Cổ phần hóa là giải pháp quan trọng cơ cấu lại doanh nghiệp Nhà nước

Đó là khẳng định của ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính),  tại buổi họp báo chuyên đề về “Kết quả thoái vốn, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước 6 tháng đầu năm 2019; nội dung cơ bản chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần”, diễn ra chiều 5/8, tại Hà Nội,

Theo ông Đặng Quyết Tiến, đến nay cơ chế, chính sách về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đã tiếp tục được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Điều này nhằm tạo cơ sở pháp lý để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn và hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình cổ phần hóa. Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho việc bán cổ phần và thu hút được các nhà đầu tư có tiềm năng; đồng thời, quan tâm, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người lao động. 

Ông Đặng Quyết Tiến cũng cho biết, kết quả công tác cổ phần hóa, thoái vốn đã có tác động tích cực tới sự phát triển của thị trường chứng khoán; nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sau cổ phần hóa. Hầu hết các doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa đều sản xuất, kinh doanh có hiệu quả; nộp ngân sách và thu nhập của người lao động được nâng lên. 

Tuy nhiên, quá trình cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước vẫn còn những hạn chế như: một số Bộ, ngành, địa phương, Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước còn chưa thực sự nghiêm túc triển khai kế hoạch cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và chấp hành chế độ báo cáo.

Vai trò, nhận thức, trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp, đơn vị còn chưa cao; chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt động của doanh nghiệp... Bên cạnh đó, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước cần có nhiều thời gian để xử lý vướng mắc về tài chính, đất đai, lao động trong giai đoạn trước cổ phần hóa làm kéo dài thời gian thực hiện cổ phần hóa. Đặc biệt, vấn đề xác lập hồ sơ pháp lý đất đai do UBND địa phương thực hiện chậm, kéo dài thời gian hơn so với quy định. Điều này dẫn đến các doanh nghiệp phải điều chỉnh tiến độ cổ phần hóa.

Ngoài ra, tỷ lệ vốn nhà nước trong phương án cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn cao dẫn đến giảm sức hút đối với các nhà đầu tư mua cổ phần, ảnh hưởng đến thành công của việc cổ phần hóa. Việc bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn Nhà nước (SCIC) còn chậm, chưa đảm bảo kế hoạch theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. 

Theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg, giai đoạn 2017 - 2020 các Bộ, ngành, địa phương phải chuyển giao về SCIC 62 doanh nghiệp; trong đó có 4 doanh nghiệp năm 2017, 55 doanh nghiệp năm 2018, 3 doanh nghiệp năm 2019. Trong 6 tháng đầu năm 2019, có 2 doanh nghiệp bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về SCIC. Đó là, Công ty cổ phần phát triển văn hóa du lịch Vũng Tàu với số vốn nhà nước là 751 triệu đồng, Tổng công ty Thép Việt Nam với số vốn nhà nước là 6.368 tỷ đồng. Hiện số doanh nghiệp chưa chuyển giao gồm 29 doanh nghiệp với tổng số vốn nhà nước là 630 tỷ đồng. 

Ông Đặng Quyết Tiến cho biết thêm, nhiều doanh nghiệp chậm đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán làm ảnh hưởng đến tính công khai, minh bạch của thị trường. Cùng với đó, các doanh nghiệp chậm đổi mới công tác quản trị doanh nghiệp sau cổ phần theo thông lệ và chuẩn mực của các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán, cũng như hạn chế công tác giám sát của toàn xã hội đối với hoạt động của các doanh nghiệp này.

Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, đến hết quý II/2019, vẫn còn 622 doanh nghiệp chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Bộ Tài chính đã tiếp tục rà soát, bổ sung 158 doanh nghiệp vào danh sách các doanh nghiệp cổ phần hóa phải thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Như vậy, đến nay còn 780  doanh nghiệp cổ phần hóa phải thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Lãnh đạo Cục Tài chính doanh nghiệp cho biết, thời gian tới, người đứng đầu các Bộ, ngành, địa phương, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp chịu trách nhiệm đôn đốc các Tập đoàn, Tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước triển khai thực hiện phương án cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại đã được phê duyệt.

Các doanh nghiệp nhà nước thuộc diện cổ phần hóa cần khẩn trương rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, sử dụng. Từ đó, lập phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai trình UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ý kiến về phương án và giá đất để cấp có thẩm quyền phê duyệt trước khi tổ chức xác định giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa theo đúng quy định.

Đồng thời, các doanh nghiệp nhà nước thực hiện nghiêm việc đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán theo quy định của pháp luật, bàn giao các doanh nghiệp thuộc diện phải bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến hết quý II/2019, cả nước đã có 35/127 doanh nghiệp cổ phần hóa thuộc danh mục phải cổ phần hóa.  Bộ Tài chính nhận định, tiến độ cổ phần hóa các doanh nghiệp chưa đạt được kế hoạch đề ra, số lượng doanh nghiệp còn phải cổ phần hóa là 92/127 doanh nghiệp, chiếm 72% kế hoạch. Về thoái vốn, lũy kế tổng số thoái vốn từ năm 2016 đến hết quý II/2019 là 24.157 tỷ đồng, thu về 169.787 tỷ đồng.

Trong 6 tháng đầu năm 2019, Bộ Tài chính đã chuyển 30.000 tỷ đồng từ Quỹ vào ngân sách Nhà nước, số còn phải chuyển về ngân sách trong năm 2019 là 20.000 tỷ đồng. Từ năm 2016 đến quý II/2019, đã chuyển 185.000 tỷ đồng, còn phải chuyển 65.000 tỷ đồng từ Quỹ vào ngân sách nhà nước

Cũng theo báo cáo của Bộ Tài chính, cả nước còn gần 58.000 đơn vị sự nghiệp công lập với số lượng lao động đạt hơn 2,5 triệu người. Tuy nhiên, đến năm 2018 số lượng cổ phần hóa chỉ được trên 50 đơn vị, chưa đạt 0,09% số đơn vị sự nghiệp công lập đang hoạt động.

Do đó, để thực hiện chủ trương về đổi mới cơ chế quản lý, chuyển đổi các đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần, khắc phục các vướng mắc trong quá trình chuyển đổi, Bộ Tài chính đang dự thảo nghị định chuyển đổi đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần. 

Theo đó, hình thức chuyển đổi đơn vị sự nghiệp công lập bao gồm: giữ nguyên vốn nhà nước hiện có, phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ; đồng thời, bán một phần vốn nhà nước hiện có tại hoặc kết hợp vừa bán bớt một phần vốn nhà nước vừa phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ, Ngoài ra, bán toàn bộ vốn nhà nước hiện có hoặc kết hợp vừa bán toàn bộ vốn nhà nước vừa phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ.

Đối với việc sắp xếp, xử lý nhà, đất, để đảm bảo việc hướng dẫn chuyển đổi đơn vị sự nghiệp công lập được đầy đủ, Bộ Tài chính đề xuất quy định về việc phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của Chính phủ về sắp xếp, xử lý tài sản công, phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai trước khi quyết định phê duyệt phương án chuyển đổi. Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng đề xuất quy định về phương án sử dụng đất và giám sát tình hình sử dụng đất của doanh nghiệp sau chuyển đổi.