Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Pháp đang trên đà phát triển tích cực. Hai nước sẽ kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 10 năm quan hệ Đối tác chiến lược vào năm 2023.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, chiều 27/03/2018 tại Phủ Tổng thống (Điện Élysée) ở Thủ đô Paris trong chuyến thăm chính thức Cộng hòa Pháp từ 25-27/3/2018. Ảnh tư liệu: Trí Dũng/TTXVN
Đối tác chiến lược của nhau
Việt Nam và Pháp thiết lập quan hệ ngoại giao ở cấp Đại sứ từ ngày 12/4/1973. Sau khi thống nhất đất nước, hai nước tăng cường quan hệ nhiều mặt, trong đó có việc Pháp hỗ trợ Việt Nam trong quá trình khôi phục đất nước. Đỉnh cao quan hệ là chuyến thăm Pháp của Thủ tướng Phạm Văn Đồng tháng 4/1977.
Pháp cũng là một trong những nước đi đầu trong các nước phương Tây đối với việc khai thông quan hệ với Việt Nam, xóa nợ và giúp Việt Nam giải quyết nợ với các nước chủ nợ thành viên Câu lạc bộ Paris.
Hai nước thiết lập quan hệ đối tác chiến lược vào tháng 9/2013, nhân chuyến thăm Pháp của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Trong trao đổi đoàn cấp cao, lãnh đạo hai nước thường xuyên thăm lẫn nhau, trong đó phải kể đến những chuyến thăm Việt Nam của các Tổng thống Pháp như: Tổng thống Francois Mitterrand (năm 1993), Tổng thống Jauques Chirac (năm 1997 và 2004), Tổng thống Francois Hollande (năm 2016). Mới đây nhất là chuyến thăm của Thủ tướng Edouard Philippe (tháng 11/2018).
Về phía Việt Nam cũng có các chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu (năm 2000), Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh (năm 2005), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (năm 2018); Chủ tịch nước Trần Đức Lương (năm 2002); Thủ tướng Võ Văn Kiệt (năm 1993), Thủ tướng Phan Văn Khải (năm 1998) và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (các năm 2007, 2013 và 2015); mới đây nhất là chuyến thăm của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (tháng 4/2019).
Hai bên thường xuyên duy trì các cơ chế hợp tác, trong đó phải kể đến Đối thoại chiến lược an ninh quốc phòng giữa hai Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng Việt Nam và Pháp, do Thứ trưởng Bộ Ngoại giao chủ trì, họp thường kỳ hai năm một lần. Hay Đối thoại cấp cao thường niên về kinh tế, là cơ chế sáp nhập Hội đồng cấp cao vì sự phát triển hợp tác kinh tế Việt - Pháp và Diễn đàn kinh tế tài chính Việt - Pháp, do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam cùng Quốc vụ khanh phụ trách Ngoại thương Pháp đồng chủ trì, được tổ chức thường niên, nhằm thảo luận các vấn đề chung trong hợp tác kinh tế hai nước, cũng như các dự án kinh tế song phương cụ thể. Phiên họp lần thứ 6 diễn ra tại Paris tháng 11/2019. Bên cạnh đó còn có Đối thoại chiến lược quốc phòng thay thế Ủy ban hỗn hợp về hợp tác quốc phòng giữa hai Bộ Quốc phòng ở cấp Thứ trưởng lần thứ nhất tại Paris vào tháng 7/2019.
Về hợp tác kinh tế, Pháp là đối tác thương mại châu Âu lớn thứ 5 của Việt Nam (sau Đức, Anh, Hà Lan, Italy). Kim ngạch thương mại năm 2020 đạt 4,81 tỷ USD, giảm 10% so với 5,3 tỷ USD năm 2019; trong đó, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Pháp đạt 3,29 tỷ USD (chủ yếu là giày dép, dệt may, sản phẩm gốm - sứ - mây - tre đan, thủy sản và máy móc thiết bị, linh kiện điện tử) và kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Pháp đạt 1,52 tỷ USD; chủ yếu là thiết bị hàng không, máy công nghiệp, dược phẩm, sản phẩm nông nghiệp - thực phẩm, hóa chất và mỹ phẩm.
Tính đến tháng 7/2021, Pháp đứng thứ 3 trong các nước châu Âu (sau Hà Lan và Anh) và đứng thứ 16 trong tổng số 140 quốc gia và lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với 605 dự án, tổng số vốn đầu tư đăng ký đạt 3,6 tỷ USD; năm 2019 có 563 dự án với tổng số vốn đầu tư đăng ký đạt 3,60 tỷ USD. Đầu tư trực tiếp của Pháp tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực: thông tin và truyền thông (20% tổng vốn đầu tư), công nghiệp chế biến - chế tạo, sản xuất - phân phối điện khí nước điều hòa. Các doanh nghiệp Việt Nam cũng đầu tư sang Pháp 9 dự án với tổng vốn đầu tư là 3,04 triệu USD.
Trong lĩnh vực hợp tác phát triển, Pháp là nhà tài trợ châu Âu song phương ODA hàng đầu cho Việt Nam và Việt Nam đứng thứ 2 trong số các nước hưởng ODA của Pháp tại châu Á. Đến nay, nước này đã cung cấp cho Việt Nam và vay ưu đãi tổng số đạt 3 tỷ euro. Pháp hỗ trợ vốn vay ODA mỗi năm tối thiểu 200 triệu euro, tập trung vào 3 lĩnh vực ưu tiên là biến đổi khí hậu, năng lượng chuyển đổi và tăng trưởng xanh.
Trong hợp tác an ninh - quốc phòng, Pháp là nước phương Tây đầu tiên có tùy viên quốc phòng tại Việt Nam (1991). Quan hệ hợp tác này ngày càng phát triển. Trong chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng hai nước gần đây, hai bên nhất trí Việt Nam và Pháp là quan hệ đối tác chiến lược trong lĩnh vực quốc phòng.
Thúc đẩy hợp tác nhiều mặt
Bên cạnh những lĩnh vực hợp tác chủ lực, giáo dục và đào tạo, văn hóa-du lịch, khoa học-công nghệ, y tế, địa phương là những mảng hợp tác quan trọng và đầy tiềm năng giữa hai bên.
Hợp tác giáo dục và đào tạo giữa hai nước đã hình thành và phát triển từ đầu những năm 1980. Pháp luôn coi giáo dục và đào tạo là mục tiêu ưu tiên trong hoạt động hợp tác của mình tại Việt Nam, tập trung chủ yếu vào việc giảng dạy và phát triển tiếng Pháp, đào tạo nguồn nhân lực ở bậc đại học, sau đại học trong nhiều lĩnh vực: quản lý kinh tế, ngân hàng, tài chính, luật, công nghệ mới…
Hiện hai bên đã triển khai một số dự án trọng điểm trong lĩnh vực đào tạo như: Chương trình đào tạo kỹ sư chất lượng cao tại Việt Nam (PFIEV), Trung tâm Đào tạo về quản lý Việt – Pháp (CFVG), dự án thành lập hai Trung tâm Đại học Pháp (PUF) tại Đại học Quốc gia Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Viện Pháp ngữ (IFI). Tháng 10/2010, trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, do Pháp tài trợ 100 triệu euro, đã khai giảng khóa học đầu tiên. Đây là một trong 4 trường đại học tiêu chuẩn quốc tế tại Việt Nam.
Trong hợp tác văn hóa - du lịch, giao lưu văn hóa giữa hai nước ngày càng phát triển. Hằng năm, Chính phủ Pháp dành khoảng 5 triệu euro cho ngân sách hợp tác văn hóa với Việt Nam, cụ thể là hỗ trợ hoạt động của các trung tâm văn hóa Pháp tại Hà Nội (Viện Pháp), Thành phố Hồ Chí Minh, Huế và Đà Nẵng. Hiệp định giữa hai Chính phủ về các trung tâm văn hóa được ký kết tháng 11/2009 tạo cơ sở và điều kiện cho hoạt động của Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Paris, một trong 2 trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài. Liên hoan nghệ thuật Festival Huế được tổ chức lần đầu vào tháng 4/2000 với sự tài trợ và tham gia tích cực của Pháp đã trở thành một hoạt động văn hóa quốc tế, diễn ra hai năm một lần.
Pháp đứng thứ 7 trong các nước, vùng lãnh thổ có đầu tư nhiều nhất vào lĩnh vực du lịch tại Việt Nam, với 14 dự án, tổng trị giá 188 triệu USD. Việt Nam xác định Pháp là thị trường khách trọng điểm.
Cùng với đó, một hiệp định hợp tác khoa học và công nghệ giữa hai Chính phủ đã được ký kết nhằm tạo môi trường thuận lợi cho các chuyên gia, cơ quan và tổ chức khoa học - công nghệ hai nước tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác. Hai nước cũng ký nhiều thỏa thuận hợp tác trong nhiều lĩnh vực như hàng không vũ trụ, năng lượng hạt nhân, ...
Trong lĩnh vực y tế, hiện có 30 dự án hợp tác giữa hai nước về đào tạo y học và cận y học như đào tạo bác sỹ nội trú tại các bệnh viện Pháp. Các dự án hợp tác này được tài trợ từ các Quỹ đối tác bệnh viện của Bộ Ngoại giao Pháp, Chương trình liên đới mạng điều trị (ESTHER) và quỹ riêng của các bệnh viện Pháp. Hợp tác y tế Việt - Pháp ưu tiên đào tạo ngành y, củng cố đào tạo nhân viên chăm sóc, củng cố khả năng quản lý bệnh viện.
Một điểm nhấn nổi bật trong mối quan hệ Việt-Pháp chính là lĩnh vực hợp tác địa phương. Khởi xướng từ đầu những năm 1990 của thế kỷ XX, hợp tác phi tập trung Việt – Pháp trở thành nét đặc thù trong quan hệ hai nước. Các dự án hợp tác giữa địa phương hai nước tập trung trong lĩnh vực y tế, giáo dục, nước và vệ sinh, bảo tồn di sản, cộng đồng pháp ngữ, phát triển nông thôn, phát triển bền vững, với quy mô không lớn nhưng nhìn chung có tác dụng tốt.
Hội nghị hợp tác giữa các địa phương Việt Nam – Pháp là hình thức gặp gỡ và thảo luận nhằm đánh giá hoạt động hợp tác và trao đổi kinh nghiệm. Tính đến năm 2019, hai nước đã phối hợp tổ chức thành công 11 kỳ họp luân phiên tại Pháp và Việt Nam.
Hiện nay, cộng đồng người Việt Nam tại Pháp có khoảng 300 nghìn người, được hình thành từ những năm chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914-1918), đến Pháp trong những thời điểm và hoàn cảnh khác nhau. Phần lớn trong số này đã vào quốc tịch Pháp, gồm nhiều thành phần, nhưng chủ yếu là người lao động, viên chức, buôn bán nhỏ và học sinh, sinh viên. Cộng đồng ngày càng tăng thêm về số lượng và đa dạng hơn về thành phần do ngày càng có nhiều học sinh, sinh viên, nghiên cứu sinh sang học tập, đến nay, số lượng này khoảng 7.000 người.
Tri thức là thế mạnh của cộng đồng người Việt tại Pháp. Hiện có khoảng 40.000 Việt kiều có trình độ đại học hoặc trên đại học thuộc nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, chiếm 12% trong cộng đồng người Việt Nam tại Pháp. Phần lớn trí thức Việt kiều là những người đã sang Pháp thời gian trước và sau năm 1954, con cái họ sinh trưởng tại Pháp. Một số có trình độ chuyên môn cao, là chuyên gia giỏi, có kinh nghiệm làm việc tại các trường đại học, Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp (CNRS), các viện nghiên cứu, các cơ quan hành chính, kỹ thuật.
Chuyến thăm chính thức Pháp của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ góp phần củng cố tin cậy chính trị, làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác nhiều mặt, đưa quan hệ song phương đi vào thực chất, hiệu quả hơn; góp phần nâng tầm quan hệ với hai đối tác chiến lược này đi vào thực chất, hiệu quả trên mọi mặt chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư, văn hóa, giáo dục…, đặc biệt là những kết quả hợp tác cụ thể trong lĩnh vực y tế, công nghiệp dược, ngoại giao vaccine..