Đẩy nhanh nguồn lực chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Chính sách cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã phát huy hiệu quả

Tính đến cuối tháng 6/2022, cả nước có 3.434 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn 52 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, bao gồm: 1.673 xã khu vực I, 210 xã khu vực II và 1.551 xã khu vực III. Trong đó, Sơn La là tỉnh có số xã thuộc vùng đồng bào DTTS&MN nhiều nhất cả nước, với 202 xã; 3 tỉnh, thành phố có số xã thuộc vùng DTTS&MN ít nhất cả nước là TP Đà Nẵng 1 xã, Tây Ninh 1 xã và tỉnh Bình Dương 1 xã.

Kể từ năm 2021, các chính sách dân tộc hầu hết được tích hợp vào Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 - 2030. Một số chính sách còn hiệu lực vẫn tiếp tục được triển khai.

Tổng hợp báo cáo của 49/53 tỉnh vùng DTTS&MN và Ủy ban Dân tộc, với sự quyết tâm cao từ các cấp, các ngành, 6 tháng đầu năm 2022, việc thực hiện chính sách dân tộc đã đạt được nhiều kết quả ý nghĩa, nhất là xây dựng lòng tin trong đồng bào đối với các chính sách phát triển kinh tế, an sinh xã hội.

Mặc dù bị ảnh hưởng bởi tình hình dịch bệnh COVID-19 kéo dài và đặc biệt các ca nhiễm tăng cao, lan nhanh ở hầu khắp các tỉnh/thành vùng DTTS&MN trong quý I/2022, nhưng tình hình kinh tế, đời sống của đồng bào 6 tháng qua cơ bản được ổn định nhờ hiệu quả từ chính sách tiêm chủng vaccine phòng chống dịch và chương trình phục hồi kinh tế của Chính phủ. Tình hình dịch bệnh cơ bản được kiểm soát từ đầu quý II/2022, đời sống người dân trở lại trạng thái bình thường và kinh tế dần được mở cửa, hoạt động sản xuất kinh doanh bà con hồi phục.

Đáng chú ý, an sinh xã hội vùng đồng bào DTTS&MN cơ bản được đảm bảo, người dân vui xuân đón Tết không bị thiếu lương thực trong dịp tết Nguyên đán Nhâm Dần và giáp hạt đầu năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định hỗ trợ gần 22.326.000 tấn gạo cho 17 tỉnh, thành phố, với 379.800 hộ, hơn 1,2 triệu nhân khẩu có nguy cơ thiếu đói. Hoạt động thăm hỏi, tặng quà đồng bào DTTS&MN nhân dịp Tết cổ truyền dân tộc được chú trọng.

Trong 6 tháng đầu năm 2022, Ủy ban Dân tộc và các địa phương tổ chức các đoàn công tác liên ngành đi thăm hỏi, tặng quà tập thể, hộ nghèo, gia đình chính sách người DTTS, người có uy tín đồng bào DTTS vào dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần – 2022 và các ngày Tết dân tộc như: Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer tại các tỉnh Tây Nam Bộ và Đông Nam Bộ, Tết Ramiwan của người Chăm... Ngoài ra, còn huy động các nguồn lực xã hội, trao hàng nghìn phần quà cho các hộ gia đình DTTS nghèo, hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, gia đình chính sách, học sinh DTTS nghèo vượt khó và người lao động gặp khó khăn do tác động của dịch COVID-19...

Hàng loạt các đề án như: "Xây dựng điểm điển hình giảm nghèo nhanh và bền vững tại các huyện nghèo tỉnh Thanh Hóa", "đầu tư, hỗ trợ 36 thôn, bản khó khăn nhất tỉnh Hòa Bình", "miễn học phí đối với học sinh dân tộc Chăm và Khmer tại TP Hồ Chí Minh", "lồng ghép các nguồn vốn thuộc các chương trình, chính sách dân tộc cho các xã đồng đồng bào dân tộc Mông sinh sống"... đã góp phần kịp thời chăm lo, hỗ trợ đồng bào DTTS&MN các địa phương nâng cao đời sống. 

Tuy nhiên, tình hình sản xuất, đời sống của đồng bào vùng DTTS&MN còn nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19 kéo dài, giá một số loại nông sản không ổn định, có lúc giảm mạnh, khó tiêu thụ (như thanh long, dưa hấu, mít...). Nhiều hàng hóa nông sản không xuất khẩu được sang Trung Quốc do chính sách siết chặt kiểm soát dịch bệnh COVID-19 làm ứ đọng nông sản trong nước tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc, gây thiệt hại lớn cho bà con nông dân, trong khi giá cả nguyên vật liệu đầu vào tăng, nhất là giá xăng, dầu, phân bón tăng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống người dân. 

Bên cạnh đó, thiên tai, thời tiết, biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, tác động ngày càng nặng nề, ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đời sống của đồng bào vùng DTTS&MN. Tại miền Bắc, rét đậm, rét hại đã làm chết 6.389 con gia súc, trong đó có 5.311 con trâu, bò; 1.078 con dê và gia súc khác; đầu quý II/2022 lại xảy ra hiện tượng mưa lớn kèo dài, sạt lở tại một số nơi, gây thiệt hại về người, hoa màu và tài sản. Ở các tỉnh Tây Nguyên, thời tiết diễn biến phức tạp, khô hanh, nắng nóng kéo dài, dẫn đến tình trạng thiếu nước tưới cho cây trồng tại một số địa bàn. Các tỉnh Nam bộ bắt đầu bị xâm thực mặn, mưa trái mùa, giá một số loại nông sản chưa ổn định ảnh hưởng đến tình hình sản xuất và đời sống của đồng bào DTTS. Ước tính thiệt hại do thiên tai trong 6 tháng đầu năm 2022 đối với vùng DTTS&MN khoảng trên 200 tỷ đồng, trong đó chủ yếu là thiệt hại của các hộ gia đình vùng DTTS&MN. Ngay khi thiên tai xảy ra, các cấp chính quyền và Ban Dân tộc các tỉnh đã kịp thời thăm hỏi, chia buồn, động viên, hỗ trợ nhân dân sớm khắc phục hậu quả, ổn định cuộc sống.

6 giải pháp đẩy nhanh CTMTQG vùng DTTS&MN

Trong bối cảnh đặc thù về thời gian giao vốn ngân sách Nhà nước năm 2022 vào thời điểm cuối tháng 6; căn cứ các quy định hiện hành của Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 và Luật Đầu tư công năm 2019 cùng các văn bản hướng dẫn, việc tổ chức triển khai thực hiện CTMTQG DTTS&MN, nhất là tiến độ phân bổ, giải ngân vốn của Chương trình được dự báo gặp nhiều khó khăn, thách thức, để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ của năm 2022 đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao, 6 tháng cuối năm 2022, Ủy ban Dân tộc đang tập trung phối hợp với các bộ, ngành, địa phương khẩn trương hoàn thành việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện CTMTQG vùng DTTS&MN theo chức năng quản lý ngành, đảm bảo tiến độ Thủ tướng Chính phủ giao.

Đặc biệt, Ủy ban Dân tộc tập trung đẩy nhanh tiến độ phân bổ, giao kế hoạch vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2021 - 2025 và năm 2022; nghiên cứu, đề xuất tham mưu chủ trương phân bổ, giao vốn sự nghiệp nguồn ngân sách Trung ương cho cả giai đoạn 2021-2025, trong đó, đề xuất cơ chế Trung ương giao tổng mức vốn sự nghiệp cho các địa phương và không phân bổ chi tiết cho các địa phương theo từng dự án, tiểu dự án và lĩnh vực chi. Các địa phương căn cứ vào tình hình thực tế lập kế hoạch bố trí vốn để triển khai đảm bảo hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ được giao; đồng thời, khẩn trương hoàn thiện cơ sở pháp lý, làm rõ sự cần thiết, tính chất từng nhiệm vụ đảm bảo đúng quy định tại Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Bên cạnh đó, Ủy ban Dân tộc phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp tại Nghị quyết số 88/2019/QH14, Nghị quyết số 120/2020/QH14 của Quốc hội và Quyết định số 119/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về hướng dẫn địa phương triển khai các hoạt động đầu tư CTMTQG vùng DTTS&MN đảm bảo kịp thời, sớm gỡ vướng mắc về cơ chế, chính sách để nâng cao hiệu quả đầu tư của chương trình, nhất là giúp người dân tiếp cận các nguồn vốn và chuyển giao kỹ thuật vào sản xuất; hỗ trợ liên kết chuỗi, tiêu thụ sản phẩm; thúc đẩy việc tạo sinh kế gắn với khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh dựa trên thế mạnh của các địa phương. Qua đó, khơi dậy ý chí chủ động vươn lên của người nghèo, của đồng bào DTTS&MN, tiếp nhận và sử dụng có hiệu quả chính sách và nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước, của cộng đồng.

Một giải pháp quan trọng nữa là Ủy ban Dân tộc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác chỉ đạo, quản lý điều hành, theo dõi, giám sát tình hình triển khai thực hiện CTMTQG vùng DTTS&MN, quán triệt ở tất cả các cấp về vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác chỉ đạo, quản lý điều hành, theo dõi, giám sát và tổ chức triển khai thực hiện chương trình. Trong đó ưu tiên triển khai có hiệu quả các nội dung của dự án 10 “Truyền thông, tuyên truyền, vận động trong vùng đồng bào DTTS&MN; kiểm tra, giám sát đánh giá việc tổ chức thực hiện chương trình”.

Ngoài ra, Ủy ban Dân tộc cũng sẽ đẩy mạnh công tác thông tin, truyền thông, tuyên truyền về CTMTQG vùng DTTS&MN trên các phương tiện thông tin đại chúng để kịp thời phổ biến và nhân rộng ra các địa phương khác trong cả nước; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền và trong các tầng lớp nhân dân trong phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS&MN, góp phần tạo sự đồng thuận và phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự đồng tâm, hiệp lực của toàn xã hội và tăng cường huy động nguồn lực, sự tham gia của các đối tác phát triển, các tổ chức chính trị xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng, người dân trong quá trình thực hiện CTMTQG vùng DTTS&MN.