Tàu chở ngũ cốc di chuyển dọc Eo biển Bosphorus ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 3/8/2022. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Lượng ngũ cốc xuất đi từ Ukraine giảm khá mạnh trong vài tuần gần đây và là một tác nhân khiến giá mặt hàng này trên thị trường thế giới. Trong tháng 1/2023, Ukraine xuất khẩu khoảng 3 triệu tấn ngũ cốc và dầu hướng dương, giảm so với mức 3,7 triệu tấn hồi tháng 12/2022. Trong tháng Hai này, Ukraine có kế hoạch xuất 2,8 triệu tấn, nhưng đến ngày 20/2 mới đạt khoảng 1,5 triệu tấn, theo số liệu của Liên hợp quốc (LHQ). Giá lúa gạo trên thị trường thế giới tăng 10% trong một tháng qua, lên mức 8 USD/bushel.
Sau khi nổ ra xung đột quân sự Nga - Ukraine, hoạt động xuất khẩu ngũ cốc, dầu hướng dương và nhiều sản phẩm nông nghiệp khác của Ukraine bị đóng băng, làm giấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Khó khăn đã được tháo gỡ khi Ukraine và Nga trong tháng 7/2022 ký thỏa thuận do LHQ hậu thuẫn cho phép xuất khẩu hàng triệu tấn ngũ cốc từ các cảng ven Biển Đen.
Tuy nhiên, tại thời điểm leo thang căng thẳng giữa các bên như hiện nay, một số nhà giao dịch lo ngại phía Nga sẽ không gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc cho Ukraine, sẽ hết hạn vào ngày 19/3 tới.
Xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine thông thường sẽ giảm dần từ tháng Một, khi sản lượng tồn kho không còn nhiều. Nhưng những tắc nghẽn do chiến sự gây ra khiến mức sụt giảm này lớn hơn dự báo của giới phân tích. “Không nhiều thương lái tỏ ra hào hứng với việc bán ngũ cốc có nguồn gốc từ Ukraine, trừ khi họ có được thông tin minh bạch về gia hạn thỏa thuận xuất khẩu”, ông Andrey Sisov, Giám đốc điều hành hãng tư vấn nông nghiệp SovEcon ở khu vực Biển Đen nhận định.
Nhiều nhà giao dịch lo ngại dễ bị rơi vào tình cảnh ký hợp đồng nhưng không thể hoàn tất khi thỏa thuận xuất khẩu không được gia hạn, hàng bị kẹt vì quy trình kiểm tra kéo dài. Theo ông Sisov, hiện trung bình mỗi tàu hàng cần từ 5-6 tuần mới có thể ra khỏi khu vực Biển Đen, chủ yếu là tắc nghẽn trong khâu kiểm tra, thanh sát tàu chở ngũ cốc từ qua eo biển Bosporus.
Hiệp hội Ngũ cốc Ukraine tuần trước cho biết số lượng tàu bị ách lại để kiểm tra, thanh sát là 140 chiếc, tăng so với mức dưới 100 chiếc hồi đầu năm 2023.