'Cần tiếp tục nỗ lực xây dựng tiếng nói chung của ASEAN'

Thưa ngài Chủ tịch,

Thưa các vị đồng nghiệp,

Trước hết, tôi xin chúc mừng Campuchia trong việc đảm trách vai trò nước Chủ tịch ASEAN 2012; đây là trọng trách nặng nề nhưng là niềm tự hào của đất nước Campuchia. Tôi hy vọng cùng với nỗ lực của các nước thành viên ASEAN, Cấp cao ASEAN 21 và các Cấp cao liên quan trong những ngày tới đây sẽ đạt được nhiều thành công tốt đẹp.

Ngày 17/11/2012, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN 21, khai mạc tại thủ đô Phnom Penh (Campuchia). Đoàn Việt Nam do Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh dẫn đầu tham dự hội nghị. Trong ảnh: Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh (thứ năm từ trái sang) chụp ảnh chung với các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tại hội nghị.

Thưa các Ngài,

Thời gian qua, ASEAN đã đạt được nhiều kết quả khả quan trong xây dựng Cộng đồng, nhất là việc hình thành trụ cột Cộng đồng Kinh tế (AEC), đạt trên 72% chỉ tiêu đề ra. ASEAN cũng đang tích cực thực hiện các trọng tâm, ưu tiên đề ra trong Tuyên bố Phnôm Pênh “ASEAN: một Cộng đồng, một Vận mệnh” và “Chương trình Nghị sự Phnôm Pênh” thông qua tại Cấp cao ASEAN-20. Với nỗ lực cùng nhau, mục tiêu hướng tới một Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 đang dần hiện hữu; tuy nhiên trước mắt chúng ta công việc còn nhiều, thách thức còn lớn. Theo đó, tôi xin chia sẻ một số nội dung như sau:

1. Về xây dựng Cộng đồng ASEAN:

- Thứ nhất, trong giai đoạn quyết định của tiến trình xây dựng Cộng đồng hiện nay, ASEAN cần duy trì đoàn kết và giữ vững vai trò trung tâm trong định hướng xử lý các vấn đề liên quan đến lợi ích và trọng tâm hợp tác của Hiệp hội, trong đó có hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực; đây là điều kiện quan trọng cho xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và giai đoạn phát triển sau đó.

- Thứ hai, ASEAN cần quyết tâm tiếp tục triển khai hiệu quả Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2009-2015 và hoàn thành đúng tiến độ các chỉ tiêu đề ra trong mỗi trụ cột, nhất là trụ cột Cộng đồng Kinh tế (AEC). Bên cạnh đó, chúng ta cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do (FTAs) đã có giữa ASEAN với các Đối tác, cũng như chuẩn bị tốt cho đàm phán Đối tác Kinh tế Toàn diện khu vực (RCEP) thời gian tới; đồng thời chú trọng các nỗ lực thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN, thúc đẩy phát triển bền vững và đồng đều, nâng cao khả năng cạnh tranh của khu vực…

- Thứ ba, ASEAN cần phát huy vai trò chủ đạo trong tăng cường đối thoại, xây dựng lòng tin, chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, phát huy hiệu quả các công cụ hợp tác chính trị-an ninh hiện có như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước khu vực ĐNA không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Tuyên bố 6 điểm của ASEAN về Biển Đông, Tuyên bố cấp cao Đông Á (EAS) về các nguyên tắc quan hệ cùng có lợi, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)… Đồng thời, sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử COC, cũng như cần đẩy mạnh hơn nữa hợp tác về các vấn đề an ninh phi truyền thống và ứng phó với các thách thức đang nổi lên, trong đó có vấn đề chống khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, bảo đảm an ninh nguồn nước, an ninh, an toàn hàng hải,… qua đó góp phần thúc đẩy hòa bình, an ninh và hợp tác phát triển ở khu vực.

Chúng ta cũng cần tiếp tục các nỗ lực xây dựng tiếng nói chung của ASEAN trên các vấn đề lớn mà quốc tế và khu vực quan tâm, nâng cao hơn nữa vị thế và vai trò, tiếng nói của ASEAN trên trường quốc tế.

- Thứ tư, cần xác định rõ ưu tiên cho từng giai đoạn xây dựng trụ cột Cộng đồng Văn hóa-Xã hội (ASCC) nhằm đảm bảo tập trung nguồn lực thực hiện. Tôi đề nghị ưu tiên 3 vấn đề từ nay đến 2015 gồm: (1) phát triển cân bằng, đảm bảo an sinh xã hội; (2) bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu; và (3) quản lý thiên tai, thảm họa.

Trong năm 2013, Việt Nam đề xuất ASEAN thúc đẩy hợp tác về an sinh xã hội và dịch vụ xã hội cho các nhóm yếu thế; phối hợp tổ chức thành công Diễn tập cứu trợ thiên tai ASEAN (ARDEX) và đưa vào triển khai Kế hoạch hành động ASEAN về Ứng phó biến đổi khí hậu nhằm cụ thể hóa Tuyên bố của Cấp cao ASEAN-16 (tháng 4/2010) về nội dung này.

- Thứ năm, hoan nghênh việc ASEAN thông qua Tuyên bố Nhân quyền ASEAN; đây là văn kiện chính trị đầu tiên của ASEAN nhằm thúc đẩy hợp tác nhân quyền ở khu vực, phù hợp với các mục tiêu và nguyên tắc đề ra trong Hiến chương ASEAN và đóng góp vào tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN hướng tới người dân. Theo đó, tôi đề nghị chúng ta cần tiếp tục đẩy mạnh giáo dục và tuyên truyền, quảng bá về ASEAN nhằm nâng cao ý thức Cộng đồng và trách nhiệm của người dân, nhất là các thế hệ trẻ, đóng góp cho tiến trình xây dựng Cộng đồng.

2. Về triển khai Kết nối ASEAN:

- Trước hết, tôi đánh giá cao những tiến triển tích cực trong thực hiện Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) trên cả 3 thành tố: (1) Kết nối vật chất, hạ tầng phần cứng; (2) Kết nối thể chế; và (3) Kết nối con người. Tôi hoanh nghênh vai trò chủ động, tích cực của Ủy ban Điều phối Kết nối ASEAN (ACCC) trong vai trò theo dõi, giám sát, thúc đẩy quá trình thực hiện MPAC.

- Nguồn lực hạn chế, nhất là trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế thế giới chung hiện nay, đang là trở ngại lớn nhất trong quá trình triển khai MPAC. Bên cạnh đó, sự phối hợp của các cơ quan chuyên ngành với ACCC chưa thực sự tốt và chưa huy động được các thành phần rộng rãi, trong đó có khu vực tư nhân tham gia vào tiến trình này.

- Theo một đánh giá chưa chính thức, đến tháng 9/2012, ASEAN mới thực hiện được khoảng 37% chỉ tiêu về kết nối. Do vậy Lãnh đạo các nước ASEAN cần có chỉ đạo cụ thể trong lĩnh vực này. Theo tôi, trong khi chúng ta đẩy mạnh các nỗ lực huy động các nguồn tài trợ cho kết nối vật chất, hạ tầng cứng, chúng ta nên đẩy mạnh việc triển khai kết nối của 2 thành tố còn lại, do có thuận lợi hơn là không cần nhiều nguồn lực tài chính.

- Để thúc đẩy việc thực hiện MPAC trong thời gian tới, tôi đề nghị cần: (1) tăng cường huy động nguồn lực từ cả bên trong và bên ngoài ASEAN cho MPAC; trong nội bộ, chúng ta cần tăng cường quảng bá và khuyến khích cả khu vực chính phủ và tư nhân (Public-Private Parnership) cùng tham gia quá trình thực thi MPAC; với bên ngoài, cần thúc đẩy các cơ chế hợp tác kết nối với các đối tác đối thoại và đối tác phát triển (ADB, WB,...); (2) nâng cao hiệu quả, tăng cường sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chuyên ngành liên quan với ACCC.

3. Về Đối thoại toàn cầu ASEAN:

- Tôi hoan nghênh và đánh giá cao việc tổ chức Đối thoại toàn cầu ASEAN nhân dịp Hội nghị Cấp cao lần này. Đây là cơ hội tốt để chúng ta cùng các đối tác của ASEAN và lãnh đạo các tổ chức đa phương quan trọng như WB, IMF, WTO, ADB v.v... cũng như các chuyên gia bàn thảo thúc đẩy hợp tác giải quyết các vấn đề toàn cầu như khủng hoảng kinh tế, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, phát triển bền vững v.v. Đây cũng là cơ hội để chúng ta trao đổi, vận động và tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức tài chính quốc tế này cho ASEAN trong thực hiện các mục tiêu liên kết và hội nhập khu vực.

- Cá nhân tôi sẽ tham dự Đối thoại Toàn cầu ASEAN; đồng thời sẽ cử các đại biểu Việt Nam gồm các quan chức chủ chốt và các chuyên gia hàng đầu về kinh tế tham dự tích cực vào sự kiện này.

4. Về bổ nhiệm Tổng thư ký ASEAN nhiệm kỳ 2013-2017:

Thưa các Ngài,

- Trước hết, tôi xin cảm ơn các Quý vị đồng nghiệp đã ủng hộ đề cử của Việt Nam, Thứ trưởng Ngoại giao Lê Lương Minh, cho vị trí Tổng Thư ký ASEAN nhiệm kỳ 2013-2017. Nhân dịp này, tôi cũng cảm ơn và đánh giá cao những đóng góp và cống hiến của Tổng Thư ký ASEAN đương nhiệm, Ngài Xurin Pítxuoan (Surin Pitsuwan), cho sự phát triển của ASEAN.

- Cương vị Tổng thư ký ASEAN sẽ là một trọng trách lớn đối với cá nhân ông Lê Lương Minh, nhất là trong giai đoạn ASEAN đang đẩy mạnh xây dựng Cộng đồng và liên kết khu vực. Tôi tin rằng với bề dày kinh nghiệm, sự nhiệt tình và tâm huyết, ông Lê Lương Minh sẽ tiếp nối và phát huy những thành công của Ngài Xurin Pítxuoan đóng góp hiệu quả vào công việc của Hiệp hội.

- Tôi mong các nước ASEAN sẽ tiếp tục dành sự ủng hộ quý báu của mình đối với ông Lê Lương Minh thời gian tới.

5. Việt Nam chúc mừng Brunây sẽ đảm nhiệm cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2013 và khẳng định sẽ hợp tác chặt chẽ với Brunây để bảo đảm năm Chủ tịch ASEAN 2013 của Brunây thành công tốt đẹp, đóng góp hiệu quả vào tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Xin cảm ơn.