Hoạt động giám sát của Quốc hội tiếp tục được tăng cường, đổi mới

Trong năm cuối nhiệm kỳ, mặc dù đại dịch COVID-19 và thiên tai liên tiếp tác động nặng nề đến sự phát triển của đất nước, nhưng do phát huy được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, sự tham gia đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị, đất nước vẫn đạt được nhiều kết quả quan trọng, nhiều dấu ấn nổi bật, cơ bản kiểm soát được đại dịch, từng bước phục hồi, duy trì tăng trưởng kinh tế, ổn định đời sống người dân, uy tín, vị thế của đất nước được nâng cao trên trường quốc tế, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, góp phần củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Hoạt động giám sát đi vào chiều sâu

Phát biểu trước Quốc hội trong phiên khai mạc kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIV, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh: Trong nhiệm kỳ này, hoạt động giám sát của Quốc hội tiếp tục được tăng cường, có sự đổi mới, ngày càng nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đạt được nhiều kết quả quan trọng, được cử tri và nhân dân đánh giá cao.

Nội dung giám sát tập trung vào những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc của cuộc sống, bao quát hầu hết các lĩnh vực. Thông qua hoạt động giám sát, đã khẳng định tính đúng đắn của chính sách, pháp luật, tiếp tục phát huy những kết quả tích cực, kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập và đưa ra kiến nghị bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật, làm cơ sở cho việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, từ đó, các cơ quan hữu quan nhận thức đầy đủ trách nhiệm và thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình.    

Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, việc xem xét báo cáo của các cơ quan được thực hiện khá hiệu quả, thảo luận kỹ lưỡng, có sự giám sát của cử tri, góp phần bảo đảm tổ chức và thực hiện Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội đúng quy định. Các đại biểu Quốc hội đã đi sâu phân tích, đánh giá, ghi nhận kết quả thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan; đồng thời, thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, yếu kém để đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý, điều hành…

Giám sát chuyên đề tiếp tục đi vào chiều sâu, hiệu quả rõ nét, lựa chọn “trúng” và “đúng” vấn đề. Quốc hội đã tiến hành giám sát 7 chuyên đề liên quan mật thiết đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống của nhân dân. Cách thức tiến hành được đổi mới, cải tiến, ngày càng bài bản, chuyên nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát.

Thay vì ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) triển khai thực hiện như trước đây, Quốc hội ban hành nghị quyết thành lập các đoàn giám sát, phân công lãnh đạo Quốc hội làm Trưởng đoàn, các Ủy viên UBTVQH làm Phó Trưởng đoàn; thành viên đoàn giám sát được tăng cường về số lượng, là những người có kinh nghiệm, kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực giám sát.

Theo đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang, kế hoạch, nội dung giám sát được chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng; có khảo sát, nắm thông tin trước khi tiến hành giám sát tại địa phương, cơ quan, đơn vị. Việc giám sát không chỉ dựa vào các báo cáo của đối tượng chịu sự giám sát, mà còn dựa trên nhiều nguồn thông tin khác nhau và trong quá trình giám sát, thường xuyên tổ chức các hội nghị, hội thảo lấy ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, đối tượng có liên quan để củng cố thêm các nhận định, giúp cho đánh giá trong báo cáo kết quả giám sát được khách quan.

Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ban hành nghị quyết về kết quả giám sát, làm căn cứ quan trọng để Chính phủ, các bộ, ngành, các cơ quan có liên quan triển khai thực hiện. Hoạt động giám sát của UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tiếp tục được đẩy mạnh, có nhiều chuyển biến rõ rệt. Nội dung, phương thức giám sát có nhiều cải tiến, đổi mới, phù hợp với chương trình giám sát của Quốc hội. Trong nhiệm kỳ, việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước ở Trung ương được quan tâm thực hiện, qua đó, phát hiện những nội dung không phù hợp, chưa rõ ràng để kiến nghị, yêu cầu rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ.

Việc giám sát chuyên đề được tiến hành chủ động, bám sát lĩnh vực phụ trách, bảo đảm tiến độ, chất lượng đề ra, hỗ trợ hiệu quả cho công tác xây dựng pháp luật, thẩm tra các báo cáo, đồng thời, đề xuất kiến nghị cụ thể nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và khắc phục bất cập, hạn chế trong lĩnh vực được giám sát. Việc tổ chức chất vấn tại phiên họp UBTVQH, hoạt động giải trình tại Hội đồng, các Ủy ban tiếp tục được tăng cường, có nhiều đổi mới, thông qua đó, đã xem xét, giải quyết kịp thời những vấn đề “nóng”, đáp ứng yêu cầu của nhân dân và xã hội.

Việc giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo và giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri được chú trọng, triển khai nghiêm túc, thường xuyên, hiệu quả ngày càng được nâng cao, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, củng cố niềm tin của cử tri và nhân dân vào hoạt động của các cơ quan của Quốc hội.  

Chất vấn và trả lời chất vấn tiếp tục có nhiều đổi mới

Chất vấn và trả lời chất vấn tiếp tục có nhiều đổi mới, là nội dung thu hút sự quan tâm đặc biệt của đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân cả nước. Các nhóm vấn đề chất vấn được xem xét, cân nhắc lựa chọn kỹ, là những vấn đề lớn, bức xúc nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội. Các phiên chất vấn diễn ra trong không khí dân chủ, sôi nổi, có tính xây dựng cao. Cách thức chất vấn và trả lời chất vấn được cải tiến theo hướng “hỏi nhanh, đáp gọn”, đã tạo điều kiện để tăng số đại biểu Quốc hội chất vấn, tranh luận, nâng cao chất lượng câu hỏi và câu trả lời.  

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Bình cho rằng: Các kỳ chất vấn và trả lời chất vấn tại Quốc hội, chủ tọa điều hành phiên chất vấn linh hoạt, quyết đoán, hướng việc chất vấn tập trung vào trọng tâm và đi đến cùng của vấn đề. Các đại biểu Quốc hội thể hiện sự tâm huyết, bám sát nội dung, tranh luận làm rõ vấn đề, phản ánh sâu sắc, đầy đủ ý chí và nguyện vọng của cử tri cũng như làm rõ được trách nhiệm của người được chất vấn. Người trả lời chất vấn trả lời thẳng thắn, thể hiện thái độ nghiêm túc, cầu thị; cam kết và đưa ra nhiều giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế nhằm tạo sự chuyển biến trong lĩnh vực phụ trách.  

Hoạt động xem xét việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn được tăng cường. Xác định ý nghĩa quan trọng của hoạt động này, UBTVQH đã chủ động, tích cực chỉ đạo triển khai thực hiện; Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban, Tổng Thư ký Quốc hội đã tiến hành thẩm tra, tổng hợp đầy đủ, đánh giá toàn diện các báo cáo của các cơ quan hữu quan.

Qua hai lần tiến hành giám sát (Tại kỳ 6 và kỳ 10) cho thấy, các yêu cầu của Quốc hội đã được triển khai nghiêm túc, nhiều cam kết, lời hứa đã được thực hiện, mang lại những kết quả tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời, thể hiện thái độ, trách nhiệm của Quốc hội trong việc đi đến cùng vấn đề được giám sát, bảo đảm việc thực hiện các nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát hiệu quả hơn.  

Chủ tịch Quốc hội cho rằng: Việc lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn được thực hiện theo đúng quy định tại Nghị quyết số 85/2014/QH13 của Quốc hội, góp phần tiếp tục phát huy dân chủ trong hoạt động của cơ quan dân cử cũng như trong đời sống xã hội. Công tác lấy phiếu được tiến hành nghiêm túc, công khai, minh bạch, bảo đảm đúng quy trình, thủ tục, phát huy vai trò, trách nhiệm của đại biểu Quốc hội; việc thảo luận, đánh giá thận trọng, khách quan, công tâm.  

Kết quả lấy phiếu tín nhiệm không chỉ là “thước đo” hiệu quả hoạt động của người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn; mà còn là nguồn động lực để những người được tín nhiệm cao tiếp tục phát huy, cống hiến, những người chưa được tín nhiệm cao phấn đấu khắc phục khuyết điểm, nâng cao hiệu quả công việc.  

Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội đã chú trọng giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật tại địa phương; đồng thời, bám sát và triển khai giám sát có hiệu quả các chuyên đề được Quốc hội, UBTVQH giao, cung cấp nhiều thông tin thực tiễn từ địa phương, cơ sở, giúp nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Tăng cường giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, góp phần giữ vững sự ổn định tình hình chính trị, xã hội trên địa bàn. Các đại biểu Quốc hội đã tích cực tham gia hoạt động giám sát của các cơ quan của Quốc hội, của Đoàn đại biểu Quốc hội; một số đại biểu đã tự tiến hành giám sát về những vấn đề mà đại biểu và cử tri quan tâm…

Tuy nhiên, hoạt động giám sát cũng còn một số hạn chế nhất định. Hiệu quả công tác giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật chưa cao. Một vài nội dung giám sát còn tình trạng dựa vào việc xem xét báo cáo của các cơ quan chịu sự giám sát; hoạt động giám sát, khảo sát có thời điểm còn tập trung tại một số địa phương; có trường hợp cơ quan chịu sự giám sát chưa bảo đảm tiến độ, chất lượng báo cáo theo yêu cầu.

Thời gian dành cho hoạt động chất vấn chưa bảo đảm để tất cả các chất vấn của đại biểu Quốc hội đều được trả lời trực tiếp tại hội trường; một số câu hỏi và câu trả lời chất vấn có chất lượng chưa cao, còn đi sâu vào các vụ việc cụ thể, mà chưa tập trung vào những vấn đề lớn liên quan đến thể chế, chính sách vĩ mô, trách nhiệm quản lý nhà nước của các bộ, ngành. Hoạt động giải trình mới chỉ được một số cơ quan quan tâm triển khai.  

Việc tổ chức hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội còn gặp khó khăn; hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội chủ yếu theo chương trình giám sát của Đoàn, mà ít đại biểu có hoạt động giám sát riêng. Một số yêu cầu tại các nghị quyết về giám sát chuyên đề, chất vấn, báo cáo giám sát của các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội chưa được nghiêm túc triển khai thực hiện; việc theo dõi, đôn đốc kiến nghị giám sát cũng chưa thực sự quyết liệt, thường xuyên...

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, nguyên nhân của những hạn chế nêu trên là do một số nội dung giám sát có phạm vi rộng, tính chuyên sâu cao, trong khi thời gian và nguồn lực thực hiện của các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội còn hạn chế.  

Trong hoạt động chất vấn, có đại biểu Quốc hội vẫn đặt câu hỏi trùng lặp, chưa đi thẳng vào trọng tâm; một số nội dung trả lời chất vấn chỉ mới tập trung vào báo cáo thực trạng, chưa xác định rõ trách nhiệm cá nhân và các giải pháp cụ thể khắc phục. Khối lượng công việc lớn, nhiều việc phát sinh, yêu cầu gấp về tiến độ đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động giám sát. Số lượng đại biểu tại một số Đoàn đại biểu Quốc hội không bảo đảm để triển khai được đầy đủ các hoạt động giám sát theo yêu cầu; đại diện một số cơ quan tham gia đoàn giám sát của Đoàn chưa đầy đủ, tích cực; còn thiếu quy định cụ thể về cơ chế hỗ trợ đại biểu Quốc hội để có thể tự tiến hành giám sát...