từ đầu nhiệm kỳ đến nay đã có 4 hội nghị về nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp Nhà nước.

Chính phủ cũng đã và ban hành nhiều cơ chế chính sách  tập trung quyết  liệt chỉ đạo các ngành đổi mới cơ cấu  và nâng cao hiệu quả thành phần kinh tế đặc biệt quan trọng này. Tuy nhiên, hiện mới có 29% tổng số các doanh nghiệp Nhà nước được cơ cấu lại, dù tỷ lệ này chưa cao nhưng cần phải đảm bảo tránh thất thoát trong quá trình tái cơ cấu. 

Thủ tướng cũng đánh giá thời gian qua, đã có nhiều cách làm, chủ trương để chống trì trệ, thất thoát, do đó, tài sản tăng, hàng tồn kho giảm, doanh thu từ khối doanh nghiệp Nhà nước tăng, nộp về NSNN cao hơn. Công tác chống thất thoát và chống tham nhũng được chú trọng.

Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước được cải thiện hơn, thể hiện vai trò chủ đạo trong 1 số lĩnh vực, tạo nguồn thu lớn. Đặc biệt, nhờ có vai trò của doanh nghiệp Nhà nước trong một số lĩnh vực nên kinh tế vĩ mô tốt hơn trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều chao đảo, phức tạp như vừa qua. Nhiều tập đoàn, tổng công ty Nhà nước tái cơ cấu thành công như: VNPT, Viettel. Nhiều doanh nghiệp Nhà nước đã chú ý ứng dụng công nghệ nhất là doanh nghiệp trong khối viễn thông.

"Không phải cứ doanh nghiệp Nhà nước là kém hiệu quả", Thủ tướng nói.

Còn tâm lý ỷ lại, quyền anh quyền tôi

Phân tích những tồn tại của doanh nghiệp Nhà nước, Thủ tướng chỉ rõ, hiệu quả sản xuất kinh doanh còn thấp, phương án cổ phần hóa mới được 36 doanh nghiệp, đạt 29% kế hoạch; phương án sử dụng đất, sở hữu trí tuệ, giá trị văn hóa lịch sử có nhiều  khó khăn có nơi chậm, có nơi thiếu, cần tháo gỡ.

Cơ chế phối hợp của Ủy ban quản lý vốn Nhà nước với các bộ ngành địa phương, tập đoàn tổng công ty còn bất cập, nhiều trường hợp còn tâm lý ỷ lại, "quyền anh quyền tôi, không vì đại cục đất nước". Tốc độ doanh thu có tăng nhưng thu hút vốn đầu tư phát triển mới có tốc độ thấp hơn khu vực ngoài Nhà nước. Nhiều doanh nghiệp sau cổ phần hóa còn chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán (755 doanh nghiệp)…; tồn tại về tái cơ cấu thoái vốn còn lớn. 

Thủ tướng nhận định, nguyên nhân của các tồn tại này có nhiều, nhưng chủ quan là chủ yếu. Nhiều bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty chưa nghiêm túc thực hiện cổ phần hóa theo quy định của pháp luật và chỉ đạo của Chính phủ. Nhận thức vai trò người đứng đầu chưa cao, chưa quyết liệt, chưa công khai, minh bạch theo đúng yêu cầu. Việc lựa chọn cán bộ còn nhiều khó khăn, vướng mắc.  Cùng với đó là tâm lý ngại thay đổi, lợi ích cá nhân. 

"Hiện tượng tham nhũng trong doanh nghiệp Nhà nước là còn, sân trước sân sau, thậm chí vườn sau là có, phải khắc phục vấn đề này. Phải làm sao doanh nghiệp Nhà nước, cùng hệ thống chính trị, đóng góp quan trọng vào chống tham nhũng mà Đảng ta, Nhà nước ta đang lãnh đạo quyết liệt", Thủ tướng nói.

Trung tâm đổi mới sáng tạo

Về những nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới, Thủ tướng một lần nữa nhấn mạnh:  Sự lớn mạnh của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước luôn có vai trò quan trọng, "là ngọn cờ bảo vệ đường lối kinh tế mà chúng ta đang đặt ra trong quá trình phát triển đất nước".

Trên tinh thần đó, Thủ tướng đề nghị các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước cần khẩn trương nâng cao năng lực quản trị; nâng cao hiệu quả của bộ máy điều hành, bồi dưỡng nguồn nhân lực, tăng năng lực cạnh tranh.

Đi đầu trong nghiên cứu, phát triển đổi mới công nghệ, mỗi tập đoàn, tổng công ty Nhà nước phải là trung tâm đổi mới sáng tạo. Đào tạo nguồn nhân lực bài bản, chất lượng cao, đi tiên phong trong đổi mới công nghệ, hình thành chuỗi giá trị trong nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đi liền với đó là chủ động hơn nữa trong hội nhập, lấy thị trường nội địa làm trọng tâm để vươn lên, hội nhập toàn cầu. Trao quyền tự chủ trong điều hành nhưng có cơ chế kiểm soát quyền lực. "Không phải cái gì cũng xin ý kiến, chạy lòng vòng mất thời gian", Thủ tướng nói.

Người đứng đầu Chính phủ cũng đề nghị các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước khắc phục thất bại của thị trường, quan tâm đầu tư các lĩnh vực tư nhân không muốn đầu tư, các lĩnh vực nhạy cảm liên quan đến an ninh quốc phòng. Góp phần tích cực trong cơ cấu lại nền kinh tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an ninh quốc gia.

Thủ tướng yêu cầu các cơ quan quản lý Nhà nước phải rà lại hệ thống các văn bản pháp luật để tạo quyền lớn hơn và trách nhiệm rõ ràng hơn cho các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước.  

Đặc biệt, khối doanh nghiệp Nhà nước cần chú trọng công tác xây dựng đảng, nêu cao tinh thần phát triển, đổi mới sáng tạo, đi cùng với đoàn kết, động viên người tài để có bộ máy điều hành tốt nhất.