Hóa giải tình trạng manh mún trong nông nghiệp, làm tốt thương hiệu trong nước

Đầu giờ sáng cùng ngày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, nghe Tờ trình của Chính phủ, ý kiến của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cơ quan liên quan, thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để thống nhất trình Quốc hội xem xét, bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Nguyễn Thanh Long thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long do “Đại biểu Quốc hội không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của Nhân dân thì bị Quốc hội hoặc cử tri bãi nhiệm” (theo khoản 2, Điều 7 Hiến pháp 2013; khoản 2, Điều 40 Luật Tổ chức Quốc hội 2014).

Sau đó, Quốc hội đã họp riêng biểu quyết thông qua việc điều chỉnh Chương trình Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, bổ sung nội dung công tác nhân sự về việc xem xét, bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV và phê chuẩn đề nghị cách chức Bộ trưởng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2021 - 2026 đối với ông Nguyễn Thanh Long.

Quốc hội thành lập Ban kiểm phiếu và tiến hành thủ tục bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Nguyễn Thanh Long và phê chuẩn đề nghị cách chức Bộ trưởng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2021-2026 đối với ông Nguyễn Thanh Long bằng hình thức bỏ phiếu kín.

Kết quả kiểm phiếu, về bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Nguyễn Thanh Long thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long, có 473 đại biểu tán thành (bằng 94,79% tổng số đại biểu Quốc hội). Về phê chuẩn đề nghị cách chức Bộ trưởng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2021-2026 đối với ông Nguyễn Thanh Long, có 471 đại biểu tán thành (bằng 94,39% tổng số đại biểu Quốc hội).

Tiếp đó, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường trình bày dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Nguyễn Thanh Long thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội phê chuẩn đề nghị của Thủ tướng Chính phủ về việc cách chức Bộ trưởng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2021-2026 đối với ông Nguyễn Thanh Long. Sau đó, Quốc hội biểu quyết thông qua các Nghị quyết này bằng hình thức điện tử.

Kết quả, Nghị quyết của Quốc hội về việc bãi nhiệm đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Nguyễn Thanh Long, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long, có 449 đại biểu tán thành (bằng 89,98% tổng số đại biểu Quốc hội). Nghị quyết của Quốc hội phê chuẩn đề nghị của Thủ tướng Chính phủ về việc cách chức đối với Bộ trưởng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2021-2026, có 444 đại biểu tán thành (bằng 88,98% tổng số đại biểu Quốc hội).

Sau nội dung này, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình về việc chuyển vốn vay về cho vay lại, bảo lãnh Chính phủ thành cấp phát ngân sách nhà nước; Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường trình bày Báo cáo thẩm tra về việc chuyển vốn vay về cho vay lại, bảo lãnh Chính phủ thành cấp phát ngân sách nhà nước. Sau đó, Quốc hội thảo luận tại hội trường về việc chuyển vốn vay về cho vay lại, bảo lãnh Chính phủ thành cấp phát ngân sách nhà nước. Kết thúc phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Nâng cao tính tự chủ của ngành nông nghiệp

Trong phiên họp chiều, Quốc hội bắt đầu tiến hành chất vấn và trả lời chất vấn trước Quốc hội. 

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, để tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội, hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung và hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn nói riêng, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân, cử tri, các đại biểu Quốc hội, các Bộ trưởng, Trưởng ngành nêu cao tinh thần trách nhiệm, bám sát hiện thực khách quan, lắng nghe hơi thở của cuộc sống để có một phiên chất vấn, trả lời chất vấn sôi nổi, thực chất, xây dựng, hiệu quả cao nhất, tiết kiệm, sử dụng tối đa thời gian kỳ họp dành cho hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn. Nhân dân, cử tri cả nước đang chờ đợi câu trả lời thẳng thắn và trách nhiệm của các Bộ trưởng.

Mở đầu phiên chất vấn và trả lời chất vấn là nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trả lời câu hỏi chất vấn của đại biểu Lê Thị Song An (Long An), Hoàng Anh Công (Thái Nguyên) và Chu Hồng Thái (Lạng Sơn) về câu chuyện giá nguyên liệu tăng cao, tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu ở biên giới và các giải pháp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho biết, ngay khi đứt gãy chuỗi cung ứng trong giai đoạn COVID-19 và nhất là cao điểm bị ùn ứ nông sản ở các cửa khẩu phía Bắc, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng với Bộ Công Thương cũng như Bộ Ngoại giao đã vào cuộc dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ để hạn chế thấp nhất thiệt thòi, thiệt hại cho nông dân. Tuy nhiên, đây là trường hợp hết sức bất khả kháng do quy định phòng, chống dịch của Việt Nam với Trung Quốc.

Theo Bộ trưởng, Việt Nam là quốc gia làm nông nghiệp nhưng lại phụ thuộc rất nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu từ phân bón, thuốc, nguyên liệu để chế biến thức ăn… Đây là vấn đề Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải làm sao nâng cao tính tự chủ của ngành nông nghiệp để tạo ra giá trị gia tăng cao hơn, giảm thiểu rủi ro về thị trường.

Về vấn đề sử dụng phân bón tiết kiệm và hiệu quả, tăng sử dụng phân bón hữu cơ, Bộ trưởng cho biết, trong thời gian tới, cần hoàn thiện các phương pháp thử cho các thuốc bảo vệ thực vật sinh học; ứng dụng chuyển đổi số trong công tác quản lý hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tiết kiệm, hiệu quả, an toàn và có trách nhiệm. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác công tư trong sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, sử dụng phân bón tiết kiệm nhằm hướng đến một nền nông nghiệp xanh, an toàn và nâng cao giá trị nông sản; nhân rộng các mô hình, đẩy mạnh công tác truyền thông, đặc biệt các mô hình canh tác giảm chi phí sản xuất nhưng vẫn bảo đảm năng suất, chất lượng nông sản phẩm; đẩy mạnh tổ chức lại các ngành hàng trong sản xuất nông nghiệp.

Trả lời về vấn đề định vị thương hiệu nông sản Việt Nam, điểm nhấn khác biệt giữa nông sản Việt Nam và nông sản của các quốc gia có thế mạnh xuất khẩu nông sản khác, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh: "Chúng ta cần phân biệt nhãn hiệu và thương hiệu. Nhãn hiệu có thể xây dựng, đăng ký với Bộ Khoa học và Công nghệ là có được một nhãn hiệu. Nhưng thương hiệu bao gồm nhãn hiệu và niềm tin của người tiêu dùng. Niềm tin đó mới là cái khó. Muốn xây dựng thương hiệu phải bắt đầu từ hệ sinh thái của cả một ngành hàng, từ thương hiệu của doanh nghiệp, của hợp tác xã, người nông dân. Nhiều khi mất 5 - 10 năm mới hình thành, tạo dựng được cảm xúc của người tiêu dùng, ấn tượng của người tiêu dùng đối với một loại nông sản nào đó". Theo Bộ trưởng, giải pháp cho vấn đề này là thay đổi tư duy áp đặt trong việc xây dựng thương hiệu cho từng loại nông sản, bắt đầu từ hệ sinh thái ngành hàng.

Trả lời câu hỏi về tình trạng vật tư nông nghiệp tăng vào mùa vụ sản xuất, điệp khúc được mùa mất giá đến bao giờ hết, người dân còn loay hoay trong việc tìm kiếm cây trồng, vật nuôi đáp ứng thị trường, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, trong bối cảnh điều hành nền kinh tế thị trường, chiến lược từ trên xuống dưới mà tổ chức thực hiện từ dưới lên trên, nếu có sự vào cuộc, sự năng động của chính quyền địa phương, sẽ giải quyết được vấn đề nhanh hay chậm. Dẫn câu chuyện nông sản của một số địa phương như cà rốt Hải Dương, xoài Sơn La, nhãn lồng Hưng Yên, quả vải ở Bắc Giang, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ, khi các địa phương, lãnh đạo địa phương vào cuộc một cách chủ động, thậm chí lãnh đạo trực tiếp đi tiếp thị xúc tiến thương mại, hình ảnh lãnh đạo địa phương cũng chính là thương hiệu của nông sản địa phương, mang một lời hiệu triệu cho các doanh nghiệp về để kết nối với nông sản của mình.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, để hóa giải tình trạng manh mún trong nông nghiệp, cần tạo ra những ngành hàng nông nghiệp dưới sự liên kết, hợp tác. Nêu rõ bản chất nông nghiệp là rủi ro, thiên tai, dịch bệnh, thị trường khó định lượng, Bộ trưởng nhấn mạnh: Vấn đề là ngành nông nghiệp và các địa phương dũng cảm, kiên trì cùng nhau đi và từ câu chuyện của Hải Dương hay của địa phương khác bắt đầu kích hoạt các địa phương còn lại.

Trả lời câu hỏi về việc nông sản Việt bán ở nước ngoài giá cao, song doanh nghiệp thu mua của nông dân lại giá thấp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, để đưa một mặt hàng nông sản đến kệ hàng của siêu thị tại nước ngoài, chi phí logistics và chi phí thị trường chiếm tỉ trọng cao. Do đó, chưa thể "quá háo hức", điều quan trọng là giá cao đó có phân bổ lại được cho người nông dân hay không. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bày tỏ mong muốn trước nhất phải làm tốt thương hiệu trong nước, tạo niềm tin cho nông sản trong nước, qua đó tạo bệ đỡ để đưa nông sản Việt ra nước ngoài.

Trong phiên họp chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thứ nhất thuộc lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã tham gia giải trình thêm các vấn đề liên quan đến lĩnh vực Bộ phụ trách. Bộ trưởng Trần Hồng Hà giải trình làm rõ các vấn đề về quy hoạch sử dụng đất, nhất là cho khu nông nghiệp công nghệ cao, sản xuất lớn, vấn đề tích tụ tập trung ruộng đất nông nghiệp; giải pháp phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong vấn đề chống thoái hóa đất; phát triển nông nghiệp trong điều kiện thích ứng với biến đổi khí hậu, nhất là vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu của Chính phủ và Nghị quyết gần đây nhất của Bộ Chính trị liên quan đến phát triển của Đồng bằng sông Cửu Long.

Về tập trung đất đai để phát triển một nền sản xuất nông nghiệp, Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh tới việc “tập trung đất đai” chứ không phải “tích tụ” gắn với chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Đây là một vấn đề phải tính toán đến quá trình chuyển đổi lực lượng sản xuất, liên quan tới an ninh chính trị, trật tự và đặc biệt là công ăn việc làm của người nông dân. Tập trung về đất đai có rất nhiều hình thức, như dồn điền đổi thửa; liên kết, liên doanh giữa các hợp tác xã; hình thức cho thuê. Hiện nay, nhiều hộ gia đình đã nâng mức độ sử dụng đất và sử dụng liên doanh, liên kết đạt kết quả rất lớn.

Trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã tham gia trả lời, làm rõ thêm các chất vấn của đại biểu Quốc hội. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, để chuyển từ một nền nông nghiệp truyền thống chuyển sang nền nông nghiệp hàng hóa sản xuất với tư duy kinh tế thị trường là cả một câu chuyện lớn đòi hỏi phải có sự nỗ lực rất cao. Đây là hướng đi tất yếu song "những gì mà chúng ta đã làm được trong thời gian vừa qua chưa thấm tháp gì", Bộ trưởng bộc bạch. Theo Bộ trưởng, nền nông nghiệp Việt Nam tuy đã có chuyển động theo hướng kinh tế thị trường nhưng vẫn mang tính tự cung, tự túc, tự cấp, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Nhiều sản phẩm chất lượng chưa đạt được tiêu chuẩn của thị trường, kể cả thị trường trong nước chứ chưa nói đến xuất khẩu. 

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Nông sản của chúng ta hoàn toàn có thể trở thành hàng hóa bán ra thị trường thế giới. Việt Nam hiện là thành viên của 17 hiệp định thương mại tự do với hơn 65 quốc gia, vùng lãnh thổ và người tiêu dùng lên tới khoảng gần 7 tỷ người. "Nếu nói về nguyên tắc, thị trường chúng ta rất rộng mở. Sản phẩm nông sản của chúng ta đã từng vào được thị trường rất khó tính như Mỹ, Nhật Bản và các nước phát triển. Người sản xuất, vùng trồng, vùng nuôi đã quán triệt tinh thần là bán ra cái mà thị trường cần chứ không phải bán cái mà mình có. Như vậy, tiêu chí sản xuất này đã đáp ứng được nhu cầu theo tín hiệu thị", Bộ trưởng cho biết. 

Cùng với đó, thời gian qua dưới sự chỉ đạo Chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp rất tốt để nâng cao sản lượng, chất lượng hàng hóa; khuyến cáo các địa phương quy hoạch vùng trồng, vùng nuôi và tổ chức lại sản xuất theo yêu cầu của thị trường; làm tốt việc cung cấp thông tin thị trường, định hướng sản xuất; sử dụng hiệu quả lực lượng cán bộ thương vụ Việt Nam và ngoài nước để hàng tháng, hàng quý thường xuyên cung cấp thông tin thị trường của các nước, khuyến cáo vùng trồng vùng nuôi, khuyến cáo người sản xuất và doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng sản xuất theo những tín hiệu này.